LENTIL (Lens culinaris Medik.) BREEDING ACTIVITIES FOR CENTRAL ANATOLIA REGION

Yıl 2002, Cilt: 11 Sayı: 1-2, - , 01.06.2002

Abdulkadir Aydoğan Vural Karagül Çiğdem Bozdemir

Öz

More and stability yielding are among main aim of lentil breeding.  It need that winter lentil varieties are improved due to higher yield in winter planting than spring one. The aim of this study are developed winter lentil varieties which are more yield, good quality and suitable for mechanical harvested, adapted to Central Anatolia Region and Transitional Zone. This study was conducted between in 2002 and 2004.  In the experiment, it used as materials which were come by introduction from abroad with segregation populations and advanced lines. Modify Bulk was used as breeding method.  The segregation populations, nurseries, preliminary yield trials and yield trials were carried out in Haymana and also Regional yield trials were planted in Esenboğa. Winter hardiness score, days to flowering, yield kg/da, weight of 1000 seeds and plant height were observed in the lines within the trials. It was analyzed varyans in the trials.

In autumn- sown, the lines of winter red lentil were more 178.2 % yield than spring red variety Malazgirt 89 (check variety) whereas resistant to winter, green lines were more 57 % yield than spring green variety Erzurum 89 (check variety)  in 2003. In autumn-sown of 2004, winter red lines, gave 103 % more yield than in Malazgirt 89, whereas 88.5 % more yield than Erzurum 89.  The best winter red line was 10.8 % more yield, 36.7 % than the best winter check variety in 2003 and 2004 respectively. Differences among lines were statistically significant in winter yield trials. 

Anahtar Kelimeler

Central Anatolia Region; Transitional Zones; winter lentil; Variety

ORTA ANADOLU BÖLGESİ KIŞLIK MERCİMEK (Lens culinaris Medik.) ISLAH ÇALIŞMALARI

Öz

Daha fazla ve kararlı  verim, mercimek ıslahının amaçları arasındadır.Yazlığa göre kışlık ekimlerde mercimek veriminin fazla olması nedeniyle kışlık mercimek çeşitlerinin geliştirilmesine ihtiyaç vardır. Çalışmanın amacı; Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerine adapte olabilen verimli, makinalı hasada uygun, kaliteli kışlık mercimek çeşitleri geliştirmektir. Bu Çalışma 2002–2004 yılları arasında yürütülmüştür.  Denemede, yurt dışından getirilen  ve açılan materyallerle, durulmuş hatlar materyal olarak kullanılmıştır.  Islah çalışmalarında Değiştirilmiş Toptan Seçme metodu kullanılmıştır. Açılan, Gözlem Bahçeleri, Ön Verim, Verim denemeleri Haymana’da, Bölge Verim Denemeleri ise Haymana ve Esenboğa’da kurulmuştur. Denemelere giren hatlarda kış zararı, çiçeklenme gün sayısı, verim, 1000 tane ağırlığı ve bitki boyu gibi gözlemler alınmıştır.Denemelerde verim analizi yapıldı. 

2003 yılında, kışlık  kırmızı hatlar yazlık kırmızı Malazgirt 89 kontrol çeşidine göre % 178.2, kışa dayanıklı yeşil hatlar yazlık yeşil Erzurum 89 kontrol  çeşidine göre %57 daha fazla verim alınmıştır. 2004 yılında yapılan güzlük ekimde, kışlık kırmızı hatlar yazlık Malazgirt 89 çeşidine göre %103, yazlık Erzurum 89 çeşidinden de % 88.5 daha fazla verim alınmıştır. En iyi kışlık kırmızı hat, en iyi kışlık kontrol çeşitten 2003 yılında %10.8, 2004 yılında da %36.7 daha fazla verim vermiştir. Verim denemelerindeki hatlar arasında istatistiki fark önemli bulunmuştur.         

