ÇEVRE SORUNLARINI VE EYLEMLERİNİ ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRME (ÇSEAD) MODELİNE DAYALI ÖĞRETİMİN ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN ÇEVRE OKURYAZARLIĞINA VE KAVRAM ANLAMALARINA ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 250 - 270, 28.12.2023

Duygu Kombakçı Elif Benzer Hale Bayram

https://doi.org/10.47214/adeder.1389761

Öz

Özet
Bu çalışmada ortaokul 7. Sınıf öğrencilerinin çevre okuryazarlığı düzeylerine ve ekosistem, biyolojik çeşitlilik ve çevre sorunları konularındaki kavramsal anlamalarına “Çevre sorunlarını ve eylemlerini araştırma ve değerlendirme (ÇSEAD)” modelinin etkisini incelemek amaçlanmıştır. Çalışmada öntest-sontest kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Çalışma grubu deney ve kontrol gruplarında 23’er kişi olmak üzere toplam 46 7. Sınıf öğrencisinden oluşmaktadır. Deney grubunda uygulama ÇSEAD modeliyle işlenirken, kontrol grubunda fen bilimleri programına uygun hazırlanan ders kitaplarındaki etkinlikler (PDKE) ile sürdürülmüştür. Her iki gruba da uygulama öncesinde ve sonrasında çevre okuryazarlığını değerlendirmek için İlköğretim Çevre Okuryazarlığı Anketi (İÇOYA) ve kavramsal öğrenmeyi değerlendirmek için araştırmacılar tarafından hazırlanan 21 açık uçlu sorudan oluşan kavram testi (KT) uygulanmıştır. Çevre okuryazarlığının değerlendirilmesinde karşılaştırmalı nicel analizler, kavram testinin değerlendirilmesinde Abraham ve diğerlerinin (1992) kavrama düzeyi gruplandırması kullanılmıştır. Çalışma sonucunda; öğrencilerin çevre okuryazarlığı üzerinde ÇSEAD modeline dayalı öğretim yöntemi lehine anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Deney grubu öğrencilerinin kavram öğrenmedeki başarısının kontrol grubuna göre daha fazla olduğu, sontestte tam anlama düzeylerini arttırdıkları ve daha az kavram yanılgısı yaptıkları bulunmuştur. Bu uygulamayla öğrencilerin kendilerini çevre sorunlarının ve yapılması gereken eylemlerin bir parçası olarak gördükleri, bu sebeple uygulama boyunca merak, ilgi ve isteklerinin arttıkları gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çevre sorunlarını ve eylemlerini araştırma ve değerlendirme modeli, çevre okuryazarlığı, kavram öğrenme

Etik Beyan

Bu çalışma "Çevre sorunlarını ve eylemlerini araştırma ve değerlendirme modeline dayalı öğretim yönteminin 7. sınıf öğrencilerinin çevre okuryazarlığına ve kavram öğrenmelerine etkisi " başlıklı ve Prof.Dr.Hale Bayram ve Doç.Dr. Elif Benzer tarafından çift danışmanla yürütülen yüksek lisans tezinden üretilmiştir. Çalışmada yapılan uygulama MEB izni ile yürütülmüştür. Çalışmanın her aşamasında bilimsel araştırma ve yayın etiği ilkelerine uyulmuştur.

THE EFFECTS OF TEACHING METHOD BASED ON INVESTIGATING AND EVALUATING ENVIRONMENTAL ISSUES AND ACTIONS (IEEIA) MODEL ON MIDDLE SCHOOL STUDENTS' ENVIRONMENTAL LITERACY AND CONCEPTUAL LEARNING

