TY  - JOUR
T1  - Ahlâki Bir Değer Olarak Özür Dileme ve Özür Etiği
TT  - Apologizing and Ethics of Apology as a Moral Value
AU  - Mücahit, Mustafa
PY  - 2019
DA  - December
DO  - 10.18505/cuid.619241
JF  - Cumhuriyet İlahiyat Dergisi
JO  - CUID
PB  - Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2528-9861
SP  - 1189
EP  - 1208
VL  - 23
IS  - 3
LA  - tr
AB  - Bu çalışma, toplumsal ilişkilerde bireylerin birbirlerine karşı işlemişolduğu kusurların telafi edilmesi ve bozulan ilişkilerin düzeltilmesinde özürdilemenin ahlâki bir değer olarak anlam ve önemine işaret etmektedir. Herinsanın hata yapabileceğinin kabul edilmesi, özür dilemenin bir erdem olarakortaya çıkmasına zemin hazırlayan en önemli unsurdur. Kişinin hatalıolabileceğini kabul etmesi, kendisini kimseden üstün görmemesi gerektiğiniöğretir, bu tür hatalar yapmama konusunda istek ve irade uyandırır. Özürdilemek kişiyi, dürüst olmaya yönlendirdiği gibi başka insanlara değervermenin, saygılı olmanın gerekliliğini anlatır. Suçlu, kabahatli kişi, olayınolduğu ortam, mağdur ve kusurun durumuna göre farklı şekillerde özür dilendiğigörülmektedir. Özür dilenirken kullanılan sözcüklerin ne anlama geldiği, tamolarak özür ifade edip etmediklerine değinilen bu çalışmada, özrün anlamı, ahlâkiboyutu ve tövbe ile ilişkisine yer verilmiştir. Özür dilemenin gerekçelerindensöz edilerek, bir özürde bulunması gereken; özür dileme ifadesi, hesap verme,sorumluluğu üstlenme, onarım teklifindebulunma ve tekrarlanmayacağına dair vaatte bulunma gibi özür dilemestratejilerine değinilmiştir. Dini geleneklerdeki tövbenin özürle benzerliğinevurgu yapılmış, özür ile affetme ilişkisi, tarafların benimsemeleri gerekentutumlar açısından değerlendirilmiştir. Son olarak bir değer ve nezaket kuralıolarak ailede özür dileme eğitiminin nasıl verilmesi gerektiğine ilişkinöneriler sunulmuştur. Özet:Bu çalışma,toplumsal ilişkilerde bireylerin birbirlerine karşı işlemiş olduğu kusurlarıntelafi edilmesi ve bozulan ilişkilerin düzeltilmesinde özür dilemenin ahlâkibir değer olarak anlam ve önemine işaret etmektedir. Her insanın hatayapabileceğinin kabul edilmesi, özür dilemenin bir erdem olarak ortayaçıkmasına zemin hazırlayan en önemli unsurdur. Kişinin hatalı olabileceğinikabul etmesi, kendisini kimseden üstün görmemesi gerektiğini öğretir, bu türhatalar yapmama konusunda istek ve irade uyandırır. Özür dilemek kişiyi, dürüstolmaya yönlendirdiği gibi başka insanlara değer vermenin, saygılı olmanıngerekliliğini anlatır. Özür dilemek, aslında özür dilemeye neden olan söylem, eylem ve uygulamalarınadil, doğru, meşru olmadığını, hata yaptığını kabul etmek demektir. Özürdileyebilmek, öncelikle kişinin insan olduğunun anlaşıldığını gösterir. Herinsanın hata edebileceğinin bilinmesini, bizim de hatalı olabileceğimizi kabulettiğimizi ifade eder. Bu kişiye, kendisini kimseden üstün görmemek gerektiğianlayışını kazandırır. Ayrıca artık böyle hatalar yapmamak konusunda kendisindebir arzu ve irade uyandırır. Özür dilemek, kişiyi dürüst olmaya zorladığı gibibaşka insanlara da değer vermenin, saygılı olmanın gerekliliğini anlatır.Kendisinden özür dilenen kişi, mutlaka saygıdeğer biridir. Saygı gören kişi demutlaka karşısındakine saygılı olur. Sosyal düzenin ve yaşamın temeli dekarşılıklı saygıdır. Özür dileyebilmek, bireyin kendisine bakış açısını olmasıgereken noktaya çektiği gibi, diğer insanlara saygılı olma anlayışınıkazandırarak sosyal düzenin sağlıklı işlemesine zemin hazırlar. Zira özürdileyebilmek aczin itirafı, dürüstlüğün, samimiyetin ifadesidir. Bu yönüyleözür dilemek bir fazilet ve erdemdir. Değerlerin kaybolup bencilliğin venihilizmin kuşattığı toplumunun, faziletliler, erdemliler, insanın değerinibilenler haline getirilmesi gerekiyor.İyi ve erdemli insan hiç hata etmeyen değil, işlediği hatadan dolayı özürdileyen ya da o hatayı affettirme yollarını arayan, hatasından dönen kimsedir.