SERVET MAHLASLI BİR ŞAİRE MÂL EDİLEN MANZUM HAC SEYÂHATNÂMESİ

Yıl 2017, Sayı: 41, 13 - 38, 31.05.2017

Suat Donuk

https://doi.org/10.21563/sutad.317746

Cited By: 8

Öz

Kervanlarla hacca giden Osmanlı aydınları konakladıkları menziller ile hac ibadetleri hakkında bilgiler verdikleri, yolculuk izlenimlerini aktardıkları çeşitli eserler yazmışlardır. Manzum ya da mensur olabilen bu türden pek çok kitap Yazma eser kütüphanelerinde mevcuttur. Ankara Milli Kütüphanesi Adnan Ötüken İHK Koleksiyonu 06 Hk 2076/1 numarada kayıtlı manzum bir hac seyahatnamesi vardır. Bu eser hakkında çağdaş ve tarihî kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Yazma nüshada metnin sonunda yer alan kayıttan dolayı Servet mahlaslı bir şaire mâl edilmektedir. Fakat metinde herhangi bir isim ya da mahlas geçmemektedir. Dizelerdeki bazı anlatımlardan 16. yüzyılda yaşamış, Servet mahlaslı kadın bir sanatçı tarafından yazıldığı anlaşılmaktadır. Mesnevi nazım şekliyle yazılan eser 9 kıt’a ile 135 beyitten meydana gelmiştir. Nazım tekniği bakımından kusurlar barındıran bu seyahatname, Osmanlı coğrafyası hakkında bilgiler ile Türkçe deyim ve arkaik kelimeler ihtiva etmesi yönüyle önem taşımaktadır. Bu makalede hac seyahatnameleri hakkında kısaca malumat verilmiş, söz konusu hac seyahatnamesi hakkında çeşitli tartışmalarla elde edilen bilgiler sunulmuştur. Eserin şekil ve muhteva özelliklerinin incelenmesi neticesinde elde edilen sonuçlar verilmiş, çeviri yazılı metni ilim âlemine takdim edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Servet, hac seyahatnamesi, 16. yüzyıl

POETICAL BOOK OF PILGRIMAGE TRAVELS ATTRIBUTED TO A POET WITH THE PSEUDONYM OF SERVET

Öz

The Ottoman intellectuals, who went on a pilgrimage with caravans, have written various texts in which they give information about the destinations they have lodged and about their service of pilgrimage, and narrate their journey observations. Many such books, which can either be in a poetical or a prosaic form, are located in Written works libraries. There is a book of pilgrimage travels registered to the number 06 Hk 2076/1 in Ankara National Library Adnan Ötüken Province Public Library Collection. There is no information whatsoever about this work in contemporary or historical sources. Because of the record at the end of the manuscript, the work is attributed to a poet with the pseudonym of Servet. However, there is not any name of pseudonym mentioned in the text. It is understood by some narratives within verses that the book was written by a female artist with the pseudonym of Servet, who has lived during the 16th century. Written in the form of masnavi poems, this work consists of 9 verses and 135 couplets. Embodying flaws in respect of poetic technique, this book of travels is of significance for including information about the Ottoman geography, along with idioms and archaic words in Turkish. In this article, a brief information about books of pilgrimage travels is given and information gathered by various discussions about the aforementioned book of pilgrimage travels are presented. The results obtained from the examination of the form and content characteristics of the work are given and the translated text of the work is presented to the field of science.

