@article{article_511376, title={İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması}, journal={Cumhuriyet İlahiyat Dergisi}, volume={23}, pages={5–28}, year={2019}, DOI={10.18505/cuid.511376}, author={Yılmaz, İbrahim}, keywords={İslâm Hukuku,Aile Hukuku,Çok Eşlilik,Teaddüd-i Zevcât,Kamu Otoritesi,Sınırlandırma}, abstract={<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;margin:3pt 0cm;text-indent:0cm;"> <span style="font-size:9pt;font-family:’Gentium Plus’;">Çok eşlilik (polijini/teaddüd-i zevcât), yani erkeğin aynı anda birden
fazla kadınla evlenmesi insanlık tarihinde bilinen ve uygulanan bir olgudur.
İslâm hukuku da belirli şartların ve gerekçelerin bulunması halinde çok eşlilik
kurumunu bir ruhsat hükmü (yedek hüküm) olarak kabul etmiş ve bunun sayısını
dört ile sınırlandırmıştır. İslâm hukukunda çok eşlilik, bir ruhsat hükmü
olarak mubah kılınmış olmakla birlikte her erkeğin keyfine göre kullanabileceği
mutlak bir hak da değildir. Nitekim İslâm hukukunda çok eşliliğin meşruiyeti,
“adaletin gözetilmesi” ve “nafakanın temin edilmesi” olmak üzere iki temel
şartın bulunmasına bağlanmıştır. Ancak bu şartların gözetilmesinin erkeklerin
takdir ve insafına/inisafiyetifine bırakılması, uygulamada çok eşlilik hakkının
istismar edilmesine ve önceki ilk eşin/karının mağdur olmasına sebep
olmaktadır. Bu yüzden tarihi süreçte zaman zaman bu hakkın kullanılmasının
sınırlandırılması gündeme gelmiştir. İslâm hukuk tarihinde, dolaylı da olsa çok
eşliliğin sınırlandırılması ile ilgili ilk resmi/hukukî düzenlemeler ise
Osmanlı’nın son dönemlerinde hazırlanan 1917 tarihli Hukuk-ı Aile Kararnamesi
ile yapılmıştır. Son dönem İslâm hukukçuları arasında ise İslâm hukukunda çok
eşliliğin kamu otoritesi tarafından sınırlandırılmasının cevazı tartışılmaya
devam etmektedir. Günümüz İslâm ülkeleri medeni kanunları ise bu konuda farklı
düzenlemeler içermektedir. Bu makalede, İslâm aile hukukunda çok eşliliğin kamu
otoritesi tarafından sınırlandırılması üzerinde durulacaktır. </span> </p> <p> </p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;margin:3pt 0cm;text-indent:0cm;"> <b> <span style="font-size:9pt;font-family:’Gentium Plus’;">Özet: </span> </b> <span style="font-size:9pt;font-family:’Gentium Plus’;"> Çok eşlilik
(polijini/teaddüd-i zevcât), yani erkeğin aynı anda birden fazla kadınla
evlenmesi insanlık tarihinde bilinen ve uygulanan bir kurumdur. İslâm hukuku da
belirli şartların ve gerekçelerin bulunması halinde çok eşlilik kurumunu bir
ruhsat hükmü olarak kabul etmiş ve bunun sayısını dört ile sınırlandırmıştır.
Nitekim Kur’an’da yer alan ilgili naslar (en-Nisa 4/3 129) ve Hz. Peygamber’in
bizzat kendi uygulaması (el-Ahzab 33/50, 51, 59; et-Tahrim 66/3-5), İslâm
hukukunda erkeğin aynı anda birden fazla (en fazla dörde kadar) kadınla
evlenmesinin mubah/meşru olduğunu göstermektedir. </span> </p> <p> </p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;margin:3pt 0cm;text-indent:0cm;"> <span style="font-size:9pt;font-family:’Gentium Plus’;">İslâm hukukunda çok eşlilik, hukuken meşru (mubah) olmakla birlikte her
erkeğin keyfine göre kullanabileceği mutlak bir hak da değildir. Nitekim ilgili
naslar incelendiğinde İslâm hukukunda çok eşliliğin mubah/meşru olabilmesinin;
“eşler arasında adaleti gözetmek” ve “eşlerin nafakasını temin etmeye güç
yetirebilmek” olmak üzere iki temel şarta bağlandığı görülmektedir. </span> </p> <p> </p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;margin:3pt 0cm;text-indent:0cm;"> <span style="font-size:9pt;font-family:’Gentium Plus’;">Diğer taraftan İslâm hukukunda çok eşliliğe ruhsat/izin veren bazı
istisnai özel durumlar (şartlar/sebepler) da söz konusu olabilmektedir. Örneğin
toplumda kadın nüfusunun erkek nüfusundan çok fazla olması veya kadının sürekli
(müzmin) hasta olmasından dolayı ailevi görevlerini yerine getirememesi, vs.
gibi durumlarda İslâm hukukunda çok eşliliğe ruhsat/izin verilmektedir. </span> </p> <p> </p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;margin:3pt 0cm;text-indent:0cm;"> <span style="font-size:9pt;font-family:’Gentium Plus’;">Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı üzere İslâm hukukunda çok
eşlilik, evlenme ehliyetine sahip olan her erkeğin uygulaması gereken bir emir
veya (zorunlu) aslî bir hüküm (azimet) değildir. Aksine belirli şartların ve
gerekçelerin bulunması halinde meşru kılınmış istisnâî bir ruhsat hükmüdür </span> </p> <p> </p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;margin:3pt 0cm;text-indent:0cm;"> <span style="font-size:9pt;font-family:’Gentium Plus’;">Buna göre; İslâm hukukunda çok eşlilik, bireysel ve toplumsal bazı
ihtiyaç ve zaruretler çerçevesinde karşılıklı rızaya dayalı olarak mubah
kılınmış ahlakî ve hukukî bir kurum olmaktadır. Dolayısıyla erkekler, mevcut
eşlerinin üzerine ikinci bir kadın ile evlenmek zorunda olmadıkları gibi,
kadınların da ikinci bir eş olarak evli bir erkek ile evlenmeye hayır deme
hakları vardır. </span> </p> <p> </p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;margin:3pt 0cm;text-indent:0cm;"> <span style="font-size:9pt}, number={1}, publisher={Sivas Cumhuriyet Üniversitesi}