Özür dilemenin aslında sadece bir sorumluluk üstenmek değil insanın kendinegüveninin de bir göstergesi olarak görmeli, vicdani bir muhasebe ve bir anlamdakişinin kendi kendini yargılaması olduğu da unutulmamalıdır. Başkasının ayağınabasan, elbisesini kirleten rahatlıkla özür dileyebilirken, bir insanın hakkınıelinden alan, hayatını zehir eden, geleceğini karartan kişinin pişmanlık,telafi, onarımdan oluşan kapsamlı bir özür dileme aklına gelmemektedir. Anne ve baba çocuğuna özür dilemesi gerektiğini söylediğinde, çocuktaüzerinde düşünülecek bir süreç başlatılmış olacaktır. Çocuk eğer bunungerekliliğine işaret eden ebeveyninin önünde özür dilerse bu çocuğun ahlâkieğitiminde önemli bir aşamadır ve o çocuğun söz konusu normlarıiçselleştirdiğini ve bağımsız bir ahlâk muhasebesine giriştiğini gösterir.Çünkü o artık dışardan dikte edilmeden savunduğu bir değerin çiğnendiğinidolayısıyla özür dileme davranışında bulunmak için gerekli motivasyona sahipolduğunu anlar.Özür dilemenin önündeki en büyük engel kibirdir. Kadın erkekilişkilerinde, kadınların daha kolay özür dileyebildikleri, kadınların erkeklergibi güçsüzlük ve kendilerini küçültme gibi bir anlayışa kapılmadıklarıgörülebilmektedir. Bir yönetici, bir patron, bir lider, bir başkan astından,emri altındakilerden özür dilediğinde otoritesinin ve saygınlığının azalacağınıdüşünerek bunu geciktirebilmekte veya yerine getirmemektedir. Ailede erkek,okulda öğretmen, kurumda yönetici, işyerinde patron vb. lider ve otorite sahibikişiler geçmişi meşrulaştırmak, hataları unutmak ya da reddetmek, ahlâki olaraksorgulanmasını önlemek için yaptıklarını, söylediklerini görkemli gösterme vekutsama yoluna giderek özür dilemekten imtina ederler. Bu da bize özür dilemeanlayışının aileden başlayarak toplumsal bir kültür olarak içselleştirilmesininönemini anlatır.Bireysel hatalar için günlük yaşamda özür dilendiği gibi kurumsal hatalarve yaşanan kimi talihsiz olaylar için de özür dilenmelidir. Özür dileme,toplumlar arası ilişkilerde diyalog kültürünün yerleşmesi için uygun birzeminin oluşturması ve bazı ortak değer ve çıkarların paylaşılması açısındanciddi bir potansiyele sahiptir. Özürdilemek toplumlar arasında hoşgörü, işbirliği ve barış içinde bir arada yaşamakültürünün gelişmesine önemli bir düzeyde katkı yapabilir.Özür gerektiren bir kusur işlendiğinde sadece olanı biteni anlamayıdeğil, fâilin de mağdurun duygularını ve anlayışını benimseyebilmesi için olaytek taraflı bir bakış açısı ile değil, bütün bir bağlamı ve taraflarıyladeğerlendirilmelidir.Özürde; özür dileme ifadesi, hesap verme, sorumluluğu üstlenme, onarım teklifinde bulunma vetekrarlanmayacağına dair vaatte bulunma gibi özür dileme stratejileribulunmalıdır. Dini geleneklerdeki tövbe özürle benzerliklere sahiptir. Özürdilenmesi karşısında mağdur affetmekle suçluya karşı olumsuz duygularınıazaltmakta ve ilişkiyi onarmaktadır. Özür dileme, mağdur için itibar koruyucubir eylem olurken hatalı kişi için itibar zedeleyici bir eylem olmaktadır.Affetmek ve hata yapan kişinin itibarını korumak da önemlidir. Kültürel geçmişgibi cinsiyet de kadın ve erkeklerin farklı özür dileme stratejileri tercihetmelerine sebep olmaktadır. Farklı özür dileme şekilleri yaş, gelir durumu,meslek, etnik köken gibi faktörlerden de etkilenmektedir. Özür dilenecekzamanı, ortamı, muhatabın ruh hali, iyi hesap edilmelidir. Bunlara yeterinceözen gösterilmediğinde özür, amacına ulaşmayabilir ve bozulan ilişkiyi düzeltmeimkânı kalmaz.Kişinin başkalarına, topluma ve çevresine karşı hata yaparak suçlu durumadüşmüş olabileceğini kabullenmesi ve bu durumda mağdurdan özür dilenmesigerekliliği, çocuk yaşlarda ailede öğretilmelidir. Çocuk ailesinde veçevresindeki insanları model alarak hata yaptığında özür dilemeli, kendisinekarşı yapılan ve özür dilenilen durumlarda affedici olabilmelidir.
