FROM THE PERSPECTİVE OF NURETTİN TOPÇU'S REBELLİON ETHİCS AN EXAMPLE OF A REBELLİON: SHEİKH BEDREDDİN AND HİS VARİDAT

Yıl 2017, Sayı: 7, 19 - 60, 20.07.2017

Mustafa Said Kurşunoğlu

Öz

The book of Varidat that attributed to Sheikh Bedreddin, is regarded as

one of the his chief works by which he interprets the Wahdat al-Wujud thought. As

an ontological philosophy Wahdat al-Wujud thought that is accepted belonging to

Ibn Arabî is evaluated by the sufi thinkers such as Mansur al-Hallaj, Suhrawardi al-

Maktul, Sheikh Bedreddin in the context of creating substructure of individual or

social rebellion ethics. Nurettin Topçu In his doctoral dissertation that he completed

in 1934, introduce Mansur al-Hallaj as the peak figure of the rebellion morality. It is

understood that the Balkans, as the territories to which the Ottoman Empire began

to unravel and to be defunct, had a Wahdat al-Wujud teaching which led to the

disintegration of the Balkans, especially in the 15th century's Sheikh Bedreddin

context. Sheikh Bedreddin's Varidat was used in the Fetret period as a suitable

content against the legal entities of state and madrasa. The general frame of that work

draws a Wahdat al-Wujud konzept. However, its several parts can be interpreted

according to Wahdat al-Mawjud. This work and its sufi-based rationality are

represents the substructure of a gnostic-shaped social rebellion. Vahdat al-Wujud

and Wahdat al-Mawjud teachings generally has been settled in Sufi context but it

has also become a tool of political struggle with gnostic and esoteric content and it

has also been a source of inspiration for the positivist jon Turkish movement and the

Balkan-oriented political opposition.

Anahtar Kelimeler

Wahdat al-Wujud, The Ethics of Rebellion, Sheikh Bedreddin, Varidat, Jam al Jam

NUREDDİN TOPÇU’NUN İSYAN AHLAKI PERPEKTİFİNDEN VAHDET-İ VÜCUT’ÇU BİR İSYAN ÖRNEĞİ: ŞEYH BEDRETTİN VE VARİDATI

Öz

Vahdet-i Vücut düşüncesi İbn-i Arabî’ye ait bir varlık felsefesi olarak kabul

edilmekle birlikte, Hallac-ı Mansur, Sühreverdi Maktul, Şeyh Bedreddin gibi sufi

düşünürlerde bireysel ya da toplumsal bir isyan ahlakının alt yapısını oluşturmuştur.

Cumhuriyet dönemi aydınlarımızdan Nureddin Topçu’nun İslami temellerde bir

isyan ahlakı ve sosyalizm inşası çalışmalarında Hallac-ı Mansur ve Şeyh Bedreddin’i

örneklemesi dikkat çekicidir. Osmanlı Devleti’nin çözülmeye başladığı ve

inkırazının kesinleştiği topraklar olarak Balkanların özellikle Bektaşilik bağlamında

isyanlara ve kurumsal yapıdan çözülmelere yol açan bir Vahdet-i Vücut öğretisine

sahiplik ettiği anlaşılmaktadır. Şeyh Bedreddin’a atfedilen Varidat adlı eseri onun

Vahdet-i Vücut düşüncesini yorumladığı özgün bir eser olarak kabul edilmektedir.

Eser fetret döneminin kaotik ikliminde devlet ve medrese kurumsallığına karşı bir

meşruiyet sorunu oluşturmaya uygun bir içeriğe sahiptir. Eserin genel çerçevesini

Vahdet-i Vücut düşüncesi çizmekle beraber yer yer Vahdet-i Mevcut olarak da

yorumlanabilecek bir mahiyettedir. Bu eser ve temsil ettiği sufi temelli rasyonalite,

müellifinin adına yürütülen gnostik nitelikli bir isyanın referans kaynaklarından

biridir. Sufi bir zemine yerleşen ancak sahip olduğu gnostik ve ezoterik içerikle

politik bir mücadele aracı haline getirilebilen Vahdet-i Vücut düşüncesi pozitivist

jön Türk hareketinin ve Balkan kaynaklı politik muhalefetin de esin kaynağı

olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Vahdet-i Vücut, İsyan Ahlakı, Şeyh Bedreddin, Varidat, Cem’ü’l Cem

