SEYDİŞEHİR İLÇESİNİN KÖY ADLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2018, Sayı: 43, 77 - 104, 23.07.2018

Banu Durgunay

https://doi.org/10.21563/sutad.447226

Cited By: 1

Öz

Özel adlar, dil biliminin çalışma alanlarından ad biliminin (onomastics) inceleme alanına girer. Özel adlar konusunda kişi adlarından sonra en çok ilgi çeken çalışma alanını yer ad bilimi (toponymy) oluşturur. Türkiye'de yer ad bilimi çalışmaları, boy adlarıyla kurulu yer adlarının incelenmesi (~etnotoponim) ile başlamıştır. Bununla beraber, yer adlarının yalnızca boy adları ile değil, aynı zamanda halk bilimi, tarih, arkeoloji, coğrafya, sosyoloji, antropoloji, jeoloji vb. alanlarla da ilgisi bulunmaktadır.

Bu çalışmada Konya'ya bağlı Seydişehir ilçesindeki köy adları üzerinde durulmuştur. Seydişehir köy adlarının üzerinde yapılan inceleme ve değerlendirmeler sonucunda, oldukça eski bir yerleşim yeri olan bölgede eski uygarlıklara bağlı adlandırmalar dikkati çekmiştir. Bölgenin, Türk kültüründe önemli bir yeri bulunan renklere bağlı adlandırmalar açısından da oldukça zengin veriler sunduğu gözlenmiştir. Çalışmada ilk önce Seydişehir'in tarihi ve köy adları hakkında kısa bilgiler verilmiş, daha sonra ilçedeki köy adları köken, yapı ve anlam bakımından sınıflandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Konya, Seydişehir, yer ad bilimi, köken bilgisi, anlam bilimi.