Öz

Abstract
This study aimed to examine the effect of the "Investigation and Evaluation of Environmental Issues and Actions (IEEIA)" model on the environmental literacy levels of secondary school 7th grade students and their conceptual understanding of ecosystem, biodiversity and environmental problems. A pretest-posttest control group quasi-experimental design was used in the study. The study group consists of a total of 46 7th grade students, 23 in the experimental and control groups. In the experimental group, the application was carried out with the IEEIA model, while in the control group, the activities in the textbooks prepared in accordance with the science curriculum (PDKE) were carried out. The Primary School Environmental Literacy Questionnaire (İÇOYA) was applied to both groups before and after the application to evaluate environmental literacy, and the concept test (CT) consisting of 21 open-ended questions prepared by the researchers to evaluate conceptual learning. Comparative quantitative analyzes were used to evaluate environmental literacy, and Abraham et al.'s (1992) comprehension level grouping was used to evaluate the concept test. In the results of working; A significant difference was found in favor of the teaching method based on the IEEIA model on students' environmental literacy. It was found that the success of the experimental group students in learning concepts was higher than the control group, and they made fewer misconceptions in the posttest and increased their level of full understanding. It has been observed that with this application, students see themselves as a part of environmental problems and the actions that need to be taken, and therefore their curiosity, interest and desires increase throughout the application.

Anahtar Kelimeler

Investigating and evaluating environmental issues and actions, environmental literacy, conceptual learning.

