W. RADLOFF’UN OPIT SLOVARYA TYURKSKİH NAREÇİY ADLI ESERİNDEKİ KARAİM TÜRKÇESİNE AİT DEYİMLER

Yıl 2018, Sayı: 43, 105 - 133, 23.07.2018

Gülsüm Kırbaş

https://doi.org/10.21563/sutad.447230

Öz

Orhun Yazıtlarından bugüne kadar yüzyıllar boyunca kullanılmış olan, dilin anlatım gücünü artıran, bir dilin söz varlığının en önemli göstergelerinden biri olan deyimler, toplumun âdetlerini, geleneklerini, göreneklerini, kültürel özelliklerini, inançlarını yansıtırlar. Deyimlerin önemli bir yer tuttuğu lehçelerden birisi Karaim Türkçesidir.

Bu çalışmada Radloff’un “Türk Lehçeleri Sözlüğü Denemesi” (Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy) adlı eserinde yer alan Karaim Türkçesine ait deyimler ele alınmış ve bunların Türkiye Türkçesindeki karşılıkları bulunmuştur. Daha sonra bu atasözlerinin Türkiye Türkçesi ve Karaim Türkçesi arasındaki ses, şekil, sözcük bilgisi ve söz dizimi açısından farklılıklar ve benzerlikler tespit edilmiş; farklılık ve benzerliklerden yola çıkarak birtakım sonuçlara ulaşılmıştır

Anahtar Kelimeler

Deyimler, Karaim Türkçesi, Türkiye Türkçesi, W. Radloff, Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy.

