Küresel Sistemde Devletlerarası Ekonomik Rekabetin Belirleyicileri: Körfez Ülkeleri İçin Bir İnceleme

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 1, 13 - 48, 30.06.2018

EMRE Saygın TAHSİN Yamak

https://doi.org/10.26513/tocd.354366

Öz

Sanayi Devrimi sonrasında
başlayıp çeşitli evreler geçiren küreselleşme olgusu, bilgi teknolojilerindeki
gelişmeler ile birlikte özellikle 90’lı yıllarda hız kazanmıştır. Bu süreçte sosyo-kültürel, politik ve iktisadi ilişkiler üzerindeki zaman ve mekân
sınırları kalkmış, işlem maliyetleri azalmak suretiyle iktisadi faaliyet daha
rekabetçi bir alana kanalize olmuştur. Bu çalışmada, İkinci Dünya Savaşı ertesinde bağımsızlıklarını kazanmış
otoriter-baskıcı monarşiler olarak bilinen Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri,
Katar, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Umman’ın, ekonomik rekabet gücü performansı
açısından küresel ekonomik sistem içerisinde nasıl bir konuma sahip oldukları
analiz edilmiştir.

Araştırma, Ortadoğu ülkelerinin temel sosyo-politik
karakteristiğini açıklayan ve literatürde sıklıkla referans verilen “rantiyer
devlet teorisi” etrafında yürütülmüş, bu kapsamda uluslararası ekonomi politikte yaşanan
paradigma değişimleri de dikkate alınmıştır. Körfez
İşbirliği Konseyi üyesi ülkelerin, “kaynakların laneti” olgusundan
uzaklaşabilmek ve fakat aynı düzlemde rantiyer ilişki formlarını da muhafaza
edebilmek maksadıyla modern altyapı sahibi mekânlar, bilgi toplumuna yönelen sektörler,
dinamize edilmiş yerel üstünlükler ve artan faktör verimliliğine dayalı olarak ekonomik
rekabet gücü performanslarını anlamlı ölçüde iyileştirdikleri anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Körfez Arap Ülkeleri, Rantiyer Devlet, Rekabet Gücü, Verimlilik

Determinants of Inter-state Economic Competition in Global System: Analysis for the Gulf Countries

Öz

The phenomenon of globalization, which began after the Industrial Revolution and underwent several phases, has gained momentum in the 1990s, especially with advances in information technology. In this process, the boundaries of time and space on socio-cultural, political and economic relations have been gone and economic activity has been channeled into a more competitive field by reducing transaction costs. In this study, it will be analyzed how Bahrain, United Arab Emirates, Qatar, Kuwait, Saudi Arabia and Oman, known as authoritarian-oppressive
monarchies that gained their independence in the Second World War, have a place in the global economic system in terms of economic competitiveness performance. The research has been conducted around the “rentier state theory”, which explains the basic socio-political character of the Middle Eastern countries and is frequently referred to in the literature, and paradigm shifts in international political economy will be considered in this context. It has been understood that GCC member countries significantly improve their economic competitiveness performance
based on modern infrastructure, sectors oriented to the information society, dynamical local supremacy and increased factor productivity in order to be able to move away from the “curse of resources” and retain the ranting relationship forms on the same plane.

Anahtar Kelimeler

The Middle East, Gulf Arab Countries, Rentier State, Competitiveness, Productivity