Kaynakça

• Abraham, M., Grzybowski, E.B., Renner J.W. & Marek, A. (1992). Understanding and misunderstandings of eighth graders of five chemistry concepts found in textbooks. Journal of Research in Science Teaching, 29(2), 105-120. https://doi.org/10.1002/tea.3660290203
• Ahmadi, M., Noorani, S.F., & Hosseini, S. (2023). The effect of gamification on improving students' environmental literacy. Technology of Education Journal, 17(3), 683-694. https://doi.org/10.22061/tej.2023.9713.2891
• Akbaş, Y. (2008). Ortaöğretim 9. Sınıf öğrencilerinin iklim konusundaki kavram yanılgılarının giderilmesinde kavramsal değişim yaklaşımının etkisi. (Tez Nu. 235834) (Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi). Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi.
• Alım, M. (2006). AB üyelik sürecinde Türkiye’de çevre ve ilköğretimde çevre eğitimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 599-616.
• Altunkara, S. (2013). Ekoloji konusunda geliştirilen kavram karikatürlerinin kavramsal anlamaya etkisinin araştırılması. (Tez Nu. 353267) (Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi). Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi.
• Arnon, S., Orion, N. & Carmi, N. (2015). Environmental literacy components and their promotion by institutions of higher education: An Israeli case study. Environmental Education Research, (21)7, 1029-1055. https://doi.org/10.1080/13504622.2014.966656
• Arslan, A. (2007). Fen eğitiminde araştırmaya dayalı öğretim yönteminin kavramsal öğrenmeye etkisi. (Tez Nu. 221514) (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi). Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi.
• Artun, H. & Okur, M. (2015). Ortaokul öğrencilerinin çevre kavramına yönelik bilgi ve çevreyi anlama düzeylerinin belirlenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2015), 277-293. https://doi.org/10.14582/DUZGEF.499
• Balçın, M.D. & Çavuş, R. (2020). Çevre sorunlarına ilişkin proje ödevlerinin ortaokul öğrencilerinin çevre ve medya okuryazarlık düzeylerine etkisi. e-Kafkas Journal of Educational Research, 7(3), 303-318. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.771156
• Bayram, H. & Ersoy, N. (2014). 7. sınıf öğrencilerinin maddelerin sınıflandırılması ve değişimi konusundaki kavram yanılgılarının deney ve kavram haritası yöntemi ile giderilmesi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 40, 31-46.
• Benzer, E. (2010). Proje tabanlı öğrenme yaklaşımıyla hazırlanan çevre eğitimi dersinin fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre okuryazarlığına etkisi. (Tez Nu. 279892) (Doktora tezi, Marmara Üniversitesi). Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi Yayıncılık. Clair, R. S. (2003). Words for the world: Creating critical environmental literacy for adults. New Directions for Adult and Continuing Education, 99, 67-78. https://doi.org/10.1002/ace.111
• Çepni, S. (2007). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. Celepler Matbaacılık.
• Daniš, P. (2015). New definition of environmental literacy and proposal for its international assessment in PISA 2015. Envigogika, 8(3), 1-17. http://dx.doi.org/10.14712/18023061.419
• Demirbaş, M. & Pektaş, H.M. (2009). İlköğretim öğrencilerinin çevre sorunu ile ilişkili temel kavramları gerçekleştirme düzeyleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 3(2), 195-211.
• Demirel, Ö. & Kaya, Z. (2005). Öğretmenlik mesleğine giriş. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Demirkaya, H., Mutlu, M. & Uşak, M. (2003). 4 Mat öğretim sistem modeli’nin çevre eğitimine uygulanması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(14), 68-82.
• Disinger, J.F. & Roth, C.E. (1992). Environmental literacy. ERIC/CSMEE Digest. http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED351201.pdf
• Erdoğan, M. (2009). 5. sınıf öğrencilerinin çevre okuryazarlığı ve bu öğrencilerin çevreye yönelik sorumlu davranışlarını etkileyen faktörler. (Tez Nu. 250732) (Doktora tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi). Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi.
• Fang, WT., Hassan, A., & LePage, B.A. (2023). Environmental literacy. In: The living environmental education. Sustainable development goals series. Springer. https://doi.org/10.1007/978-981-19-4234-1_4
• Fidan Yazgan, P. (2023). Ulusal fen bilimleri öğretim programları ve seçmeli çevre eğitimi programlarındaki kazanımların çevre okuryazarlığı bağlamında karşılaştırılması. (Tez Nu. 783659) (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi). Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi.
• Gün Şahin, E. & Arslan, H.Ö. (2022). The effects of animated cartoon series on 5th grade students’ environmental literacy sub-dimensions: The case of “Su Elçileri”. Bartın University Journal of Faculty of Education, 11(2), 432-445. https://doi.org/10.14686/buefad.974917