Kaynakça

• ADZHUMEROVA, Reshide (2013), Radloff’un Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy Sözlüğünde Ev Ve Ev Kavram Alanı İle İlgili Kelimeler, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• AKSAN, Doğan (2011), Türkçenin Gücü, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• AKSOY, Ömer Asım (1988), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü (1 Atasözleri Sözlüğü), İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• AKSOY, Ömer Asım (1988), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü (2 Deyimler Sözlüğü), İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• ALKAYA, Ercan (2005), “Karay Türkçesinde Edatlar”, Karadeniz Araştırmaları, 8: 66-98.
• Alpargu, Mehmet vd. (Ed.) (2011), Uluslararası Karay Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri, Bilecik: Bilecik Üniversitesi Yayınları.
• AŞCI, Ufuk Deniz (2003, Ekim), W. Radloff’un ‘Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy’ Adlı Eserinde Geçen Kazak ve Kırgız Lehçelerine Ait Sesler İle Çağdaş Kazak ve Kırgız Lehçelerindeki Sesler, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 14: 299-360.
• AŞCI, Ufuk Deniz (2003), W. Radloff’un ‘Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy’ Adlı Eseri ve Eserde Geçen Kırgız ve Kazak Lehçelerine Ait Kelimelerin İncelenmesi (4 cilt), Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• ATMACA, Emine (2016), “Vilnius Üniversitesi Merkez Kütüphanesi’ndeki Karaim Türkleri Koleksiyonu”, Dil Araştırmaları, 19: 153-175.
• ATMACA, Emine- ADZHUMEROVA, Reshide (2013), “Radloff’un Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy Sözlüğünde Ev Ve Ev Kavram Alanı İle İlgili Kelimeler”, Türük Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2: 217-257
• BASKAKOW, N. A. vd., (1974), Slownik Karaimsko-Rosyjsko- Polski, Moskwa: Ruskkij jazyk.
• CSATÓ, É. Á, Lars JOHANSON (2009), “Kuzeybatı Karaycasında Hece Uyumu Üzerine”, (çev. Birsel Karakoç), International Journal of Central Asian Studies Volume, 13: 137-148.
• ÇULHA, Tülay (2002), “Sereya Şapşal’a Göre Karay Türkleri ve Karayca”, Türk Dilleri Araştırmaları, 12: 97-188.
• ÇULHA, Tülay (2006), Karaycanın Kısa Sözvarlığı Karayca-Türkçe Kısa Sözlük, İstanbul: Kebikeç Yayınları.
• ÇULHA, Tülay (2002), Karaylar ve Karayca, İzmit: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ÇULHA, Tülay (2008), Kırım Karaycasıyla Yazılmış Bir “Mecuma”, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• ÇULHA, Tülay (2009), “Karayca Bir İnceleme: Sekirme Yoraları”, Dil Araştırmaları, 4: 37-55.
• DOĞRUER, Semra (2007), Karay (Karaim) Türklerinin Sözlü Edebiyatı, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• GENCAN, Tahir Nejat (1979), Dil Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
• GÖKÇE, Faruk, (2000), Karay Türkçesinin Fonetiği, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• GÜLSEVİN, Selma (2016), Karay Türklerinin Dili (Troki Diyalekti), Ankara: TDK Yayınları.
• GÜLSEVİN, Selma (2010), Günümüz Karay Türkçesi (Giriş-Dil Özellikleri-Metinler-Söz Dizini) ve Türk Lehçeleri Arasındaki Yeri, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Doktora Tezi).
• GÜLSEVİN, Selma (2013), “Karay Türkçesinin Kendine Has Özellikleri ve Türk Lehçeleri Arasındaki Yeri”, Journal of Black Sea Studies, 36: 207-222.
• GÜLTEK, Vedat (2004): Bilim ve Sanat Rusça-Türkçe Sözlük, Ankara: Ertem Matbaası.
• GÜRCÜN, Serap (2006), Radloff Sözlüğünün d Maddesinin Eski Türkçe Açısından İncelenmesi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• HENGİRMEN, Mehmet (1999), Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara: Engin Yayınevi.
• KARAAĞAÇ, Günay (2013), Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• KARAALİOĞLU, Seyit Kemal (1978), Ansiklopedik Edebiyat Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevi.
• KAZAN, Özlem (2002), Litvanya Karaylarına Ait Dinî Metinler (Giriş, Gramer, Transkripsiyonlu Metin, Çeviri, Dizin), İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü: (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• KIRBAŞ, Gülsüm (2016), W. Radloff’un ‘Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy’ Adlı Eserinde Geçen Karaim Türkçesine Ait Kelimelere Dair Art Zamanlı Bir İnceleme, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• KOBECKAİTĖ, Halina (2016) “Litvanya Karaim Türklerinin Etnik Kimliklerini Koruma Faktörleri”, (çev. Emine Atmaca-Reshide Adzhumerova), Dil Araştırmaları, 19: 215-221.
• KOÇ, Nurettin (1992), Açıklamalı Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• KORKMAZ, Zeynep (2010), Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• KOWALSKİ, Tadeusz (1996), Karayim Lehçesi Sözlüğü, (çev. Kemal Aytaç), Ankara: Engin Yayınevi.
• ÖZTÜRK, Abdulkadir (2015), “Karaycadaki Alıntı Kelimeler”, Gazi Türkiyat, 16: 143-164.
• ÖZTÜRK, Abdulkadir (2015), “Karay Leksikolojisi Üzerine”, Journal of Turkish, Language and Literature, 2:127-132
• ÖZTÜRK, Abdülkadir (2015), “Karay Yazı Dili”, Journal of Turkish Language and Literature, 1: 61-70.
• PROHOROV Dmitriy Anatolyeviç (2013), “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısı – XX. Yüzyılın Başında Tavriya Vilayeti Karaim Topluluklarında Etnik Ve Dil Durumu”, (çev. Emine ATMACA - Reshide ADZHUMEROVA, Gazi Türkiyat, 13: 209-214.
• PULAT, Gündüz (2001), David Bijnin’in Maxtav Cozmaxları Adlı Eserine Göre Karaim Türkçesi Grameri, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• RADLOFF, Wilhelm (1960), Versuch Eines Wörterbuches Der Türk-Dialecte I, II, III, IV , Gravenhage: Mouton & Co.
• TEKİN, Talat- ÖLMEZ, Mehmet (2003), Türk Dilleri, İstanbul: Yıldız Yayınları.
• TOKER, Mustafa (2003, Ekim), “W. Radloff’un ‘Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy’ Adlı Eserinde Geçen Tatar Türkçesine Ait Kelimeler Üzerinde Genel Bir Değerlendirme”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 14: 17-48.
• TOKER, Mustafa (2003), W. Radloff’un ‘Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy’ Adlı Eseri ve Eserde Geçen Tatar Lehçesine Ait Kelimelerin İncelenmesi (3 cilt), Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Türk Dil Kurumı (2011), Türkçe Sözlük, (hzl. Akalın, Şükrü Haluk Akalın- vd.) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• YILDIZ, Hüseyin (2009), “Karay Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Arasındaki Yalancı Eş Değer Kelimeler”, Gazi Türkiyat Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 5: 611-659.
• YİĞİTOĞLU, Özlem (2007), Radloff Sözlüğünün e Maddesinin Eski Türkçe Açısından İncelenmesi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Erişim Tarihi: 01.01.2018, lugatim.com
• Erişim Tarihi: 15.12.2017, www.tdk.gov.tr.