Kaynakça

• Araman, Sinan (2017). “Dini/İdeolojik ve Tarihsel Yönleriyle Bedreddin Hareketi”, Şeyh Bedreddin: Yolculuk Felsefe İsyan, drl., Şahin Tümüklü, İstanbul: Ceylan Yayınları.
• Aristoteles, Metafizik, (1996). çev., Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Arslan, Ahmet (2014). İlkçağ Felsefe Tarihi Cilt 3: Aristoteles, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Balivet, Michel (2000). Şeyh Bedreddin: Tasavvuf ve İsyan, çev., Ela Güntekin, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. 59
• Birgül, Fatih (2016). “İsyan Ahlakı Üzerine Birkaç Not”, İsyan Ahlakı: Notlu Nurettin Topçu Tercümesi ve Eski Harfli Orijinali, hzr., İ. Kara, M.F. Birgül, R. Özdinç, İstanbul: Dergah Yayınları 11-25.
• Ceyli, Abdulkerim (2016). İnsan-ı Kâmil, çvr., A. Akçiçek, İstanbul: Kurtuba Kitap.
• Chodkiewicz, Michel (1993). The Seal of the Saints: Prophethood and Sainthood Doctrine of Ibn Arabi, trs., Liadain Sherrard, Oxford, Alden Press.
• Çelik, İsa (2003). “Tasavvufi Gelenekte Hazerat-ı Hams veya Tenezzülat-ı Seb’a Anlayışı”, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, Ankara.
• Dindar, Bilal (1989). “Şeyh Bedreddin ve Presokratikler”, Bildiriler: 1. Felsefe ve Sosyal Bilimler Kongresi, Erzurum.
• Engin, Refik (2010). “Geçmişten Günümüze Trakya ve Balkanlarda Bektaşî ve Bektaşî Sürekleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55, 371-404.
• “Geçmişten Günümüze Trakya ve Balkanlarda Bektaşilik”, http://www.refikengin.com/zip/032.doc (25.06.2017)
• Eyuboğlu, İsmet, Zeki (2014). Şeyh Bedreddin Varidat, İstanbul: Derin Yayınları.
• Filiu, Jean, Pierre (2011). Apocalypse In Islam, trs., M. B. Debevoise, Berkeley: California University Press.
• Girardot, N. J. (1988). Myth and Meaning Early Taoism: The Theme of Chaos, Berkeley: California University Press.
• Hafız Halil (2015). Şeyh Bedreddin Menakıbnamesi, çev., Mehmet Kanar, İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Hasan, Israr (2011). The Conflict within Islam: Expressing Religion Through Politics, Bloomington: iUniverse.
• Hick, John (2010). Evil and the God of Love, London: Palgrave MacMillian
• Izutsu,Toshihiko (2007). The Concept and Reality of Existence, Kuala Lumpur: Islamic Book Trust,
• İbn Arabi (1999/1420). Fütuhat-ı Mekkiye, Cilt: I, 36. Bab, nşr., Ahmed Şemsüddin, Beyrut: Dar al- Kütub al İlmiyah. 60
• İbn-i Arabi (1387). Tercüman’ül Eşvak, Beyrut. -------------- (2013). Sırrın Sırrı (Lübbü’l-Lübb ve Sırru’s-Sırr), hzr., Arzu Meral, İstanbul: Revak Kitapevi.
• İkbal, Muhammed (2015). Makaleler, çev., Celal Soydan, Ankara: Hece Yayınları.
• Johnson, Ken (2013). The Gnostic Origins of Calvinism, New York: Createspace Independent Pub.
• Kalın, İbrahim (2005). The Biographical Encyclopedia of Islamic Philosophy, edt., Oliver Leaman, London: Bloomsbury.
• Lapidus, Ira, M. (2014). A History of Islamic Societies, New York: Cambridge University Press.
• Norris, H. T. (1993). Islam in the Balkans: Religion and Society between Europe and the Arab World, Columbia: South Carolina University Press.
• Özgişi, Tunca (2014). “Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda Birlikte Yaşama Kültürünü Geliştirmek için Uyguladığı Politikalara Örnekler”, The Journal of Academic Social Science Studies, Sayı: 26, 345-356.
• Rousseau, Jean, Jacques (1988). Discourse on the Sciences and the Arts in the Rousseau: Selactions, edt., M. Cranston Newyork: MacMillian.
• Sarma, D. S. (1953). “The Nature and History of Hinduism”, The Religion of the Hindus, edt., Kenneth W. Morgan, Delhi: Motilal Banarsidass.
• Schopenhauer, Arthur (1993). Die Welt als Wille und Vorstellung, Köln: Könemann.
• Şeyh Bedredin (2016). Varidat: Tercümesi ve Şerhi, hzr., H. Rahmi Yananlı, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• -----------------, (1982). Varidat: Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin, çev., Vecihi Timuroğlu, İstanbul: Ağaoğlu/Yazko.
• Topçu, Nurettin (2016). İsyan Ahlakı: Notlu Nurettin Topçu Tercümesi ve Eski Harfli Orijinali, hzr., İ. Kara, M.F. Birgül,R. Özdinç, İstanbul: Dergah Yayınları.