SİYASETNÂMELERDE DİN DEVLET İLİŞKİSİ

Yıl 2018, Sayı: 43, 313 - 324, 23.07.2018

Hasan Hüseyin Adalıoğlu

https://doi.org/10.21563/sutad.510511

Öz

Din ile devlet arasındaki ilişkinin insanlık tarihi kadar eski olduğunu söyleyebiliriz. Bu ilişkinin, tarihin değişik dönemlerinde farklı şekillerde ortaya çıktığı görülmüştür. Tarihî olarak başlangıçta, tek iktidar alanı ‘din’ görülürken, toplumsal örgütlenmenin gelişmesiyle siyasal güç ‘devlet’ önem kazanmış ve dinden ayrı bir iktidar alanı olarak ortaya çıkmıştır. Bu dönemden sonra, kimi zaman devlet dini kontrol ederken, kimi zaman din devleti hâkimiyeti altına almıştır. Kimi zaman da aynı toplumda iki farklı iktidar olarak birbirlerine müdahale etmeden yaşamaya çalışmışlardır.

İslam siyaset geleneğinde, Batı’dakinin aksine din ile devlet arasındaki ilişkiler, daima müsbet olmuştur. Devletin vazifesi, insanlar arasındaki uyumu tanzim etmek; dinin görevi ise, iman, ahlak ve hukuk esası üzerine yardımlaşmayı temin etmektir. Siyâsetnâmeler, din devlet ilişkileri konusunda her iki kurumun birbirine rakip ve ayrımcı olmasını değil, birbirini tamamlayan, bütünleştirici olmasını savunurlar. Din ile devletin ikiz kardeş olduğu, dinin temel; devletin ise, o temeli koruyan asker olduğu, her ikisinin birbirinden ayrılamayacağı ilkesi genel kabul görmüştür.

Anahtar Kelimeler

Din, Devlet, Siyaset, Siyasetnâme, İslam siyaseti

Kaynakça

• Abdülhamid el-Katib (2007). Ahdü Mervan (Doğunun Hükümdarı), Çeviren Gündüzöz Güldane -Soner Gündüzöz, Antik Şark Klasikleri, İstanbul.
• ADALIOĞLU, Hasan Hüseyin (2004). “Siyâsetnâmelerin Klasik Kaynakları”, Eskişehir Osmangazi Ünversitesi Sosyal Bilimler Dergisi c, 5, sayı 2, Eskişehir.
• ADALIOĞLU, Hasan Hüseyin (2005). Sultana Öğütler, I. Alâeddin Keykubat’a Sunulan Siyâsetnâme, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• ADALIOĞLU, Hasan Hüseyin (2009). “Siyâsetnâme” İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, c.37, İstanbul.
• ATMACA, Veli (2003). “Hadisleri Bakımından Siyasetnâmeler”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 8, s.46. (45-58), Elazığ.
• BOSWORTH, C. E.( ) “Nasîhât Al-Mulûk” , EI, New Edition II, vol. V.
• CANATAN, Kadir (2009). “Geleneksel Siyaset ve Devlet Felsefesinin Bir Yorumu Olarak “Siyasetnâme” Büyük Devlet Adamı Nizamülmülk’ün Devlet ve Siyaset Anlayışı Üzerine”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish orTurkic Volume 4/7 Fall.
• Ebu Mansur es-Seâlibî (1997). Adâbu’l-mülûk (Hükümdarlık Sanatı), Çeviren Sait Aykut, İstanbul: İnsan Yayınları. Gazzâlî (1974). İhyâ-u ulûmi’d-din, çev. Ahmet Serdaroğlu, Ankara: Bedir Yayınları.
• Gazzâlî (1993).Fedâihu'l-Bâtıniyye/El Mustazhıri, (Batıniligin İçyüzü), çev. Avni İlhan, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gazzâlî (1995). Nasihatü’l-Mülûk, (Devlet Baskanlarına Nasihatler), çev. Osman Sekerci, Sinan Yayınevi, İstanbul.
• Gazzâlî (2004). Devlet Başkanına Öğütler, et-Tibrü’l-mesbûk fi nasîhati’l-mülûk, İslam Klasiklerinde Siyaset ve Yönetim 4, Çeviren Osman Arpaçukuru, İstanbul: İlke Yayınları.
• Gazzâlî (2005). el-İktisâdfi’l-İtikâd, çev. Hanefi Akın, İstanbul: Ahsen Yayınları.
• İbn-i Haldûn, (2004). Mukaddime, Çeviren Halil Kendir, Yeni Şafak Kültür Armağanı, c. I-II, İstanbul.
• KARAKAŞ, Nurullah (2007). Gazzâlî’de Din Devlet İlişkisi”, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• KARATEPE, Şükrü (1996). “Osmanlı’da Din-Devlet İlişkisi”, Din-Devlet İlişkileri Sempozyumu Bildiriler, İstanbul: Beyan Yayınları.
• KORKMAZ, Fahrettin (1995). Gazâlî’de Devlet, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• KÖKAŞ, M. Emin (1997). Din ve Siyaset, Siyasal Davranış ve Dindarlık, İstanbul: Vadi Yayınları.
• KUTLU, Sönmez (2005). “İmam Mâturîdî’ye Göre Diyanet-Siyaset Ayrımı ve Çağdaş Tartışmalarla Mukayesesi”, İslâmiyât, c. 8, sayı, 2, Ankara.
• Mâverdî (1987). Teshîlü’n-nazar ve ta‘cilü’z-zafer fi ahlâki’l-melik ve siyâseti’l-mülk, Neşr. Rıdvan es-Seyyid, Beyrut.
• Mâverdî (2000). Nasihâtü’l-mülûk (Siyaset Sanatı), Çeviri Mustafa Sarıbıyık, Kırıkambar Kitaplığı I, İstanbul.
• Mâverdî (2003). Teshîlü’n-nazar ve ta‘cilü’z-zafer fi ahlâki’l-melik ve siyâseti’l-mülk (Devlet Yönetimi), İslam Klasikleri, İstanbul: İlke Yayınevi.
• Mevdudî, (1980). Hilafet ve Saltanat, Tercüme: Ali Genceli, İstanbul: Hilal Yayınları.
• Muhammed b. Turtuşî (1995). Siracü’l-mülûk, Siyaset Ahlakı ve İlkelerine Dair, Yayıma Hazırlayan Said Aykut, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Nizamülmülk (1987). Siyasetnâme, (Siyeru’l-mülûk), Türkçesi: Nurettin Bayburtlugil, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Ocak, Ahmet (2002). Selçukluların Dinî Siyaseti, İstanbul: Tatav Yayınları.
• SIBAÎ, Mustafa (1966). İslam’da Din ve Devlet, Çeviren:İhsanToksarı, İstanbul: Yağmur Yayınları.
• UĞUR, Ahmet (Tarihsiz). Osmanlı Siyaset-nâmeleri, Kültür ve Sanat Yayınları.