• Hsu, S.J. & Roth R.E. (1998). An assessment of environmental literacy and analysis ofpredictors of responsible environmental behavior held by secondary teachers in the hualien area of Taiwan. Environmental Education Research, 4(3), 229-249.
• Hungerford, H.R., Peyton, R.B. & Wilke, R.J. (1980). Goals for curriculum development in environmental education. Journal of Environmental Education, 11(3), 42-47.
• Hungerford, H., Litherland, R., Peyton, B. & Volk, J. (1998). Investigating and evaluating environmental issues and actions: skill development program. Stipes Publishing Co.
• Kaptan, F. (1999). Fen bilgisi öğretimi. Milli Eğitim Basımevi.
• Karakaya Akçadağ, Ç. & Çobanoğlu, E. O. (2018). “İnsan ve Çevre” ünitesi için sınıf dışı öğretim uygulamasının çevre okuryazarlığı üzerine etkisi. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 3(2), 1-23.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karatekin, K. & Aksoy, B. (2012). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Journal of Turkish Studies, 7(1), 1423-1438. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2858
• Kıryak, Z. (2013). Ortak bilgi yapılandırma modelinin 7. sınıf öğrencilerinin su kirliliği konusundaki kavramsal anlamalarına etkisi. (Tez Nu. 344483) (Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi). Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi.
• Kışoğlu, M., Gürbüz, H., Sülün, A. & Erkol, M. (2010). Çevre okuryazarlığı ve çevre okuryazarlığı ile ilgili Türkiye’de yapılan çalışmaların değerlendirilmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 2(3), 772-791.
• Kıyıcı, F.B., Yiğit, E.A. & Darçın, E.S. (2014). Doğa eğitimi ile öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerindeki değişimin ve görüşlerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 17-27.
• Koç, H. & Karatekin, K. (2013). Coğrafya öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 139-174.
• Koray, Ö.C. & Bal, Ş. (2002). Fen öğretiminde kavram yanılgıları ve kavramsal değişim stratejisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 10(1), 83-90.
• Maurer, M. & Bogner, F. (2020). Studies in educational evaluation modelling environmental literacy with environmental knowledge, values and (reported) behaviour. Studies in Educational Evaluation, 65, 1-9. https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2020.100863
• Morgil, İ., Yılmaz, A. & Cingör, N. (2002). Fen eğitiminde çevre ve çevre koruma projesi hazırlamasına yönelik çalışma, V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi. 16-18 Ekim 2002, Ankara.
• Morrone, M., Mancl, K. & Carr, K. (2001). Development of a metric to test group differences in ecological knowledge as one component of environmental literacy. Journal of Environmental Education, 32(4), 33-42. https://doi.org/10.1080/00958960109598661
• Nalçacı, İ.Ö. & Aykaç, M. (2016). Çevre okuryazarlığının kazandırılmasında yaratıcı drama yönteminin etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(35), 213-235.
• Nurwidodo, N., Wahyuni, S. & Hindun, I. (2023). Enhancing environmental literacy using EMKONTAN learning for biology teacher candidates. Prisma Sains: Jurnal Pengkajian Ilmu dan Pembelajaran Matematika dan IPA IKIP Mataram, 11(1), 175-189. https://doi.org/10.33394/j-ps.v11i1.6976
• Orr, D.W. (1990). Environmental education and ecological literacy. The Education Digest, 55(9), 49-53.
• Özden, G. (2012). İlköğretim 5. sınıf canlılar dünyasını gezelim, tanıyalım ünitesinde kullanılan öyküleştirme yönteminin öğrencilerin başarılarına ve kavramsal öğrenmelerine etkisi. (Tez Nu. 328625) (Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi). Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi.
• Özkan, M. & Azar, A. (2005). Örnek olaya dayalı öğretim yönteminin dokuzuncu sınıf öğrencilerinin ders başarısı ve derse karşı tutumlarına olan etkisinin incelenmesi. Milli Eğitim Üç Aylık Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi, 33(168).
• Özsoy, S. (2010). Eko-okul uygulamasının ilköğretim öğrencilerinin çevre okuryazarlığı düzeyine etkisi. (Tez Nu. 262542) (Doktora tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi). Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi.
• Paul, J.R. (2001). Ten years (1990--1999) of teacher workshops in investigating and evaluating environmental issues and actions (IEEIA) curriculum: teachers’ implementatıon practices and perceptions. (Publication No. AAI3019262) (Doctoral Dissertation, Southern Illinois University). ProQuest Dissertations and Theses.
• Plankis, B.J. (2009). Examining the effects of technology-infused issue investigations on high school students' environmental and ocean literacies. (Publication No. AAI3358083) (Doctoral Dissertation, University of Houston). ProQuest Dissertations and Theses.