Anahtar Kelimeler

Orta Anadolu Bölgesi; Geçit Bölgeleri; Kışlık Mercimek; Çeşit

Kaynakça

• Adak, M.S., 2001. Kuru Tarım Alanlarında Nadas, Kışlık ve Yazlık Mercimekten Sonra Toprakta Nem Değerlerinin Belirlenmesi. Turkish Journal Of Agriculture and Forestry 25. 257-263. TÜBİTAK.
• -
• Anonim, 2004a. II. Tarım Şurası Çalışma Belgesi. Tarım ve Köyişleri Bakanlğı. 29 Kasım -01 Aralık 2004.Sayfa: 113. Ankara.
• Anonim, 20004b.http//www.faostat.org Update 2004.
• Anonim, 2004c. Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü Fax Belgesi.
• Anonim, 1985d.Lentil Descriptors. AGPG:IBPGR 85/117. IBPGR and ICARDA. Rome.Italy
• Andrews, C.J.1987. Low- Temperature Stress in Field and Forage Crop Production-An Overview. Canadian J. of Plant Science 67:1121-1133.
• Aydoğan, A., 2001. Ülkemizde Mercimek Üretimi. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. TİGEM Dergisi. 80 :30-39.Ankara.
• Aydoğan A., Aydın N., Karagöz A., Karagül V., Horan A., Gürbüz A., 2003. İç Anadolu ve Kuzey Geçit Bölgelerindeki Yeşil Mercimek (Lens culinaris Medik.) Genetik Kaynaklarının Toplanması, Karakterizasyonu ve Ön Değerlendirmesi. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi. Say:160 Diyarbakır.
• Biçer T., Şakar D., 2003. Farklı lokasyonlarda Bazı Mercimek Hat ve Çeşitlerinde Verim ve Verim Ögelerinin Belirlenmesi. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi 13-17 Ekim 2003. Say.504. Diyarbakır.
• Ceylan A., Sepetoğlu H., 1979. Mercimekte (Lens culinaris Medik.) Ekim Sıklığı Araştırması . Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Vamık Tayşi Özel Sayısı, (117-123). İzmir.
• -
• Erksine W., Nassib A.M. and Telaye A., (1988). Breeding for Morphological traits. World Crops: Cool Season Food Legumes. Editor: R.J. Summerfield. Kluwer Academic Publishers. Pp:117. The Netherlands.
• Erksine W., Meyveci K., ve İzgin N., 1981. Screening of a World Lentil Collection for Cold Tolerance. Lens 8:5-9
• Erksine W., Ellis..H., Summerfield R.J., Rooberts E.H.and Hussain A.,1990. haracterizationof Responses to Temperature and Photoperiod for time to Fflowering in A World Lentil Collection. Theoretical Applied Genetics. (1990) 80: 193-199.
• Erksine W., and Muehlbauer F.J., 1995. In Autumn –Sowing of Lentil in The Highlands of West Asia and North Africa, Say: 51-62 (Eds J.D.H. Keatinge and I. Kusmenoğlu) CRIFC: Ankara.
• Gupta A., Sinha M.K., Mani V.P., and Dube S.D., 1996. Lens Newsletter. Classification and Genetic Diversity in Lentil Germplasm. Vol.23. ICARDA.
• Küsmenoğlu İ., Aydın N., 1995. The Current Status of Lentil Germplasm Exploitation for Adaptation to Winter Sowing in the Anatolian Highlands. Autumn- Sowing of Lentil in The Highlands of West Asia and North Africa (Ed: J.D.H. Keating and I. Küsmenoğlu) Pp:64-71. CRIFC-Ankara.
• Küsmenoğlu İ., (1995). Mercimekte Kışa Mukavemet Test Metodu ve Kışa Mukavemetin Morfolojik ve Biyokimyasal Bitki Karakterleri ile İlişkisi Konusunda Bir Araştırma. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Konya.
• Meyveci K., Munsuz N., 1987.Orta Anadolu Bölgesi Koşullarında İkili Ekim Nöbeti Sisteminde Toprakta Nem ve İnorganik Azot Formlarının Belirlenmesi. Türkiye Tahıl Simpozyumu. 6-9 Ekim 1987. Bursa.
