EFFECT OF NITROGEN AND PHOSPHORUS LEVELS ON YIELD AND YIELD COMPONENTS OF KATE A-1 AND MARMARA-86 BREAD WHEAT VARIETIES

Yıl 2003, Cilt: 12 Sayı: 1-2, - , 01.06.2003

İzzet Özseven M. Erkan Bayram

Öz

In this study, the effects of different nitrogen (0, 6, 12, 18 ve 24 kg/da) and phosphorus (0, 4, 8, 12, 16 kg/da) levels on Kate A-1 and Marmara-86 bread wheat varieties were investigated from 1994 to 1997. Preceding crops were maize in Sakarya, and sunflower in Pamukova. Within the trials, spikes per m2, plant height, spike length, biomass at harvest, harvest index, 1000 kernel weight and hectoliter weight which are the yield components of wheat, and grain yield were measured. The effect of phosphorus was significant for spikes per m², plant height, biomass at harvest and hectoliter weight. There was no effect of phosphorus levels on yield, spike length, harvest index and 1000 kernel weight. However, effect of nitrogen on the same components was significant. It was found that, higher nitrogen levels increased spikes per m2, plant height, spike length, biomass at harvest and yield, and decreased harvest index and 1000 kernel weight. Also, fertilizer levels necessary for high yield and net profit were discussed. 

Anahtar Kelimeler

Bread wheat (Triticum aestivum L.); nitrogen; phosphorus; yield; yield components

KATE A-1 VE MARMARA-86 EKMEKLİK BUĞDAY ÇEŞİTLERİNDE N VE P2O5 DOZLARININ VERİM VE VERİM ÖĞELERİNE ETKİLERİ

Öz

Bu çalışmada değişik azot (0, 6, 12, 18 ve 24 kg/da) ve fosfor (0, 4, 8, 12, 16 kg/da) dozlarının Kate A-1 ve Marmara-86 ekmeklik buğday çeşitleri üzerindeki etkileri araştırılmıştır. 1994-1997 yılları arasında yürütülen denemenin Sakarya lokasyonunda mısır bitkisi, Pamukova lokasyonunda ise ayçiçeği ön bitki olarak kullanılmıştır. İncelenen karakterler tane verimi, m2'deki başak sayısı, bitki boyu, başak uzunluğu, saplı ağırlık, hasat indeksi, 1000 dane ağırlığı ve hektolitre ağırlığıdır. Denemenin sonucunda değişik fosfor dozlarının verim, başak uzunluğu, hasat indeksi ve 1000 tane ağırlığı üzerindeki etkisi önemsiz diğer karakterler üzerindeki etkisi önemli bulunmuştur. Artan azot dozları ise m²'deki başak sayısını, bitki boyunu, parseldeki ortalama başak uzunluğunu, saplı ağırlığı ve verimi arttırarak olumlu yönde; hasat indeksi ve 1000 dane ağırlığını azaltarak olumsuz yönde etkilemiştir. Ayrıca, yüksek verim ile ekonomik verim için gerekli olan gübre miktarları da tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.); azot; fosfor; verim; verim öğeleri

