Türkiye’de Yağlı Tohum ve Ham Yağ Üretimi, Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Yıl 2016, Cilt: 25 Sayı: ÖZEL SAYI-2, 357 - 368, 30.12.2016

Halis Arıoğlu

Öz

Yağ asitlerinin trigliseridleri olarak bilinen yağlar,
insan beslenmesinde enerji kaynağı olarak önemli bir gıda maddesidir. Ayrıca,
yağlar sanayi hammaddesi olarak da büyük öneme sahiptir. Hayvansal kökenli
yağların üretiminin pahalı ve yeterli olmaması nedeniyle, insan beslenmesi için
gereksinim duyulan yağların büyük bir kısmı (%91.7), bitkisel kökenli yağlardan
karşılanmaktadır. Tohumlarında yağ içeren çok sayıda bitki bulunmaktadır.
Bunların başında; soya, ayçiçeği, kolza, yerfıstığı, susam ve aspir gibi tek
yıllık bitkiler gelmektedir. Ayrıca, zeytin, hurma ve Hindistan cevizi gibi çok
yıllık bitkiler de ham yağ üretiminde büyük önem arz etmektedir. Yağlı tohumlu
bitkilerin ham yağ üretimi yanında, çok değişik faydaları bulunmaktadır. Soya
ve yerfıstığı gibi baklagiller familyasına dahil yağlı tohumlu bitkiler,
havanın serbest azotunu toprağa bağladıkları için, yetiştirildikleri bölgelerde
tarım topraklarına önemli faydalar sağlamaktadır. 2014 yılı değerlerine göre
dünya yağlı tohum üretimi 532 milyon ton olup, bunun önemli bir kısmını (%59.2)
soya tohumu oluşturmaktadır. Ülkemizde yağlı tohum üretiminin yetersiz olması
nedeniyle, gereksinim duyulan yağın büyük bir kısmı doğrudan ham yağ olarak
veya yağlı tohum olarak ithal edilmek suretiyle karşılanmaktadır. 2014 yılı
değerlerine göre Türkiye yağlı tohum üretimi 2.78 milyon ton olarak
gerçekleşmiştir. Bu miktar, yerli üretim olarak, yıllık yağ üretiminin ancak
%28.1’lik kısmını karşılamaktadır. Yapılan değerlendirmelere göre, ham yağ
temininde dışa bağımlılığımız yıldan yıla artarak devam etmektedir. 2014 yılı
verilerine göre yağlı tohum ve türevleri için yurt dışına 4.286 milyon dolar
döviz ödenmiştir. İyi bir planlama ile gereksinim duyulan yağlı tohumların
tamamının, ülkemizde yetiştirilmesi açısından büyük bir tarımsal potansiyel bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yağlı tohumlu bitkiler, bitkisel yağ, bitkisel yağ üretimi

Oil Seeds and Crude Oil Production in Turkey, Problems and Solutions

Öz

Oils
known as triglyceride of fatty acids are very important food and energy source
for human. In addition to human consumption, oils are very important for
industrial as a raw material. Most of the oils (91.7%) used for human
consumption comes from oil crops due to higher production cost and limit supply
of animal fats. There are plenty of oil seed crops. Among these, soybean,
sunflower, rapeseed, peanut, sesame and safflower are the prevailing annual oil
crops. In addition to these annual oil crops, perennial crops such as palm,
olive and coconut are also very important for crude oil production. Beside
crude oil supply, oil crops have other extra benefits. Soybean and peanut are
legume crops and supply nitrogen to the soils by symbiotic nitrogen fixation. The
oil seeds production of the world was 532 million tons in 2014 and the highest
rate of oil seed production (59.2%) comes from soybean. Due to a lack of
oilseed production in Turkey, a large part of the needed requirements are
imported directly as crude oil or oil seeds. In 2014, Oil seed production was
2.78 million tons in Turkey.  This
amount, as domestic production, meets only 28.1% of the annual oil production.
According to the projections, our dependence on external supplies of crude oil
continues to increase from year to year. In 2014, 286 million $ has been paid
for oil and its derivatives import. Turkey has a great agricultural potential
to produce all of the required oil seeds with good planning

Anahtar Kelimeler

Oil crops, Oil seed production, Vegetable oil

Kaynakça

• Anonim, 2014. Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Türkiye İstatistikleri, www.bysd.org
• Anonim, 2015a. İstatistik Bölümü İnternet Sitesi, http://www.fao.org
• Anonim, 2015b. TUİK Yayınları, Ankara.
• Anonim 2015c. www.tarim.gov.tr/tarim havzalari
• Arıoğlu, H., Güllüoğlu, L., 2008. Türkiye’de Yağlı Tohum Üretim Potansiyelinin Belirlenmesi ve Üretimi Artırabilmek İçin Alınması Gerekli Önlemler.Bitkisel Yemeklik Yağlar Sempozyumu ve Sergisi Bildiriler Kitabı, s.26-37
• Arıoğlu H.H., Kolsarıcı Ö., Göksu A.T., Güllüoğlu L., Arslan M., Çalışkan M., Söğüt T., Kurt C. ve Arslanoğlu F., 2010. Yağ Bitkileri Üretiminin Artırılması Olanakları. Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi Bildiriler Kitabı-1, s. 361-376, Ankara
• Arıoğlu H.H., 2014. Yağ Bitkileri Yetiştirme Ve Islahı Ders Kitabı.Genel Yayın No:220, Ders Kitapları Yayın No:A-70. Adana, 204 S.
• Gizlenci Ş., Korkmaz A., Acar M. ve Seyis F., 2005. Kolza (Kanola) Tarımı.Karadeniz Tarımsal Araştırma Enst. Yayınları, 80 s. Samsun
• Karakuş M.Ü., 2014. 12. Uluslararası Yem Kongresi Açılış Konuşması. Türkiye Yem Sanayicileri Birliği Dergisi. Sayı.70:29-40s, Ankara
• Kolsaracı Ö., Kaya K.D., Göksoy A.T., Arıoğlu H., Kulan E.G. ve Day S., 2015. Yağlı Tohum Üretiminde Yeni Arayışlar. Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi Bildiriler Kitabı-1, s. 401-425, Ankara
• Uğur A.E., 2015. Yağlı Tohumlu Bitkiler ve Bitkisel Yağlar. www.bysd.org