KW  - Din Eğitimi
KW  - Değerler Eğitimi
KW  - Özür Dileme
KW  - Çocuk Eğitimi
KW  - Etik
N2  - This study points outthe importance and meaning ofapologizing as a moral value incompensating the imperfections committed by individuals in social relations andcorrecting the deteriorating relationships. Accepting that every person canmake mistakes is the most essential element that paves the way for theemergence of apology as a virtue. It teaches one to accept that he/she may bewrong, not to consider himself superior to anyone, and arouses the will andwill not to make such mistakes. Apology tells the necessity to be respectfuland to value other people as well as to be honest. Apologizing is like forcinga person to be honest, and it tells you about the need to care about otherpeople and to be respectful. It is seen that different kinds of apologies aremade according to the culpable, guilty person, the environment, the victim, andthe situation of the defect. This study discusses the meaning of the words usedin apologizing whether they mean full apology or not, the meaning of theapology, its moral dimension, and its relationship with repentance. It alsodiscusses the reasons for the apology, apologizing strategies, accountability,assuming responsibility, proposing repairs, and making promises on not doingsomething wrong again. The similarity of repentance in religious traditionswith apologizing was emphasized, and the relationship between forgiveness andapology was evaluated in terms of the attitudes that the parties should adopt.Finally, as a rule of value and courtesy, suggestions were made on how toprovide apologies education in the family.Summary: This study drawattention to the meaning and importance of apologizing as a moral value incompensating for the imperfections that individuals have committed against eachother in social relations and in correcting broken relationships. Acknowledgingthat every person can make mistakes is the most important element that pavesthe way for the emergence of an apology as a virtue. Accepting that one can bewrong teaches that one should not think of himself as superior to anyone andarouses the will and desire not to make such mistakes. Apologizing leads peopleto be honest and tells them about the need to care about other people and berespectful.Apologizing isadmitting that the rhetoric, actions, and practices that lead to apologies arenot fair, accurate, and legitimate. First, apologizing means that the person towhom we made a mistake is a human being. It means that accepting anyone canmake a mistake, and we can be wrong. It gives this person the understanding thats/he should not be superior to anyone else. It also arouses a desire and willnot make such mistakes anymore. Apologizing tells you the necessity of caringand respecting other people as well as forcing people to be honest. The personwho apologizes to him is undoubtedly respectable. The respected person willsurely appreciate to others. The basis of social order and life is mutualrespect. Being able to apologize draws the individual's point of view to theend where he or she should be and provides the basis for the healthyfunctioning of the social order by gaining the understanding of respect forother people. Also, being able toapologize is an expression of confession, honesty, and sincerity. Apologizingin this respect is a virtue and merit. The society that values are lost andsurrounded by selfishness and nihilism must be turned into virtues, and peoplewho know the value of human beings.The good and virtuousperson is not without fault, s/he is the one who apologizes for the mistakes,s/he has committed or seeks ways to redeem that mistake, s/he is the one whoreturns from his/her mistake.Apologizing should be not only aresponsibility but also an indicator of self-confidence. It should not beforgotten that conscientious accounting is a self-judgment. S/he can quicklyapologize for stepping on someone else's feet, soiling his clothes, but s/hedoes not think of a full apology consisting of remorse, compensation, andrepair for the person who has taken away a person's right, poisoned his lifeand tarnished his future.When the parent saysthat the child should apologize, a process will be initiated for the child toconsider. If the child apologizes in front of his or her parent, who points tothe necessity of this, it is an important step in the child's moral education,and this indicates that the child