Öz
Модальность как многослойная лингвистическая категория, отражающая отношение говорящего к действительности и субъективные оценки выражаемого содержания, является предметом многочисленных исследований в том числе в русистике. В русском языке существует ряд средств для передачи модальности, включая грамматические формы и лексические выражения. В данном исследовании грамматические конструкции модальных выражений (модальные выражения возможности/ невозможности, необходимости/ненужности и желательности/нежелательности) анализируются с помощью методов контекстуального и компонентного анализа. Материалом для анализа выбрана повесть «Можно и нельзя» Виктории Самуиловны Токаревой (1937-), представительницы русской литературы XX века. Эта повесть была оценена нами как богатый источник для понимания выражений, связанных с категорией модальности. В связи с этим целью исследования является анализ модальных выражений в повести и того, как они передаются с помощью грамматических конструкций. Исследование показало, что в повести использованы 148 конструкций модальности. Среди этих выражений наиболее частотными явились конструкциями модальности возможности, необходимости и желательности. Такие конструкции, как ненужность, невозможность и нежелательность, использованы реже. Разнообразие используемых модальных конструкций повышает экспрессивность текста и показывает, что они могут быть важным учебным средством обучения русскому языку как иностранному. Думается, что использование различных грамматических конструкций для модальных выражений может не только улучшить коммуникативные и грамматические навыки учащихся, но и способствовать лучшему пониманию русской культуры и социальных норм. Полученные результаты подтверждают значимую роль модальных выражений в отражении внутреннего мира персонажей и взаимодействия с окружающей действительностью. В результате проведенного анализа было установлено, что категория модальности в системе русского языка обладает значительной ролью, влияет на различные аспекты языка и характеризуется многоаспектной структурой как на теоретическом, так и на практическом уровнях.
Anahtar Kelimeler
Русская литература русский язык Виктория Токарева модальность модальные выражения повесть можно и нельзя
Kaynakça
- Huzina, E. A. “K voprosu o vyrazhenii modal’nosti doljenstvovaniya infinitivnyh konstruktsiy v yazyke russkih poslovits i pogovorok.” Aktual’nye problemı germanistiki, romanistiki i rusistiki 1 (2011): 141-145.
- Kerimoğlu, Caner. Kiplik İncelemeleri ve Türkçe. İzmir: Dinozor Kitabevi, 2011.
- Makeenko, E. “A. P. Chehov «Vishnovyj sad».” POLKA. Доступ 10.03.2025. https://polka.academy/articles/482?block=325
- Morozova, K. S. “Pragmaticheskiy potentsial sredstv vyrazheniya doljenstvovaniya i neobhodimosti v sovremennom angliyskom i russkom yazykah.” Vypusknaya kvalifikatsionnaya rabota, Uralskiy gosudarstvenyj pedagogicheskiy universitet, Yekaterinburg, 2016.
- Slesareva, İ. P. “Vyrazheniye zhelatel'nosti/nezhelatel'nosti i opaseniya.” V Kniga o grammatike Russkiy yazyk kak inostrannyj, Pod red. A. V. Velichko, 408-422. Moskva: İzd-vo Mosk. un-ta., 2009.
- Slesareva, İ. P. “Vyrazheniye neobhodimosti i nenuzhnosti.” V Kniga o grammatike. Russkiy yazyk kak inostrannyj, Pod red. A. V. Velichko, 399-408. Moskva: İzd-vo Mosk. un-ta., 2009.
- Slesareva, İ. P. “Vyrazheniye vozmozhnosti i nevozmozhnosti.” V Kniga o grammatike. Russkiy yazyk kak inostrannyj, Pod red. A. V. Velichko, 385–399. Moskva: İzd-vo Mosk. un-ta., 2009.
- Şölentaş, Esra. “V. S. Tokareva’nın “Duvarın Ardındaki Sessiz Müzik” Adlı Eserinde Antinomiler ve Aforizmalar.” Söylem Filoloji Dergisi 9/2 (2024): 937-956.
- Shvedova, N. Yu. Russkaya grammatika. Tom II – Sintaksis. Moskva: Nauka, 1980.
- Tokareva, V. S. Mozhno i nelzya (sbornik). Moskva: Azbuka-Attikus, 1966, 1997.
- Velichko, A. V. Kniga o grammatike. Russkiy yazyk kak inostrannyj. Moskva: İzd-vo Mosk. un-ta., 2009.
- Vinogradov, V. V. “O kategorii modal’nosti i modal’nıh slovah v russkom yazyke.” V İssledovaniya po russkoy grammatike: izbrannıye trudı (1975): 53-87.