Kaynakça

• Ahmet Refik (1930), Anadolu'da Türk Aşiretleri (966-1200), İstanbul: Devlet Matbaası.
• AKAR, Ali (2006), "Renge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Örneği", Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(20): 57-63.
• AKAR, Ali (2012), "Yer Adları Bilimi Bakımından Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi", Doğumunun 400. Yılında Uluslararası Evliya Çelebi Sempozyumu, ed. Yusuf Akçay, İstanbul: Gelişim Üniversitesi Yayınları: 15-30.
• AKAR, Ali (2017), " Üç Trajedi Bir Dil: Türkçenin Anadolu'da Yazı Dili Olma Macerası", Türk Yurdu, (364): 37-40.
• AKSAN, Doğan (2009), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, 1.,2.,3. Ciltler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• AMANOĞLU, Ebülfez (2010), "Orhon Yazıtlarındaki Bulak Boy İsmi ve Türk Tarihinde Yansımaları", Orhon Yazıtlarının Bulunuşundan 120 Yıl Sonra Türklük Bilimi ve 21. Yüzyıl Konulu 3. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu: 51-54.
• ATALAY, Besim (1985). Divanü Lugât-it-Türk Tercümesi III. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ATMACA, Emine ve Özlem AVCI (2017), "Antalya’nın Korkuteli İlçesinin Köy Adları Üzerine Bir İnceleme", 9. Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, Yayımlanmamış Sempozyum Bildirisi, Malatya.
• AYAZ, Abdurrahman (1977), Seydişehir Tarihi: Makâlât-ı Seyyid Harun Velî-Müderris Eş Şeyh Hacı Abdullah Dehlevî Hazretlerinin Hayatı, Seydişehir.
• BAHAR, Hasan (2015), "İlk Çağda Seydişehir", Konya Ansiklopedisi 8. Cilt, Konya: Konya Kültür A. Ş. Yayınları.
• BAŞKAN, Özcan (1970), "Türkiye Köy Adları Üzerine Bir Deneme", TDAY-Belleten: 237-251.
• BAYRAKDAR, Mehmet (2004), "Seyyid Hârûn Veli ve Türbesi", Uluslararası Türk Dünyası İnanç Merkezleri Kongresi Bildirileri: 23-27 Eylül 2002, Ankara: 277-285.
• BAYSUN, M. Cavid (1979), "Murad IV", İslam Ansiklopedisi 8. Cilt, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• BELKE, Klaus (1984), Tabula Imperii Byzantini Band 4: Galatien und Lykaonien, Wien: Österreichhischen Akademie der Wissenschaften.
• BOZYİĞİT, Süzan (2005), Seydişehir İlçesinin Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• CEYHAN, Özlem (2012), Göçi-yi Kebir Kazası Vakıf Eserleri, Konya: Çizgi Yayınevi.
• ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007), Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı: Ötüken Türkçe Sözlük (5 Cilt), İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2007.
• ÇAĞLAR, Nevzat (2017), "Hayvan Bitki ve Nesnelerin Renklerle Adlandırılması (Mersin-Anamur ve Bozyazı Özelinde), Renk Kitabı, ed. Emine Gürsoy Naskali, İstanbul: Kitabevi Yayınları: 177-192.
• DEĞERLİ, Ayşe (2013), Seydişehir: Fiziki ve Sosyoekonomik Yapı (1305-1920), Konya: Çizgi Yayınevi.
• DEVELİ, Hayati (2001), "Türkiye Toponimisine Dair Denemeler", Studia Turcologica Cracoviensia 8: 17-22.
• DİNÇ, Abdurrahman ve Süzan BOZYİĞİT (2015), "Seydişehir", Konya Ansiklopedisi 8. Cilt, Konya: Konya Kültür A. Ş. Yayınları.
• DS (2009), Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERCİLASUN, Ahmet Bîcan vd. (1992), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü Cilt:1, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ERDOĞRU, Mehmet Akif (1992), "Seydişehir Seydi Harun Külliyesi Vakıfları Üzerine Bir Araştırma", Tarih İncelemeleri Dergisi, VII, 81-132.
• ERDOĞRU, Mehmet Akif (1993), "Beyşehir Sancağı İcmal Defteri", Belgeler, XIII(17): 117-138.
• ERDOĞRU, Mehmet Akif (2003), Çavuş: Göller Bölgesinde Bir Kasaba, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• ERDOĞRU, Mehmet Akif (2006), Osmanlı Yönetiminde Beyşehir Sancağı (1522-1584), İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
• EREN, Hasan (1972), "Suğla", Türkoloji Dergisi, IV(1): 93-96.
• ERGEN, Rüştü (1949), "Seydişehri'nin Kuruluşu", Konya, 125-126: 14-15.
• ERGİN, Muharrem (2016), Dede Korkut Kitabı 1-2, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• EVLİYÂ ÇELEBİ (2012), Seyahatnāme, haz. Robert Dankoff, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, Zekeriya Kurşun, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• GENÇ, Reşat (2009), Türk İnançları ve Milli Geleneklerinde Renkler v Sarı Kırmızı Yeşil, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi yayınları.
• GÖKDAĞ, Bilgehan Atsız (2007), "Kençekler ve Kençekçe". Dil Araştırmaları, 1(1): 98-108.
• GÜL, Bülent (2004), Eski Türk Tarım Aletleri, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• GÜLENSOY, Tuncer (1998), "Anadolu Yer Adlarına Genel Bir Bakış", Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, Ankara: 41-48.
• GÜNER, Galip (2009), "Divânü Lugâti't-Türk'te Kençekler ve Bazı Kençekçe Kelimeler Üzerine", Bilig, 75-90.
• H. Nihal ve Ahmet Naci (1928), "Anadolu'da Türklere Ait Yer İsimleri", Türkiyat Mecmuası, 2: 243-259.
• HACALOĞLI, Yücel ve Ragıp MEMİŞOĞLU (2005), "Dede Korkut Destanlarında Adı Geçen Oğuz Beylerinin İzlerini Taşıyan Yer Adları Üzerine Bir Deneme", Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 49: 771-815.