Kaynakça

• Acemoğlu, Daron ve James A. Robinson. Ulusların Düşüşü – Güç, Zenginlik ve Yoksulluğun Kökenleri, 1. Baskı, Faruk Rasim Velioğlu (çev.), İstanbul: Doğan Kitap, 2013.
• Adıgüzel, Muhittin. “Küresel Rekabet Gücünün Ölçülmesi ve Türkiye Bağlamında Bir Değerlendirme”, Akademik Bakış, Sayı: 37, 2013, ss.1-21.
• Anderson, Lisa. “The State in the Middle East and North Africa”, Comperative Politics. Cilt: 20, Sayı: 1, 1987, ss.1-18.
• Arı, Tayyar ve Ferhat Pirinççi. “Soğuk Savaş Sonrasında ABD’nin Balkan Politikası”, Alternatif Politika, Cilt: 3, Sayı: 1, 2011, ss.1-30.
• Aysan, Ahmet Faruk. “Yönetişim ve Kurumlar Kavramlarının İktisat Literatüründeki Yükselişi Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslararası Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, 2007, ss.27-52.
• Balcıoğlu, Hasret ve Diğerleri. Kuzey Kıbrıs 2015-2016 Rekabet Edebilirlik Raporu, Kıbrıs Türk Ticaret Odası, 2016.
• Beblawi, Hazem. “The Rentier State in the Arab World”, The Arab State, Giacomo Luciani (Ed.), London: Routledge, 1990, ss.85-98.
• BP. Statistical Review of World Energy - 2016 Update, 2017.
• Bromley, Simon. “Ortadoğu’da Devletler Sistemi – Kökeni, Gelişimi ve Geleceği”, Ortadoğu Tarihi – Dini, Siyasi, Kültürel ve Ekonomik Perspektiften, 1. Baskı, Youssef M. Choueiri (haz.), Fethi Aytuna (çev.), İstanbul: İnkılâp Yayınları, 2011, ss.598-633.
• Chhibber, Ajay. “The State in a Changing World”, Finance & Development, 1997, ss.17-20.
• Çevik, Savaş ve Erol Turan. “Devletin Kurumsal Dönüşümü: Orta Asya Cumhuriyetleri Perspektifinden”, Bilig, Sayı: 41, 2007, ss.204-224.
• Economist Intelligence Unit. Democracy Index 2014- Democracy and Its Discontents, 2015.
• Freedom House. “Freedom in the World 2013 – Methodology”, http://www.freedomhouse.org /report/freedomworld2013/methodology, (Erişim: 21.10.2013).
• Gökmenoğlu ve Diğerleri. “Ulusal Rekabet Gücünü Belirleyen Faktörler Üzerine Değerlendirmeler”, Rekabet Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 4, 2012, ss.3-43.
• Gray, Matthew. “A Theory of ‘Late Rentierism’ in the Arab States of the Gulf”, CIRS Occasional Paper, No: 7, 2011.
• Gwartney, James D. ve Diğerleri. “Economic Freedom of the World: 2010 Annual Report”, Fraser Institute Report, 2010.
• Hanieh, Adam. İsyanın Kökenleri - Kapitalizmin Ortadoğu’daki Sorunları, (Çev: Ali Toprak), Ankara: Notabene Yayınları, 2015.
• Hanke, Steve H. ve Stephen J. K. Walters, “Economic Freedom, Prosperity and Equality: A Survey”, Cato Journal, Cilt: 17, Sayı: 2, 1997, s.117-146.
• Kaufmann, Daniel, Aaart Kraay ve Massimo Mastruzzi. “The Worldwide Governance Indicators- Methodology and Analytical Issues”, The World Bank Policy Research Working Paper, No: 5430, 2010.
• Levitsky, Steven ve Lucan A. Way. “The Rise of Competitive Authoritarianism”, Journal of Democracy, Cilt: 13, No: 2, 2002, ss.51-65.
• Luciani, Giacomo. “Allocation vs. Production States: A Theoretical Framework”, The Arab State, Giacomo Luciani (Ed.), London: Routledge, 1990, ss.65-84.
• Mahdavy, Hossein. “The Patterns and Problems of Economic Development in Rentier States: The Case of Iran”, M. A. Cook (Ed.), Studies in the Economic History of the Middle East-From the Rise of Islam to the Present Day, Oxford: Oxford University Press, ss.428-467.
