Kur’ân Kıssalarını “Hikâye” Kavramıyla Tanımlamanın İmkânı

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1 - NİSAN, 57 - 73, 20.04.2018

Mustafa Kara

https://doi.org/10.31121/tader.409308

Cited By: 2

Öz

Yüce
Allah (cc) tarafından Hz. Peygamber (s)’e indirilen ve daveti tüm insanlığı
kapsayan Kur’ân’ın amacı, insanların tevhîd ekseninde imanlı ve ahlâklı bir
hayat yaşamalarını temin etmektir. Bu amaç istikametinde Kur’ân, mesajını
insanlara daha etkili bir şekilde aktarmak için farklı yöntemler
kullanmaktadır. Bu yöntemlerden birisi de kıssa anlatmaktır. Bu kapsamda Kur’ân
ayetlerinin 1787 tanesi kıssalardan oluşmaktadır. Kur’ân’da anlatılan kıssalar,
insanlık tarihinde yaşanmış hayat gerçekliklerini konu edinmektedir. Bu yüzden
Kur’ân kıssalarının, yaşanmış, yaşanması muhtemel veya yaşanmamış olayları konu
edinen “hikâye” kavramıyla tanımlanıp tanımlanamayacağı meselesi tartışılmıştır.
Bu makalede söz konusu tartışmanın hangi zeminde sürdürüldüğü ve Kur’ân
kıssalarını “hikâye” kavramıyla tanımlamanın imkânı tartışılırken meseleye
hangi açılardan yaklaşılması gerektiği üzerinde durulmuştur. Bu çerçevede
konuya her iki kavramla ilgili anlam, kaynak, konu, amaç,
şekil ve üslup cihetinden yaklaşmanın sözü edilen mesele hakkında
daha belirleyici bir sonuç ortaya çıkaracağı varsayılmıştır. Elde edilen
bulgular Sonuç kısmında açıklanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kur’ân-ı Kerîm, Tefsir, Kıssa, Hikâye, Mesaj

The Possibility of Defining Quranic Parables as Stories

Öz

The aim of Quran which has been sent to prophet by the Almighty Allah and whose invitation embraces all mankind is to ensure that people live a moral and faithful life with tawhid. Accordingly, Quran uses the different methods for transfering its message more efficiently. One of these methods is to tell the parable. In this regard, 1787 of Quranic verses have been consisted of parables. Parables in Quran include true events happened through the human history. Therefore, the issue of whether or not the Qur'anic parables can be defined by the concept of “story” that is about real, probable or unreal events is controversial. In this article, the aspects of the maintained discussion and the angles which should be approached in order to discuss the possibility of defining the Qur'anic parables with the concept of “story” are emphasized. In this context, it is supposed that approaching to the both concepts involved in 58

terms of semantics, source, theme, aim, form and style brings a decisive result.