• HALAÇOĞLU, Yusuf (2009), Anadolu'da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar (1453-1650), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• İNALCIK, Halil (1979), "Murad II", İslam Ansiklopedisi 8. Cilt, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İNAN, Abdülkadir (1945), Anadolu'nun Toponimisi ve Türk Boylarının Adları Meselesi", Türk Dili Belleten, 3(1-3): 66-68.
• KALAFAT, Yaşar (2012), Türk Halk İnançlarında Renkler, Ankara: Berikan Yayınevi.
• KARADENİZ; Hasan Bahri (1998), "Seydişehir'in Kurucusu Seyyid Harun'un Evlâdları", Türk Tarih Kurumu Belleten, LXII(223), 1998: 31-39.
• KARTAL, Atila (2017), Konya Halk Kültüründe Türbeler Etrafında Oluşan İnanç ve Uygulamalar, Düsseldorf: Lambert Academic Publishing.
• KAYGISIZ, Mustafa (2016), Turgutoğulları: Orta Anadolunun Türkmen Beyliği. Konya, Çizgi Kitabevi.
• KESİK, Muharrem (2004), "Mesud II", TDV İslam Ansiklopedisi 29. Cilt: 342-344.
• KOMİSYON (1928), Son Teşkilat-ı Mülkiyede Köylerimizin Adları, İstanbul: Hilal Matbaası.
• KOMİSYON (1946), Türkiye'de Meskûn Yerler Kılavuzu, Ankara.
• KOMİSYON (1968), Köylerimiz: 1 Mart 1968'e Kadar, Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• KOMİSYON (1982), Köylerimiz 1981, Ankara: İçişleri Bakanlığı.
• KOMİSYON (2003), Osmanlı Yer Adları 2: Anadolu, Karaman, Rum, Diyarbakır, Arap ve Zülkadriye Eyaletleri (1530-1556) (Şam ve Halep dahil). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• KONONOV, Andrey Nikolayevic (2015), "Türk Lehçelerinde Renk Adlarının Semantiği", çev. Reshide Adzhumerova ve Emine Atmaca, Gazi Türkiyat, Güz (17): 185-204.
• KORKMAZ, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: Türk Dili Kurumu.
• KÖPRÜLÜ, Mehmed Fuad (1925), Oğuz Etnolojisine Dair Tarihî Notlar, İstanbul: Matbaa-i Amire.
• KUM, Naci (1948), "Doğduğum Şirin Memleket: Seydişehri", Konya, 118-119: 21-29.
• KURGUN, Levent (2009). "Yer Adlarının Sınıflandırılmasındaa Aktarma Adlar, Tanımlayıcı Adları Meselesi". Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 6(1): 74-80.
• KURNAZ, Cemal (1991), Abdülkerim bin Şeyh Mûsa, Makâlât-ı Seyyid Hârûn, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• KÜÇÜK, Salim (2010), "Eski Türk Kültüründe Renk Kavramı", Bilig. Yaz 2010(54): 185-210.
• ORKUN, Hüseyin Namık (16 Mayıs 1946), "Konya Yer Adları". Ülkü Milli Kültür Dergisi, 10(112): 15.
• ORKUN, Hüseyin Namık (2011), Eski Türk Yazıtları, Birleştirilmiş 3. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ÖNDER, Mehmet (1986), Seydişehir Tarihi, Konya: Seydişehir Belediyesi Yayınları.
• ÖNDER, Mehmet (1988), "Seydişehir'de Seyyid Harun Külliyesi ve Bânîsi", Vakıflar Dergisi, XX: 13-28.
• ÖZÇELİK, Sadettin (2016), Dede Korkut -Dresden Nüshası- Metin, Dizin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• PRİTSAK, Omeljan (1977), "Karahanlılar". İslam Ansiklopedisi 6. Cilt. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• SEVİN, Veli (2016), Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• STERRET, John Robert Sitlington (1888), The Wolfe Expedition to Asia Minor, Boston: Damrell and Upham.
• SÜMER, Faruk (2016), Oğuzlar: Tarihleri, Boy Teşkilatı, Destanları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• ŞAKİR, Mehmet (1928), "Sinop ve Muhitinde Oğuzlarla Diğer Türk Zümrelerine Ait Köy Adları", Halkbilgisi Mecmuası, 1(1), 30-35.
• ŞAHİN, İbrahim (2007), "Türk Yer Adlarının yapısı Üzerine". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. (32): 1-14.
• ŞAHİN, İbrahim (2015), Adbilim. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• ŞENEL, Mustafa (2013), Elazığ İli Yer Adları Üzerinde Bir İnceleme, Elazığ: Manas Yayıncılık.
• ŞİRİN, Hatice (2016), Eski Türk Yazıtlar Söz Varlığı İncelemesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TEKİN, Talat (2017), Irk Bitig, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TEZCAN, Semih ve Hendrik BOESCHOTEN (2012), Dede Korkut Oğuznameleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• TOKER, Mustafa (2016), "Bozkır Adında Geçen Boz ve Kır Adlarının dünden Bugüne Kullanım Alanları ve Kullanım Özellikleri", Uluslararası Sempozyum Geçmişten Günümüze Bozkır, 6-8 Mayıs 2016, Konya.
• TS (2011), Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TTS (2009), XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TÜRKAY, Cevdet (2012), Osmanlı İmparatorluğu'nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler, İstanbul:İşaret Yayınları.
• UĞUR, Ferit (1936), "Seydişehrinin Kuruluşu", Konya, 4: 226-229.
• ULUÇAY, M. Çağatay (1946), "Makâlât-ı Seyyid Harun", Türk Tarih Kurumu Belleten, X(40): 749-778.
• UMAR, Bilge (1993), Türkiye'deki Tarihsel Yer Adları, İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• USLU, Fatih (2015), Sosyolojik Bir Alan Araştırması Bozahmetli Yörük Aşireti, Konya, Çizgi Yayınları.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1979), "Murad I", İslam Ansiklopedisi 8. Cilt, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• ÜÇER, S. Sırrı ve M. Mes'ud KOMAN (1945), Konya İli Köy ve Yer Adları Üzerinde Bir Deneme, Konya: Konya Halkevi Tarih, Müze Komitesi Yayınları.
• YASTI, Mehmet. "Çumra Köy Adları Üzerine", Medeniyetin Beşiği Tarımın Öncüsü Çumra Sempozyumu Bildiriler Kitabı -Kültür, 2. Cilt, Konya: 336-343.