• McGreevy T.D., 2000. Produce Quality: Bulk and Nich Market Opportunities for Food and Feed. Linking Research and Marketing Opportunities for Pulses in the 21th Century. Editor: R. Knight. Pp: 167. Kluwer Academic Publıshers. The Netherlands.
• -
• Kahraman A., Küsmenoğlu İ., Aydin N., Aydoğan A., Erksine W., Muehlbauer F.J., 2004. QTL Mapping of Winter Hardiness Genes in Lentil. Crop Science Society of America. 44:13-22. 677 S.Segoe Rd.,Madison, W1 53711 USA.
• Kün E., Çiftçi C.Y., Birsin M., Ülger A.C., Karahan S., Zencirci N., Öktem A., Güler M., Yılmaz N., Atak M., 2005. Tahıl ve Yemeklik Dane Baklagiller Üretimi. TMMOB. Ziraat Mühendisleri Odası. VI. Teknik Kongre. 3-7 Ocak 2005. Say: 403. Ankara.
• Şakar,D., Durutan,N.and Meyveci,K.1988. Factors Which Limit the Productivity of Cool Season Food Legumes in Turkey. In: World Crops: Cool Season Food Legumes (Summerfiels, R.J. EDS). Kluwer Academic, pp.137-146. Dordrecht, Netherlands.
• Singh K.B., Malhotra R.S. and Saxene M.C., 1989. Chickpea Evaluation for Cold Tolerance Under Field Conditions. Crop Science 29:282-85
• Solh M., Erskine W., 1981. Genetic Resources. Lentil. Edited: By C.Webb and G. Hawtın. CAB&ICARDA. Norwich.
• Tekinel O., Pekel E., Dinç U., Erken O., Gencer O., Cevik B., Tuzcu O., and Ağlamtimur T., 1990. Çukurova Universitesi Ziraat Fakültesi Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Tarımsal Araştırma ve Geliştirme Proje Paketi. Kesin Sonuç Raporu. GAP Yayınları No. 33. Adana, Türkiye.
• Muehlbauer F.J., Kaiser W.J., Clement S.L., Summerfield R.J., 1995. Production and Breeding of Lentil. Advances in Agronomy, Volume 54:312. Academic Pres,Inc.
• Muehlbauer F.J., Haddad N.I., Slinkard A.E., Sakr B., 1996. Lentil. Genetics, Cytogenetics and Breeding of Crop Plants (Volume 1). Editors: P.N.Bahl, P.M. Salimath. Oxford &IBH Publıshıng co.Pvt.Ltd. Pp: 93-130. New Delhi. ISBN81-204-1079-3.
• Malhotra R.S., Saxena M.C., 1993. Screening for Cold and Heat Tolerance in Cool- Season Food Legumes. Breeding for Stres Tolerance in Cool –Season Food Legumes. Editors: K.B.Singh and Saxena. Pp:227. United Kingdom and ICARDA.
• Porta-Puglia A., Bretag T.W., Brouwer J.B., Haware M.P., And Khalil S.A., 2000. Direct and Indect Influences of Morphological Variation on Diseases Yield and Quality. Pp: 199. Current Plant Science and Bioech Nology in Agriculture. Pp:183. Culuwer Academic Publishers. the Netherlands.
• -
• Slinkard, A.E.,1993. Breeding Methods for Stres Tolerance in Self- Pollinated Crops. Breeding for Stres Pp:429. Tolerance in Cool–Season Food Legumes. Editors: K.B.Singh and Saxena. Pp:227. United Kingdom and ICARDA.
• Slinkard A.E, Solh M.B., Vandenberg A., 2000. Breeding for Yield: The Direct Approach. Current Plant Science and Bioechnology in Agriculture. Pp:183. Culuwer Academic Publishers. The Netherlands
• Yılmaz N., Erman M., Kulaz H., 1996. Van Ekolojik Koşullarında Mercimekte (Lens Culinaris Medic) Uygun Ekim Zamanının Belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 11,(3) : 45-54. Samsun.