Öz
Modality, as a multilayered linguistic category reflecting the speaker's attitude toward reality and subjective evaluations of the expressed content, is the subject of numerous studies, including those in the Russian language. A number of methods, including grammatical forms and lexical expressions, are used to indicate modality in the Russian language. In this study, the grammatical structures of modal expressions (possibility/impossibility, necessity/lack of necessity, and desirability/undesirability) are analyzed using contextual and component analysis methods. The material chosen for analysis is the novella Can and Can't («Можно и нельзя») by Viktoria Samuilovna Tokareva (1937-), a representative of Russian literature in 20th-century. This novella has been assessed as a rich source for understanding expressions related to the category of modality. In this regard, the aim of the study is to analyze the modal expressions in the novella and how they are conveyed by means of grammatical structures. The study shows that 148 forms of modality are used in the story. Among these expressions, the most frequently used expressions were the modal constructions of possibility, necessity and desirability. Structures such as lack of necessity, impossibility and undesirability were used less frequently. The variety of modal constructions used increases the expressive power of the text and shows that they can be an important teaching tool in Russian as a foreign language instruction. It is thought that different grammatical structures used for modal expressions can not only improve students' communicative and grammatical skills but also contribute to a better understanding of Russian culture and social norms. The results of the study confirm that modal expressions play an important role in reflecting the inner world of the characters and their interaction with the environment. The analysis showed that the modality category has an important role in the Russian language system, influences various aspects of the language and is characterized by a multifaceted structure at both theoretical and practical levels.
Anahtar Kelimeler
Russian literature Russian language Viktoria Tokareva modality modal expressions novella Can and Can’t
Kaynakça
- Huzina, E. A. “K voprosu o vyrazhenii modal’nosti doljenstvovaniya infinitivnyh konstruktsiy v yazyke russkih poslovits i pogovorok.” Aktual’nye problemı germanistiki, romanistiki i rusistiki 1 (2011): 141-145.
- Kerimoğlu, Caner. Kiplik İncelemeleri ve Türkçe. İzmir: Dinozor Kitabevi, 2011.
- Makeenko, E. “A. P. Chehov «Vishnovyj sad».” POLKA. Доступ 10.03.2025. https://polka.academy/articles/482?block=325
- Morozova, K. S. “Pragmaticheskiy potentsial sredstv vyrazheniya doljenstvovaniya i neobhodimosti v sovremennom angliyskom i russkom yazykah.” Vypusknaya kvalifikatsionnaya rabota, Uralskiy gosudarstvenyj pedagogicheskiy universitet, Yekaterinburg, 2016.
- Slesareva, İ. P. “Vyrazheniye zhelatel'nosti/nezhelatel'nosti i opaseniya.” V Kniga o grammatike Russkiy yazyk kak inostrannyj, Pod red. A. V. Velichko, 408-422. Moskva: İzd-vo Mosk. un-ta., 2009.
- Slesareva, İ. P. “Vyrazheniye neobhodimosti i nenuzhnosti.” V Kniga o grammatike. Russkiy yazyk kak inostrannyj, Pod red. A. V. Velichko, 399-408. Moskva: İzd-vo Mosk. un-ta., 2009.
- Slesareva, İ. P. “Vyrazheniye vozmozhnosti i nevozmozhnosti.” V Kniga o grammatike. Russkiy yazyk kak inostrannyj, Pod red. A. V. Velichko, 385–399. Moskva: İzd-vo Mosk. un-ta., 2009.
- Şölentaş, Esra. “V. S. Tokareva’nın “Duvarın Ardındaki Sessiz Müzik” Adlı Eserinde Antinomiler ve Aforizmalar.” Söylem Filoloji Dergisi 9/2 (2024): 937-956.
- Shvedova, N. Yu. Russkaya grammatika. Tom II – Sintaksis. Moskva: Nauka, 1980.
- Tokareva, V. S. Mozhno i nelzya (sbornik). Moskva: Azbuka-Attikus, 1966, 1997.
- Velichko, A. V. Kniga o grammatike. Russkiy yazyk kak inostrannyj. Moskva: İzd-vo Mosk. un-ta., 2009.
- Vinogradov, V. V. “O kategorii modal’nosti i modal’nıh slovah v russkom yazyke.” V İssledovaniya po russkoy grammatike: izbrannıye trudı (1975): 53-87.