Kaynakça

• Alagöz, R. 1991. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Sulanır Koşullarında Buğdayın Azot Gereksinimi Araştırması Sonuç Raporu. Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü- Diyarbakır.
• Altay, H., M.T. Sağlam ve A. Adiloğlu, 1993. Toprak Analizi Sonuçlarına Göre Fosfor Uygulamasının Buğday ve Ayçiçeğinde Dane Verimine Etkisi. Tekirdağ Ziraaat Fakültesi Dergisi Cilt 2 Sayı 2.
• Aydın, A.B. 1987. Tokat, Amasya, Sivas,Yozgat Yöresi Kuru Şartlarında Yetiştirilen Buğdayın
• Azotlu ve Fosforlu Gübre İsteği ve Olsen Fosfor Analiz Metod. Kalibrasyonu. s. 627-643. Türkiye Tahıl Simp.6-9 Ekim1987. Bursa.
• Anonim. 2001. Tarımsal Yapı-DİE. T.C. Başbakanlık Devl.İst. Enst., Ankara
• Anonim. 1982. MSTAT Versiyon 3.00/EM. Paket Proğramı. Michigan State University Dept. of Crop and Soil Science, USA.
• Avçin, A. 1993. Buğdayın verim teşekkülünde azotun rolü. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 3, s. 53-68, Ankara.
• Brunetti, N., L. Ferrandi, A. Bozzini and C. Mosconi. 1976. Effect of Nitrogen Fertilization on Nitrate Reductase Activity on Grain, Straw And Protein Yields in Durum Wheat. Rivista di Argon., anno x, n. 3, pgg.171 - 177.
• CIMMYT 1999. CIMMYT 1998/99 World Wheat Facts and Trends. Global Wheat Research in a Changing World. Challenges and Achievements. Mexico D.F.,CIMMYT: International Maize and Wheat Improvement Center.
• Düzgüneş, O. 1963. Bilimsel Araştırmalarda İstatistik Prensipleri ve metotları. Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir.
• Genç, İ. 1977. Tahıllarda Tane Veriminin Fizyolojik ve Morfolojik Esasları. Ç: Ü: Ziraat Fak. Yıllığı, Yıl: 8, Sayı: 1, Adana.
• Güler, M. ve İ. Kovancı. 1980. Buğday Verimi İle Kullanılan Su ve Azot Miktarı Arasındaki İlişkiler. Tarımsal Araştırma Dergisi, Tarım ve Orman Bak. Zir. İşl. Gn.Md., Cilt:2, Sayı:3.
• Güzel, S. 1983. Ekmeklik Buğdaylarda Azot ve Çevre Faktörlerinin Verim, Verim Öğelerive Kalite Üzerine Etkileri. Yayınlanmamış doktora tezi. İzmir.
• Güzel, N., İ. Ortaş, H. Mavi ve Y. Yıldız. 1988. Balcalı-85 ile Genç-88 Buğday Çeşitlerinin Azot ve Fosforlu Gübre Uygulamalarına Karşı Tepkimesi. Ç. Ü. Araştırma Fonu 1. Bilim Kongresi Bildirileri, Cilt 1, s. 161 - 171.
• Joppa, L. R. and N. D. WilliamS. 1988. Genetics and breading of durum wheat in the United States. ''in durum wheat: Chemistry and Technology. Eds. G. Fabriani and C. Lintas.'' AACC Inc. st. Paul Minnesota. USA. 47-68.
• Kacar B., ve A.V. Katkat 1997. Tarımda fosfor. Bursa Ticaret Odası Yayınları No:5.Uludağ Üniversitesi Basımevi,1997 Bursa.
• Katkat, A.V., N. Çelik, N. Yürür, ve M. Kaplan 1987a. Bursa Ovası Ekolojik Koşullarında Yetiştirilen Libellula Buğday Çeşidinin Azotlu ve Fosforlu Gübre İsteğinin Belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 3:55-62.
• Katkat, A.V., N. Çelik, N. Yürür, ve M. Kaplan 1987b. Ekmeklik Cumhuriyet-75 Buğday Çeşidinin Azotlu ve Fosforlu Gübre İsteğinin Belirlenmesi. s. 583-591. Türkiye Tahıl Simpozyumu. 6-9 Ekim 1987. Bursa.
• Kırtok, Y., A. C. Ülger ve T. Yağbasanlar. 1987. Çukurova Koşullarında Ekmeklik (T.Aestivum L.) ve Makarnalık (T. Durum Desf.) Buğday Hatlarının Başlıca Tarımsal Karakterleri Üzerine Araştırmalar. Türkiye Tahıl Simpozyumu, Bursa.
• Knapp W. R. and J. S. Knapp 1978. Response of Winter Wheat to Date of Planting and Fall Fertilization. A. Journal, 70 (6): 1048-1053.
• Khan, M. B.; M. A. GILL and M.S. ZIA. 1987. Cultural and fertilizer Management practices for wheat production in Pakistan. Rachis Vol. 6, No. 1, Jan 1987, P. 40-41.
• Misra, R. D.; K. C. Sharma, M. Singh and A. Prakash. 1987. Response of Dwarf Wheat Varieties To Nitrogen Under Tarai Condition Of India. Indian Journal of Agricultural Reseach (1987) 21 (1) 37-42. (En, 7 ref.) Dep. Agron., G. B. Pant Univ. Agric. And Tech., Pantnagar 263 145, Uttar Pradesh, India.
• Mustatea, P., N.N. Saulescu and G. Ittu. 1996. Genotypic and Environmental Effects on Test Weight In Wheat. Institutul de Cercetari pentru Cereale si Plante Tehnice, Fundulea 8264, Romania. Probleme-de-Genetica-Teoretica-si-Aplicata. 1996, 28: 1, 13-24; 6 ref. Romania.
• Nass, H. G., J. A. Macleod and M. Suzuki. 1976. Effect of Nitrogen Application on Yield Plant Characters, and N Level In Grain of Six Spring Wheat Cultivars. Crop Sci. Vol. 16, November-December: 877 - 879.
• Özel, M. ve Y. Biçer. 1992. Akdeniz Bölgesi'nde Yetiştirilen Buğdayın Azotlu Gübre İsteği. Köy Hizm. Tarsus Arş. Ens. Md. ay. Gn. Yay. No: 180 Rapor Seri No: 114, Tarsus.
• Özseven, İ. 1995. Ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun verim ve öğelerine etkisi Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Uludağ Üniv. Ziraat Fakültesi-Bursa.
• Özseven, İ. ve M. E. Bayram 1999. Marmara Bölgesinde Dört Ekmeklik Buğday (Triticumaestivum var. aestivum L.) Çeşidinde Değişik Azot Dozlarının Verim Ve Öğelerine Etkisi. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Tarımsal Araştırma Özetleri, No:2, 1999. (Sakarya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları-1999, Sakarya).
• Saunders, D. and P. Hobbs 1982. Report on wheat improvement. CIMMYT. P. 108 - 117. Mexico.
• Sefa, S. 1991. Afyon, Bilecik, Eskişehir, Kütahya Yöresi Sulanır Şartlarında Yüksek Verimli Bazı Buğday Çeşitlerinin Azotlu ve Fosforlu Gübre İsteği ile Olsen Analiz Metodunun Kalibrasyonu ve Uygulanacak Tohum Miktarının Tesbiti. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Eskişehir Araştırma Enstitüsü Yayınları, Genel Yayın No. 226, Rapor Seri No. 175 Eskişehir.
• Tugay, M. E. 1978. Dört Ekmeklik Buğday Çeşidinde Ekim Sıklığının ve Azotun Verim,Verim Komponentleri ve Diğer Bazı Özellikler Üzerine Etkileri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 316. İzmir.
• Ülgen, N. ve N. Yurtsever 1988. Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi 3. Baskı. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Yayınları, Genel Yayın No. 151, Teknik Yayın No. 59 Ankara.
• Yurtsever, N. 1984. Deneysel istatistik metodları. T. C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayın No: 56. Ankara.
• Yürür, N., Z. M. Turan, S. Çakmakçı 1987. Bazı Ekmeklik Ve Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Bursa Koşullarında Verim Ve Adaptasyon Yeteneği Üzerine Araştırmalar. Türkiye Tahıl Simpozyumu, Bursa.