Anahtar Kelimeler

Quran, Commentary, Parable, Story, Message

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerîm.
• ‘Abdu’l-Bâkî, Muhammed Fuâd, el-Mu‘cemu’l-Müfehras li Elfâzı’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru’l-Hadîs, Kahire 2001.
• ‘Adevî, Muhammed Hayr Mahmûd, Me‘âlimu’l-Kıssa fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru’l-‘Adevî, Ürdün 1988.
• Abay, Muhammed, Kur’ân Kıssaları, Ensar Neşriyat, İstanbul 2007.
• Akalın, Şükrü Halûk vd., Türkçe Sözlük, 11. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2011.
• Akıncı, Adem, “Kur’ân’daki Kıssalar ve Din Öğretimindeki Yeri”, HÜİFD, Şan-lıurfa 2004, c. X, sy. 13, ss. 41-63.
• Alptekin, Ali Berat, Halk Hikayelerinin Motif Yapısı, Akçağ Yayınları, Ankara 1997.
• Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 2016.
• Bayraklı, Bayraktar, “Kur’ân-ı Kerîm’de Öğretim Kavramı ve Vahiy”, Diyanet İlmi Dergi, 1991, c. XXVII, sayı: 4, ss. 161-189.
• ______ , Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’ân Tefsîri, Bayraklı Yayınları, İstanbul 2006.
• Buhârî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. İsmâîl, el-Câmi‘u’s-Sahîh, Kitâbu’l-‘Ilm, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usûlü, TDV Yayınları, Ankara 2012.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd, es-Sıhâh fi’l-Lüğa ve’l-‘Ulûm, Dâru’l-Hadârati’l-‘Arabiyye, Beyrut 1974.
• Cirit, Hasan, “Kussâs”, DİA, TDV Yayınları, Ankara 2002, c. XXVI, ss. 463-465.
• Dağcı, Şamil, “Kısas”, DİA, TDV Yayınları, Ankara 2002, c. XXV, ss. 488-495.
• Demir, Şehmus, Mitoloji, Kur’ân Kıssaları ve Tarihi Gerçeklik, Beyan Yayınları, İstanbul 2003.
• Demirci, Muhsin, Nas-Olgu İlişkisi Bağlamında Kur’ân’da Sosyal Gerçeklik, Ensar Neşriyat, İstanbul 2008.
• ______ , Tefsir Usûlü ve Tarihi, İFAV Yayınları, İstanbul 1988.
• Eyüpoğlu, Osman, “Günümüze Bakan Yönleriyle Peygamber Kıssaları”, XI. Kur’ân Sempozyumu -Kur’ân ve Risâlet-, Fecr Yayınları, Ankara 2009, ss. 103-120.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu’l-Lüğa, Kahire 1969.
• Firuz Abâdî, Mecîduddîn b. Ya‘kûb, el-Kâmûsu’l-Muhît, Beyrut 1993.
• Görgün, Tahsin, “Kur’ân Kıssalarının Neliği (Mahiyeti) Üzerine”, IV. Kur’ân Sempozyumu, Fecr Yayınları, Ankara 1998, ss. 19-40.
• Gündüz, Şinasi, “Kur’ân Kıssalarının Kaynağı Eski Ahit (Tevrat) mi? Yapı, Muh-teva ve Kaynak Açısından Torah Kıssaları”, VI. Kur’ân Haftası Kur’ân Sempozyumu, Fecr Yayınları, Ankara 1998, ss. 41-75.
• Halefullah, Muhammed Ahmed, el-Fennu’l-Kasasî: Kur’ân’da Anlatım Sanatı, çev: Şaban Karataş, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2002.
• Hâlidî, Salah Abdülfettah, Ma‘a Kısası’s-Sâbikîn fi’l-Kur’ân, Dâru’l-Kalem, Dı-maşk 1988.
• Halîl b. Ahmed, Ebû ‘Abdirrahmân, Kitâbü’l-‘Ayn, Müessesetü’l-A‘lemî, Beyrut 1988.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Zekeriyye, Mücmelü’l-Lüğa, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1986.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemalüddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-‘Arab, Dar-Sâder, Beyrut 2000.
• İsfehânî, Ebu’l-Kâsım Huseyin b. Muhammed Râğıb, el-Müfradât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, Mısır ty.
• Kara, Mustafa, “Kur’ân Kıssalarında Konu ve Kapsam Merkezli Bir Analiz”, İslâmî İlimler Dergisi, Salmat Matbaacılık, Ankara 2014, yıl. 9, c. IX, sayı: 1, ss. 91-94.
• ______ , Güncel Değeri Açısından Kur’ân Kıssaları, Selamet Yayınları, Samsun 2011.
• Kaya, Remzi, “Kur’ân Kıssalarının Tefsir ve Teşrî’deki Yeri”, İSAV, Kur’ân ve Tefsîr Araştırmaları III -Tartışmalı İlmi Toplantı-, İstanbul 2000, ss. 507-526.
• Kılıç, Sadık, “Tarih Felsefesi Açısından Kur’ân Kıssaları”, I. Kur’ân Sempozyumu, Bilgi Vakfı Yayınları, Ankara 1994, ss. 87-98.
• Kutub, Seyyid, et-Tasvîru’l-Fenni fi’l-Kur’ân, Dârü’l-Maârif, Kahire 1992.
• Macdonald, D. B., “Kıssa”, İA, MEB Yayınları, İstanbul 1977, c. VI.
• Mustafâ, İbrahîm vd., el-Mu‘cemü’l-Vasît, Çağrı Yayınları, İstanbul 1996.
• Okuyan, Mehmet, Kıssalar Ne Söyler -Yaratılış ve Hz. Âdem-, Düşün Yayıncılık, İstanbul 2017.
• ______ , Kur’ân’da Vücûh ve Nezâir -Çok Anlamlı Kelimeler ve Edatlar-, Etüt Yayınları, Samsun 2007.
• Özsoy, Ömer, Sünnetullah, Bir Kur’ân İfadesinin Kavramlaşması, Fecr Yayınları, Ankara 1994.
• Öztürk, Mustafa, Kur’an Kıssalarının Mahiyeti, Kuramer Yayınları, İstanbul 2016.
• Paçacı, İbrahim, “Kısâs”, Dini Kavramlar Sözlüğü, DİB Yayınları, Ankara 2007, ss. 376-377.
• Sağlam, Bahaeddin, İlmî Edebî Yönleriyle Kur’ân Kıssaları, Tebliğ Yayınları, İstanbul 1985.
• Şedid, Muhammed, Menhecü’l-Kıssa fi’l-Kur’ân, Suudi Arabistan 1984.
• Şengül, İdris, “Kıssa”, DİA, TDV Yayınları, Ankara 2002, c. XXV, ss. 498-501.
• ______ , “Kur’ân Mesajını Ulaştırmada Kıssaların Önemi”, I. Kur’ân Sempozyu-mu, Bilgi Vakfı Yayınları, Ankara 1994, ss. 133-140.
• ______ , Kur’ân Kıssaları Üzerine, Işık Yayınları, İzmir 1995.
• Şimşek, Mehmet Sait, Kur’ân Kıssalarına Giriş, Yöneliş Yayınları, İstanbul 1993.
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Huseyn, el-Mîzân fî Tefsîri’l-Kur’ân, çev: Vahdet-tin İnce, Kevser Yayınları, İstanbul 2001.
• Turgay, Nurettin, “Kur’an Kıssaları”, DÜİFD, Diyarbakır 2000, c. II, sayı: 4, ss. 61-84.
• Türkmen, Fikret, “Hikâye”, DİA, TDV Yayınları, İstanbul 1998, c. XVII, ss. 488-491.
• Uğur, Mücteba, “Vaaz, Kıssacılık ve Hadiste Kussâs”, Ankara ÜİFD, c. XXVIII, 1986, ss. 291-326.
• Yazıcı, Hüseyin, “Hikâye”, DİA, TDV Yayınları, İstanbul 1998, c. XVII, ss. 479-485.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Neşriyat, İstanbul 1979.
• Zebîdî, Muhibbi’d-Dîn Ebu’l-Feyz es-Seyyid Muhammed Murtezâ el-Huseynî, Tâcu’l-‘Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, Matba‘atü’l-Hayriyye, Mısır 1306H.
• Zuhaylî, Vehbe, el-Kıssatü’l-Kur’âniyye, Dâru’l-Hayr, Beyrut 1992.