• Miller, Terry ve Anthony B. Kim. “Defining Economic Freedom”, Index of Economic Freedom 2014, The Heritage Foundation and The Wall Street Journal (Dow Jones&Company, Inc) Report, Terry Miller ve Diğerleri (Ed.), 2014, ss.79-86.
• Murden, Simon. “Politik Ekonomi – Modernleşmeden Küreselleşmeye”, Ortadoğu Tarihi Dini, Siyasi, Kültürel ve Ekonomik Perspektiften, 1. Baskı, Youssef M. Choueiri (haz.), Fethi Aytuna (çev.), İstanbul: İnkılâp Yayınları, 2011, ss.443-463.
• North, Douglass C. Kurumlar, Kurumsal Değişim ve Ekonomik Performans, Gül Çağalı Güven (çev.), İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınlan, 2002.
• Özkoç, Özge. “Türkiye’nin Kuzey Afrika’ya Yönelik Politikası: Bir Modelin Çöküşü”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 72, No: 1, 2017, ss.77-97. Pirinççi, Ferhat. “Soğuk Savaş Sonrasında ABD’nin Orta Asya Politikası: Beklentiler ve Gerçeklikler”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 63, No: 1, 2008, ss.207-235.
• Property Rights Alliance. International Property Rights Index 2013, 2013.
• Ross, Michael. “Does Oil Hinder Democracy?”, World Politics, Cilt: 53, Sayı: 3, 2011, ss.325-361.
• Saghir, Jamal. “Infrastructure Privatization in the MENA Region”, State State-Owned Enterprises in the Middle East and North Africa-Privatization, Performance and Reform, London: Routledge, 2001, ss.89-127.
• Sala-i-Martin, Xavier ve Diğerleri. “Reaching Beyond the New Normal: Findings from the Global Competitiveness Index 2015-2016”, The Global Competitiveness Report 2015-2016, Klaus Schwab (Ed.), 2015.
• Sune, Engin ve Ali Murat Özdemir. “Rantçı Devlet Yazını Üzerine Deneme”, Uluslararası İlişkiler, Cilt: 9, Sayı: 35, 2012, s.3-31.
• Şimşek, Orhan. Küreselleşme ve Yeni Devlet Kapitalizminin Yükselişi, Ankara: Türk Metal Sendikası Araştırma ve Eğitim Merkezi Yayınları, 2017.
• Taşıran, Ali Cevat ve Burçak Özoğlu. Kuzey Kıbrıs 2016-2017 Rekabet Edebilirlik Raporu, Kıbrıs Türk Ticaret Odası, 2017.
• The Political Risk Services Group. “International Country Risk Guide Methodology”, http:// www.prsgroup.com/wp-content/uploads/2012/11/icrgmethodology.pdf, (Erişim: 16.06.2014).
• “The Rise of State Capitalism”, The Economist, 26.06.2012. " Transparency International. Corruption Perceptions Index 2013 - Brochure, 2013.
• Uğur, Mehmet. “Kurumsal Kalite ve Ekonomik Performans – İktisadın (Yeniden) Siyasallaşması mı?”, İktisat ve Toplum, Sayı: 9, 2011, ss.36-41.
• Ünay, Sadık. Kalkınmacı Modernlik – Küresel Entegrasyon ve Ortadoğu Ekonomi Politiği, İstanbul: Küre Yayınları, 1. Basım, 2013.
• Waterbury, John ve Diğerleri. A Political Economy of the Middle East, Fourth Edition, USA: Westview Press, 2015.
• World Bank. Doing Business 2014, 2013.
• World Bank. Privatization Database (1990-2008), http://data.worldbank.org/datacatalog /privatization-database, çevrimiçi veritabanı (Erişim: 22.07.2017).
• World Bank. World Development Report 1997: The State in a Changing World, Washington D.C., 1997.
• World Bank. World Governance Indicators 1996-2015, http://info.worldbank.org/governance/ wgi/#home, çevrimiçi veritabanı (Erişim: 22.07.2017).
• World Economic Forum. The Global Competitiveness Report 2008-2009, Michael E. Porter ve Klaus Schwab (Ed.), 2008.
• World Economic Forum. The Global Competitiveness Report 2016-2017, Klaus Schwab (Ed.), 2016.