Topographic, meteorological and climatological factors affecting the air pollution in the city of Afyonkarahisar

Yıl 2018, Sayı: 71, 63 - 68, 30.12.2018

Hakkı Yazıcı Nusret Koca Evren Ekiz

https://doi.org/10.17211/tcd.430631

Öz

Following the industrial revolution natural resources such as coal and oil started to be used too much to generate energy. As a matter of fact, in 1900, coal consumption rate in the context of world energy consumption was around 98%. This caused air pollution over time, and in the 1950s mass deaths occurred in some cities of Europe and the United States. Although some measures have been taken against it, there have been significant increases in carbon, sulfur and nitrogen gases and particulate matter released to the atmosphere due to the increase in natural resource consumption due to the rapid population growth. This situation has negative effects on all living beings and non-living assets, especially the climate. In some cities in Turkey urban air pollution levels are rising in the winter like observed in other cities in the World. Afyonkarahisar is one of these cities. As a matter of fact, in Afyonkarahisar, in some days of winter season sulfur dioxide and particulate matter amounts can exceed limit values. It is also evidenced by the report that the World Health Organization published, which indicates the results based on the measurements of the year 2016. In this report, Turkey has 8 of the 10 most polluted cities in Europe, and among these cities Afyonkarahisar ranks 7th.. Despite the fact that more than half of the residences in the city are heated by clean energy sources such as geothermal and natural gas, the high pollution values indicate that pollution is not related only to the type of fuel used. As a matter of fact, meteorological, climatological and topographical features have very important effects in increasing or decreasing the pollutant concentration in the atmosphere. In this study, the main environmental factors causing the increase of pollution concentration in air of Afyonkarahisar city in the winter season are examined.

Topoğrafik, meteorolojik ve klimatolojik faktörlerin Afyonkarahisar şehrindeki hava kirliliği üzerine etkileri

Öz

Sanayi devrimi ile birlikte enerji elde etmek için kömür ve petrol gibi doğal kaynaklar çok fazla kullanılmaya başlanmıştır. Nitekim 1900 yılında dünya enerji tüketiminde kömürü oranı % 98 civarında idi. Bu durum zamanla havanın kirlenmesine yol açmış ve 1950’li yıllarda Avrupa ve Amerika’nın bazı kentlerinde toplu ölümler yaşanmıştır. Buna karşı birtakım önlemler alınmış olmasına rağmen, hızlı nüfus artışına bağlı olarak doğal kaynak tüketiminin artması nedeniyle atmosfere salıverilen karbonlu, kükürtlü ve azotlu gazlar ile partiküler maddelerde önemli artışlar olmuştur. Bu durumun başta iklim olmak üzere canlı ve cansız tüm varlıklar üzerinde olumsuz etkileri olmaktadır.  Dünyanın birçok kentinde olduğu gibi Türkiye’nin bazı kentlerinde de kış aylarında hava kirliliği değerleri yükselmektedir. Bu kentlerden birini de Afyonkarahisar şehri oluşturmaktadır. Nitekim Afyonkarahisar’da kış mevsiminin bazı günlerinde kükürt dioksit ve partiküler madde miktarları sınır değerleri aşabilmektedir. Bu durum Dünya Sağlık Örgütü’nün 2016 yılı ölçümlerini esas alarak yayınlamış olduğu raporda da görülmektedir. Bu raporda, Avrupa’nın havası en kirli 10 kentinden 8’inin Türkiye’de olduğu ve bu kentler arasında Afyonkarahisar 7’nci sırada yer almaktadır. Kentteki konutların yarıdan fazlasının jeotermal ve doğalgaz gibi temiz enerji kaynakları ile ısınmasına rağmen kirlilik değerlerinin yüksek çıkması, kirliliğin sadece kullanılan yakıtın cinsi ile ilgili olmadığını göstermektedir. Nitekim atmosferdeki kirletici konsantrasyonunun artmasında veya azalmasında meteorolojik, klimatolojik ve topoğrafik özelliklerin de çok önemli etkileri vardır. Bu çalışmada Afyonkarahisar şehrinde kış aylarında havadaki kirlilik konsantrasyonunun artışına neden olan başlıca çevresel faktörler incelenmiştir. Dünyanın birçok kentinde olduğu gibi Türkiye
kentlerinde de kış aylarında hava kirliliği değerleri yükselmektedir. Bu
kentlerden birini de Afyonkarahisar oluşturmaktadır. Nitekim Afyonkarahisar’da
kış mevsiminin bazı günlerinde kükürt dioksit ve partiküller madde miktarları
sınır değerleri aşabilmektedir. Bu durum Dünya Sağlık Örgütü’nün 2016 yılı
ölçümlerini esas alarak yayınlamış olduğu raporda da görülmektedir. Bu raporda,
Avrupa’nın havası en kirli 10 kentinden 8’inin Türkiye’de olduğu ve bu kentler arasında
Afyonkarahisar’ın 7’nci sırada yer aldığı belirtilmektedir (www.dunya.com). Kentteki
konutların yarıdan fazlasının jeotermal ve doğalgaz gibi temiz enerji
kaynakları ile ısınmasına rağmen kirlilik değerlerinin yüksek çıkması,
kirliliğin sadece kullanılan yakıtın cinsi ile ilgili olmadığını
göstermektedir. Nitekim atmosferdeki kirletici konsantrasyonunun artmasında
veya azalmasında meteorolojik, klimatolojik ve topoğrafik özelliklerin de çok
önemli etkileri 