internalizes these norms and engages inindependent moral accounting. Because s/he now realizes that a value s/hedefends without dictating from the outside has been violated, and therefore,has the motivation to make an apology.Arrogance is thebiggest obstacle to apologizing. In men-women relations, it can be seen thatwomen are more easily able to apologize, they do not consider apologizing as anindicator of as powerlessness and insulted as men. A manager, a boss, a leader,or a president can delay or fail to realize that his/her authority and dignitywill diminish when s/he apologizes to his/her subordinate and those underhis/her command. Men in the family, teachers at school, managers in the institution,boss and so on leader and authority persons refrain from apologizing by goingto show and bless what they say and do to legitimize the past, to forget orreject mistakes, to prevent them from being questioned morally. This tells usthe importance of internalizing the understanding of apologetics as a socialculture starting with the family.Individual mistakesshould be apologized for in daily life, institutional errors, as well as forsome unfortunate incidents. Apologies have the potential for establishing asuitable basis for the establishment of a culture of dialogue in inter-communalrelations and sharing some common values and interests. Apologies cancontribute significantly to the development of a culture of tolerance,cooperation, and peaceful coexistence among communities.When a defectrequiring a committed apology, the event must be evaluated not only from aunilateral perspective, but from a whole context and sides so that theperpetrator can adopt the feelings and understanding of the victim.In the apology, thereshould be a strategy such as an expression of regret, accountability, takingresponsibility, offering repairs, and making promises on not happening again.Repentance in religious traditions is similar to an apology. In the face ofapology, the victim reduces negative feelings towards the offender by forgivingand repairs the relationship. Apologies are a reputation-protecting action forthe victim, while a discreditable step is taking place for the wrong person. Itis also important to forgive and protect the reputation of the person who madea mistake. Like the cultural past, gender causes men and women to choosedifferent apology strategies. Various forms of apology are also influenced byfactors such as age, income status, occupation, and ethnicity. The time toapologize, the environment, the mood of the interlocutor must be wellcalculated. If enough care is not given to them, the apology may not reach itspurpose, and thus, there is no possibility of correcting the broken relationship.Since childhood, it isimportant to teach individuals that a person may have been guilty by makingmistakes towards others, society and the environment. Also, individuals shouldbe educated on apologizing from others when needed. The child should apologizewhen he/she makes a mistake by taking the model in his / her family and thepeople around him and should be forgiving in cases made against him/her.
CR  - Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu‘cem’ül müfehres li-elfâzi’l-Kur’ânil Kerîm. Beyrut: Dâru’l Hicreti, 1405/1985.
CR  - Afzalur, Rahman. Sîret Ansiklopedisi. İstanbul: İnkilâb Yayınları, 1996.
CR  - Aydın, Mehmet Zeki. Ailede Çocuğun Ahlâk Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2005.
CR  - Bayat, Nihat. “Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Şikâyet ve Özür Edimine İlişkin Görünümler”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41 (Ocak 2017): 1-16.
CR  - Bilim Genç. “Özür Dilemek Hiç Bu Kadar Etkili Olmamıştı”. Erişim: 16 Ağustos 2019. http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/ozur-dilemek-hic-bu-kadar-etkili-olmamisti.
CR  - Bora, Tanıl. “Tüm İnsanlar Önünde Özür Dilerim” Erişim: 19 Ağustos 2019, https://vdocuments.mx/documents/tuem-insanlar-oenuende-oezuer-dilerim.html.
CR  - Cubrân. Mes’ûd. er-Raid. Beyrut: Dar’ul İlm li-lmelayin:1981
CR  - Çağrıcı, Mustafa. “Af”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1: 394. Ankara: TDV Yayınları, 1988.
CR  - Deborah, Tannen. Hiç Anlamıyorsun. Trc. Belkıs Çorakçı. İstanbul: Varlık Yayınları, 1997.
CR  - Dereli, Sevgi “Sözlü İletişimde Nezaket Stratejileri”, Türkbilig, 15 (2008): 24-52.
CR  - Develioğlu, Ferit. Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Yayınevi, 1993.