Anahtar Kelimeler

Servet, pilgrimage travels, 16. Century

Kaynakça

• CEYHAN, Adem (2000), ‚Ahmed Muhtar Bey’in Şâir Hanımlarımız İsimli Eseri‛, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 8, s. 299-350.
• COŞKUN, Menderes (2001a), ‚Osmanlı Edebiyatındaki Hac Seyahatnamelerinin Tipleri‛, Osmanlı Dünyasında Bilim ve Eğitim Milletler Arası Kongresi Tebliğleri (İstanbul 12-15 Nisan 1999), İslam Tarih Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, İstanbul, s. 189-194.
• COŞKUN, Menderes (2001b), ‚Stations Of The Pilgrimage Route From İstanbul To Mecca Via Damascus On The Basis Of The Menâzilü’t-tarîk ilâ Beyti’llâhi’l-atîk By Kadrî (17th Century)‛, Osmanlı Araştırmaları, İstanbul, s. 307-322.
• COŞKUN, Menderes (2002), Manzum ve Mensur Osmanlı Hac Seyahatnameleri ve Nâbî’nin Tuhfetü’l-harameyn’i, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• COŞKUN, Menderes (2007), Bosnalı Muhlis’in Manzum Seyahatnamesi Delîlü’l-menâhil ve Mürşidü’l-merâhil, Fakülte Kitabevi, Isparta.
• ÇAPACI, Tevfik (1968), ‚İslam’da Hac‛, İslam Medeniyeti, Yıl 1, Sayı 1, İstanbul, s. 8-9.
• ÇAVİŞ, Abdülaziz (1972), ‚Hac‛, (çev.) Mehmet Akif Ersoy, Diyanet Dergisi, Sayı 1, s. 57-58.
• ÇİÇEKLER, Mustafa (1998), ‚Hilafet (Osmanlı Dönemi)‛, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara, C. 17, s. 546.
• ÇİÇEKLER, Mustafa (2004), ‚Mesnevi‛, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara, C. 29, s. 320.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2008), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.
• DİLÇİN, Cem (1983), Yeni Tarama Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara 1983.
• DOĞAN, Faruk (2013), ‚18 ve 19. Yüzyıllarda Şam-Medine Hac Yolu ve Güvenliği: Cerde Başbuğluğu‛, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Yıl 6, Sayı XV, s. 127-157.
• ERSOY, Seyfeddin (2007), ‚Dünü ve Bugünü ile Türkiye’de Hac Organizasyonu‛, Türkiye’de Hac Organizasyonu Sempozyumu (Tebliğ ve Müzakereler), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, s. 27-47.
• GÜRBÜZ, Mehmet (2013), ‚Şiir Mecmualarının Kaynakları Üzerine‛, Turkish Studies, Volume 8/1, Winter, s. 315-322.
• KANAR, Mehmet (2009), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Say Yayınları, İstanbul.
• KARATAŞ, Ahmet (2003), Türk-İslam Edebiyatında Manzum Menâsik-i Haclar ve Nâlî Mehmed Efendi’ye Atfedilen Menâsik-i Hac, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, , İstanbul.
• KARTAL, Ahmet (2010), ‚Türkçe Mesnevilerin Tertip Özellikleri‛, Şiraz’dan İstanbul’a Türk-Fars Kültür Coğrafyası Üzerine Araştırmalar, Kurtuba Kitap, İstanbul 2010.
• KESİK, Beyhan (2016), ‚SERVET, Fatma Servet Hanım‛, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=3000 (E.T:30.11.2016)
• KÜÇÜK, Serhat (2014), ‚Şeyyad Hamza’nın Yûsuf u Zeliha’sındaki Arkaik Unsurlar‛, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), Sayı 52, s. 1-25.
• MUTÇALI, Serdar (1995), Arapça – Türkçe Sözlük, Dağarcık Yayınları, İstanbul.
• SAK, İzzet ve Cemal Çetin (2005), ‚XVII. Ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Hac Menzilleri‛, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 19, Bahar, s. 199-260.
• Servet Efendi, Manzum Fıkıh, Ankara Milli Kütüphanesi Adnan Ötüken İHK Koleksiyonu 06 Hk 2076/1
• ŞANAL, Mustafa (2009), ‚Osmanlı İmparatorluğu’nda Kız Öğretmen Okulunun (Dârülmuallimât), Kuruluşu, Okutulan Dersler ve Kapatılışı (1870–1924)‛, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), Sayı 26, Güz, s. 221-244.
• TANYERİ, M.Ali (1999), Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler, Akçağ Yayınları, Ankara.
• TUMAN, Mehmet Nâil (2001), Tuhfe-i Nâilî Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, (hzl.) Cemal Kurnaz-Mustafa Tatçı, Bizim Büro Yayınları, Ankara 2001.
• ÜNVER, İsmail (2008), ‚Çeviriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler‛, Turkish Studies, Volume 3/6, Fall 2008, s. 1-46.
• YALÇIN, Tuğba (2007), ‚Arşiv Belgelerinde Osmanlı Sultanlarının Hacıların Emniyetini Sağlamada Gösterdikleri Hassasiyet‛, Din ve Hayat, Sayı 3, s. 122-125.