vardır. Bu çalışmada Afyonkarahisar
şehrinde kış aylarında havadaki kirlilik konsantrasyonunun artışına neden olan
başlıca çevresel faktörler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hava Kirliliği, Afyonkarahisar, Topoğrafik Faktör

Kaynakça

• Afyonkarahisar İlinde Hava Kalitesi İstasyonunda Ölçülen Parametrelerin 5 Yıllık Ölçüm Sonuçlarına Ait Rapor (2018). Afyonkarahisar Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü.
• Aliağaoğlu, A. (2004). Afyonkarahisar Şehir Coğrafyası. (Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Ardos, M. (1978). Afyonkarahisar Bölgesinin Jeomorfolojisi. İstanbul: İ.Ü. Edeb. Fak. Yayınları No: 2418, Coğrafya Enst. Yayınları No: 97.
• Erol, O. (1984). Genel Klimatoloji. Ankara: Ertem Büro.
• Ertürk, F (1993). Hava Kirliliğinin Çevre Üzerindeki Etkileri. Tırıs, M., Kalafatoğlu E. ve Okutan, H. (Ed). Hava Kirliliği Kaynakları ve Kontrolü içinde (15-48). Kocaeli: Marmara Araştırma Merkezi Matbaası.
• Garipağaoğlu, N. (2011). “Türkiye Şehirlerinin Hava Kalitesinin Zamanla Değişimine Bağlı Bir Sınıflandırma”, 5. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı: 357-368, Ankara.
• Gül, N. (2005). Afyon'da kömür kullanımının hava kirliliğine etkisi ve çözüm önerileri. (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Okutan, H (1993). Hava Kirliliğinin Kaynakları. Tırıs, M., Kalafatoğlu E. ve Okutan, H. (Ed). Hava Kirliliği Kaynakları ve Kontrolü içinde (1-15). Kocaeli: Marmara Araştırma Merkezi Matbaası.
• Sabah, E. (2000). “Afyon’da Sabit Kirletici Kaynaklardan İleri Gelen Hava Kirliliği ve Çözüm Önerileri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2/1, 61-78.
• Referans10 Sabah, E. ve Çelik, M., Y. (1999). “Afyon Jeotermal Merkezi Isıtma Sistemi, Ekonomisi ve Hava Kirliliğini Önlemedeki Katkısı”, Madencilik, TMMOB Maden Mühendisleri Odası Yayını, 38/2-3, 3-14.
• emiz Hava Eylem Planı Afyonkarahisar (2014-2019) (2014). T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.
• Yıldız, K., Sipahioğlu, Ş. ve Yılmaz, M. (2011). Çevre Bilimi ve Eğitimi. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• https://www.mgm.gov.tr/genel/ruzgar-atlasi.aspx Erişim Tarihi: 13.03.2018.
• http://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/HavaKalitesi_YILLIK_Bulten2016.pdf Erişim Tarihi: 14.03.2018
• https://www.dunya.com/foto-galeri/yasam/avrupanin-havasi-en-kirli-10sehrinden-8i-turkiyede-galeri-390572 Erişim Tarihi 10.03.2018