CR  - El-Hüseyin b. Muhammed er-Râgıb, el İsfehânî. el-Müfredât fî Garîb’il-Kur’ân, İstanbul: Dâru Kahraman, 1986.
CR  - Erden, Münire-Akman, Yasemin. Gelişim ve Öğrenme,  Ankara: Arkadaş Yayınları, 2004.
CR  - Hökelekli, Hayati. Psikoloji, Din ve Eğitim Yönüyle İnsanî Değerler. İstanbul: DEM Yayınları, 2013.
CR  - İrfan Erdoğan. “İletişimin Bağlamı”. Erişim: 19 Ağustos 2019. http://www.irfanerdogan.com/uydurular/8baglam.htm.
CR  - Karaman, Fikret – Karagöz, İsmail – Paçacı, İbrahim – Canbulat, Mehmet – Gelişgen, Ahmet – Ural, İbrahim. Dini Kavramlar Sözlüğü, İstanbul: DİB Yayınları, 2009.
CR  - Katar, Mehmet. Yahudilikte, Hıristiyanlıkta ve İslamda Tövbe. Ankara: Andaç Yayınları, 2003.
CR  - Kaymakcan, Recep – Hasan Meydan. Ahlâk Değerler ve Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2014.
CR  - Kurt, Ali Osman - Aykıt, Dursun Ali. Dinler Tarihi. Ankara: Bilay Yayınları, 2019.
CR  - Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı, Görgü – Ahlâk ve Protokol Kuralları. Ankara: Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü Yayını, 1985.
CR  - Kurutkan, Mehmet Nurullah -Halide Savaş. “Özür Dileme ve Etkili Hata Açıklama Rehberi: Medikal Hatanın İfşası” Hastane 100-101 (Temmuz-Ağustos 2010): 
https://www.researchgate.net/publication/321026418_OZUR_DILEME_VE_ETKILI_HATA_ACIKLAMA_REHBERI_MEDIKAL_HATANIN_IFSASI.
CR  - Nazlı, Ece H. “Türkçe Özür İfadelerinin Toplumbilimsel Analizi”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21 (Ekim 2018): 143-159.
CR  - Özdemir, Murat. “Özür Dilerim İle Kusura Bakma Arasındaki 7 Fark”. Hukuk Gündemi Dergisi 1 (2015): 82.
CR  - Özlük, Erdem. “Uluslararası İlişkilerde Özür Dilemek, Özrün Kuramı”. Uluslararası İlişkiler 11/44 (Kış 2015): 51-78.
CR  - Öztürk, Nermin. “İlahi Dinlerde Yemin Keffaret ve Kurban”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/13 (Ocak 2002): 167-192.
CR  - Özyıldırım, Işıl. “The Level of Directness in Turkish Apology Forms in Relation to the Level of Education”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 27/1 (Haziran 2010): 
179-202.
CR  - Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2013.
CR  - Psikiyatrist Necati Çobanoğlu. “Özür Dilemek”. Erişim: 16 Ağustos, 2019. https://www.psikiyatristnecaticobanoglu.com/ozur-dilemek.
CR  - Redhouse, William James. Redhouse İngilizce Türkçe Sözlük,  Ed. Robert Avey, Serap Bezmez, Anna G. Edmonds, Mehlika Yaylalı, İstanbul: Redhouse Yayınevi, 1993.
CR  - Sarı, Mevlût. el-Mevarid Arapça-Türkçe Lûgat. İstanbul: Bahar Yayınları, 1982.
CR  - Senemoğlu, Nuray. Gelişim, Öğrenme ve Öğretim, Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2012.
CR  - Smith, Nick. Hatalıydım, Özür Diliyorum Özürlerin Anlamları. Çev. Kıvanç Tanrıyar, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010.
CR  - Tarhan, Nevzat. Güzel İnsan Modeli. İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
CR  - Tarhan, Nevzat. Duyguların Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
CR  - Türk Dil Kurumu, “Güncel Türkçe Sözlük”. Erişim: 28 Temmuz 2019. http://www.tdk.org.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5da0872cef0aa4.10434407
CR  - Topaloğlu, Bekir. “Tövbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41: 279-283. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
CR  - Yavuz, Salih Sabri. “Tevbenin İtizali Yorumu”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/3 (2010): 7-22.
UR  - https://doi.org/10.18505/cuid.619241
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/896567
ER  -