Öz
Kiplik, konuşmacının gerçeklik karşısındaki tutumunu ve ifade edilen içeriğe ilişkin öznel değerlendirmelerini yansıtan çok katmanlı bir dilsel kategori olarak Rus dili de dâhil olmak üzere çok sayıda çalışmanın konusu olmuştur. Rus dili, dilbilgisel biçimler ve sözcüksel ifadeler de dâhil olmak üzere kipliği aktarmak için çok sayıda araca sahiptir. Bu çalışmada kiplik ifadelerinin dilbilgisel yapıları (olasılık/imkânsızlık, gereklilik/gereksizlik ve istek/isteksizlik ifadeleri) bağlamsal ve bileşen analiz yöntemleri kullanılarak incelenmiştir. İnceleme materyali olarak 20. yüzyıl Rus Edebiyatı temsilcilerinden Viktoriya Samuilovna Tokareva'nın (1937-) Olabilir ve Olmaz («Можно и нельзя») adlı uzun öyküsü seçilmiştir. Bu uzun öykü tarafımızca kiplik kategorisiyle ilgili ifadeleri anlamak için zengin bir kaynak olarak değerlendirilmiştir. Bu bağlamda çalışmanın amacı uzun öyküde kiplik ifadelerini ve bu ifadelerin dilbilgisel yapılar aracılığıyla nasıl aktarıldığını analiz etmektir. Çalışma, uzun öyküde 148 tane kiplik yapısının kullanıldığını göstermiştir. Bu ifadeler arasında en sık kullanılanlar olasılık, gereklilik ve istek kiplik yapıları olmuştur. Gereksizlik, imkânsızlık ve isteksizlik gibi yapılar ise daha az kullanılmıştır. Kullanılan kiplik yapılarının çeşitliliği, metnin ifade gücünü artırmakta ve Rus dilinin yabancı dil olarak öğretimi alanında önemli bir eğitim aracı olabileceğini göstermektedir. Kiplik ifadeleri için farklı dilbilgisel yapıların kullanılmasının öğrencilerin iletişimsel ve dilbilgisel becerilerini geliştirmesinin yanı sıra Rus kültürü ve toplumsal normlarının daha iyi anlaşılmasına da katkıda bulunabileceği düşünülmektedir. Elde edilen sonuçlar kiplik ifadelerinin karakterlerin iç dünyasını ve onları çevreleyen gerçeklikle etkileşimini yansıtmada önemli bir rol oynadığını ortaya koymaktadır. Yapılan analiz sonucunda Rus dili sisteminde kiplik kategorisinin önemli bir role sahip olduğu, dilin çeşitli yönlerini etkilediği ve hem teorik hem de uygulamalı düzeyde çok yönlü bir yapı ile belirlendiği tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Rus edebiyatı Rus dili Viktoriya Tokareva kiplik kiplik içeren ifadeler uzun öykü Olabilir ve Olmaz
Kaynakça
- Huzina, E. A. “K voprosu o vyrazhenii modal’nosti doljenstvovaniya infinitivnyh konstruktsiy v yazyke russkih poslovits i pogovorok.” Aktual’nye problemı germanistiki, romanistiki i rusistiki 1 (2011): 141-145.
- Kerimoğlu, Caner. Kiplik İncelemeleri ve Türkçe. İzmir: Dinozor Kitabevi, 2011.
- Makeenko, E. “A. P. Chehov «Vishnovyj sad».” POLKA. Доступ 10.03.2025. https://polka.academy/articles/482?block=325
- Morozova, K. S. “Pragmaticheskiy potentsial sredstv vyrazheniya doljenstvovaniya i neobhodimosti v sovremennom angliyskom i russkom yazykah.” Vypusknaya kvalifikatsionnaya rabota, Uralskiy gosudarstvenyj pedagogicheskiy universitet, Yekaterinburg, 2016.
- Slesareva, İ. P. “Vyrazheniye zhelatel'nosti/nezhelatel'nosti i opaseniya.” V Kniga o grammatike Russkiy yazyk kak inostrannyj, Pod red. A. V. Velichko, 408-422. Moskva: İzd-vo Mosk. un-ta., 2009.
- Slesareva, İ. P. “Vyrazheniye neobhodimosti i nenuzhnosti.” V Kniga o grammatike. Russkiy yazyk kak inostrannyj, Pod red. A. V. Velichko, 399-408. Moskva: İzd-vo Mosk. un-ta., 2009.
- Slesareva, İ. P. “Vyrazheniye vozmozhnosti i nevozmozhnosti.” V Kniga o grammatike. Russkiy yazyk kak inostrannyj, Pod red. A. V. Velichko, 385–399. Moskva: İzd-vo Mosk. un-ta., 2009.
- Şölentaş, Esra. “V. S. Tokareva’nın “Duvarın Ardındaki Sessiz Müzik” Adlı Eserinde Antinomiler ve Aforizmalar.” Söylem Filoloji Dergisi 9/2 (2024): 937-956.
- Shvedova, N. Yu. Russkaya grammatika. Tom II – Sintaksis. Moskva: Nauka, 1980.
- Tokareva, V. S. Mozhno i nelzya (sbornik). Moskva: Azbuka-Attikus, 1966, 1997.
- Velichko, A. V. Kniga o grammatike. Russkiy yazyk kak inostrannyj. Moskva: İzd-vo Mosk. un-ta., 2009.
- Vinogradov, V. V. “O kategorii modal’nosti i modal’nıh slovah v russkom yazyke.” V İssledovaniya po russkoy grammatike: izbrannıye trudı (1975): 53-87.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Rusça |
|---|---|
| Konular | Rus Dili, Edebiyatı ve Kültürü |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 25 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 15 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 13 |
Rusya Araştırmaları Dergisi (RUSAD) | rusad.tr@gmail.com |
Bu eser Creative Commons Alıntı-Gayri Ticari-Türetilemez Uluslararası Lisansı (CC BY-NC-ND 4.0) ile lisanslanmıştır. 
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-No Derivatives (CC BY-NC-ND 4.0) International License.
*
*
*
*