ORTAÇAĞDA İHTİYAT BAĞLAMINDA HÜKÜMDARIN ASLİ BİR VAZİFESİ: İSTİHBARAT ( YUSUF HAS HACİB VE NİZAMÜ’L MÜLK EVRENİNDE)

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 10, 560 - 571, 26.12.2017

Aziz Başdin Erol Topçu

Öz

Tarihten bu yana
devletler, ülke güvenliğini sağlamak için muhtelif yöntemler kullanmışlardır.
Bu yöntemlerden biri olan istihbarat ve istihbarat faaliyetleri, devlet
mekanizmasının en önemli yapılarından birini oluşturur. Zira askeri gücü ne
kadar güçlü olursa olsun istihbarat olmadan bir devletin bu gücünü sistemli ve
verimli kullanması mümkün değildir. Tarihte istihbarat faaliyetlerini yürüten
milletlerin başında devlet kurmakta mahir olan Türkler gelmektedir. İslamiyet
öncesi Türk devletlerinde istihbarat faaliyetleri önemsenmese de istihbarat ile
ilgilenilmiştir. İslamiyet sonrasında istihbarat faaliyetleri, Türk-İslam
devletleri için çok önemli bir konumda olmuştur. Ortaçağ’da istihbarat
faaliyetlerini kamil şekilde tatbik eden devletlerin başında Karahanlılar ve
Büyük Selçuklular gelmektedir. Bu devletler zamanında yetişmiş ve bu
devletlerin hizmetinde bulunmuş olan bilge devlet adamları her konuda olduğu
gibi istihbarat ve istihbarat faaliyetleri hakkında bilgiler vermişlerdir. Bu
çalışmada Ortaçağ’da istihbaratın hükümdarlar için önemi, iki büyük devlet
adamı olan Yusuf Has Hacib ve Nizamü’l Mülk’ün ortaya koydukları Kutadgu Bilig
ve Siyasetname adlı eserlerindeki bilgiler ışığında açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İstihbarat, Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib, Nizamülmülk

Kaynakça

• AYDIN, N., Osmanlı İmparatorluğunda İstihbarat, Paraf Yayınları, İstanbul, 2011 BAHAR, İ., Teşkilatı Mahsusa Mit ve İstihbarat Örgütleri, Kum Saati Yayınları, İstanbul, 2009 GÖKALP, H., Bir Askerlik Terimi Olarak Til/Tıl/Dil ile Kurulan Unutulmuş Deyimler, Internatıonal Journal of Language Academy, 2/3, 2014 HAREKAT,İ., Berid Maddesi, İslam Ansiklopedisi, Cilt 5, 1992 İYİAT, B., Hunlardan Günümüze Türk Derin Devleti, Kripto Yayınları, Ankara, 2008 KAFESOĞLU, İ., Türk Milli Kültürü, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2007 KAFESOĞLU, İ., Selçuklular ve Selçuklu Tarihi Üzerine Araştırmalar, Ötüken Yayınları, 2016, İstanbul KESİK, M., At Üstünde Selçuklular: Türkiye Selçuklularında Ordu, Timaş Yayınları, İstanbul, 2014 KÖPRÜLÜ, M.F., Türk İslam Devletlerinde Resmi Posta ve İstihbarat Teşkilatı, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S.72-77, 2003 NİZAMÜ’L MÜLK, Siyasetname, çev. Mehmet Altay Köymen, TTK Yayınları, Ankara, 2013 ÖZER, Y., Terörizmle Mücadelede İstihbaratın Rolü: Kültürel İstihbarat Konsepti, 2015,İ.G.Ü.S.B.D., Cilt 2, 51-80 PEHLİVANLI, H., “Büyük Selçuklularda İstihbaratçılık”, Bilge, Sy.27, Kış 2000, s.31-35 PEHLİVANLI, H., “ Eski Türkler ve Selçuklularda İstihbaratçılık”, Türkler, C.V, s.279-285 SARICA, B., Kutadgu Bilig’de Komutan ve Ordunun Nitelikleri, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 37, Erzurum SÖNMEZ, S., Ortaçağ Türk-İslam Dünyasında Kervansarayların (Hanlar-Ribatlar) Fonksiyonları, A.Ü. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 2010 TAŞ, İ., Kutadgu Bilig’in Teorik Yapısı, Internatıonal Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5/3, 2010 YUSUF HAS HACİB, Kutadgu Bilig, Çev. Reşit Rahmeti Arat, TTK Yayınları, Ankara, 1998 ZEYDAN, C., İslam Uygarlıkları Tarihi, Cilt 1, çev. Nejdet Gök, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012