• Posner, G.J., Strike, K.A., Hewson, P.W., & Gertzog, W.A. (1982). Accommodation of a Scientific Conception: Towards a Theory of Conceptual Change. Science Education, 66(2), 211-227. https://doi.org/10.1002/sce.3730660207
• Ramsey, J. & Hungerford, H. R. (2002). Perspectives on environmental education in the United States. The National Academies Press, 147–160.
• Ramsey, J.M. (1993). The effects of issue investigation and action training on eighth- grade students’ enviromental behavior. Journal of Enviromental Education, 24(3), 31-36. https://doi.org/10.1080/00958964.1993.9943501
• RIEEA (Rhode Island Environmental Education Association) (2019). Assessment of Environmental Literacy Project. Final Report. https://www.rieea.org/wp-content/uploads/2022/07/Assessing-Environmental-Literacy-Project-Final-Report-2019.07.29.pdf
• Hunter, R.H. & Jordan, R.C. (2022) The effects of educator’s level of environmental literacy on their issue identification practices. Environmental Education Research, 28(5), 767-785. https://doi.org/10.1080/13504622.2022.2045003
• Robinson T. (2005). A Study of the effectiveness of environmental education curricula in promoting middle school students’ critical thinking skills. (Publication No. 3195340) (Doctoral Dissertation, Southern Illinois University). ProQuest Dissertations and Theses.
• Roth, C.E. (1992). Environmental literacy: its‟ roots, evolution and directions in the1990s. http://www.eric.ed.gov/PDFS/ED348235.pdf
• Sancak, İ.T.B. (2022). Çevresel bilincin, tutum ve davranış üzerindeki etkisinin incelenmesi: Bingöl Üniversitesi örneği. Akademik MATBUAT, 6(1), 91-110.
• Shakirova, N., Berechikidze, I. & Gafiyatullina, E. (2023). The effects of immersive AR technology on the environmental literacy, intrinsic motivation, and cognitive load of high school students. Educ Inf Technol. https://doi.org/10.1007/s10639-023-12144-2
• Simmons, D. (1995). The NAAEE Standards Project: Papers on the Development of Environmental Education Standards, North American Association for Environmental Education, 53-58. ERIC Number: ED406177, https://eric.ed.gov/?id=ED406177
• Solmaz, G. (2010). İşbirlikli öğrenme yoluyla kavramsal anlamaya yönelik öğretimin öğrencilerin çevre kavramlarını anlamalarına ve çevre farkındalıklarına etkisi:7. sınıf insan ve çevre ünitesi örneği. (Tez Nu. 265512) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi.
• Sontay, G., Gökdere, M. & Usta, E. (2015). A comparative ınvestigation of sub-components of the environmental literacy at the secondary school level. Journal of Turkish Science Education, 12(1), 19-28. https://doi.org/10.12973/tused.10130a
• Şahin, N.F., Cerrah, L., Saka, A. & Şahin, B. (2004). Yüksek öğretimde öğrenci merkezli çevre eğitimi dersine yönelik bir uygulama. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(3), 113-128.
• Teksöz, G., Şahin, E. & Ertepınar, H. (2010). Çevre okuryazarlığı, öğretmen adayları ve sürdürülebilir gelecek. Hacettepe üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 39, 307-320.
• Timur, B., Yılmaz, Ş. & Timur, S. (2014). Çevre okuryazarlığı ile ilgili 1992-2012 yılları arasında yayımlanan çalışmalarda genel yönelimlerin belirlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(5), 22- 41.
• Uyanık, G. & Dindar, H. (2016). İlkokul 4. Sınıf fen bilimleri dersinde kavramsal değişim metinlerinin kavram yanılgılarının giderilmesine etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(2), 349-374.
• Uygun, K., & Karabulut, Ş. (2023). Çevre okuryazarlığı ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Journal of Innovative Research in Social Studies, 6(1), 1-18. https://doi.org/10.47503/jirss.1270306
• Volk L. T. & Paul, G. (2002). Ten years of teacher workshops in an environmental problem-solving model: teacher ımplementation and perceptions. The Journal of Environmental Education, 33(3), 10–20. https://doi.org/10.1080/00958960209600810
• Yılmaz, A., Morgil, İ., Aktuğ, P. & Göbekli, İ. (2002). Ortaöğretim ve üniversite öğrencilerinin çevre, çevre kavramları ve sorunları konusundaki bilgileri ve öneriler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 156-162.
• YoungSook, N. (2004) The effect of IEEIA instruction on responsible environmental behavior and associated variables in high school student. Journal of Korean Society for Environmental Education, 1, 90-100. https://doi.org/10.3200/JOEE.35.2.37-48
• Yörek, N. (2006). Ortaöğretim öğrencilerinin biyolojik çeşitlilik (biyoçeşitlilik) konusunda kavramsal anlama düzeylerinin araştırılması. (Tez Nu. 186561) (Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi). Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi.