The Effects of Hittite Culture on Ercüment Kalmık's Artworks

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 181 - 198, 31.12.2023

Meliha Yılmaz Zeynep Özdenur Evis

Öz

There Ercüment Kalmık (1908-1971), reflecting the rich accumulation of Anatolian civilizations in his works with painting, mosaic and original printing techniques, has an important place among the Turkish painters of the Republican Period. He captures originality with his works bearing traces of Anatolian and especially Hittite civilization. Kalmık draws attention with his geometric abstractionist works.
This research aims to reveal the influence of Hittite culture in the works of Ercüment Kalmık. The qualitative research approach was employed in the study, and the data was gathered through artwork analysis and a literature review. The research is limited to the wall mosaic made by the artist within the scope of the Istanbul 4th Levent Mosaics Project and the Marmara Apartment Mosaics in the Moda district of Istanbul. The motifs seen in the mosaics were compared and interpreted with the Hittite Culture data on the basis of the associations they created as well as their initial meanings. As a result of the examinations, it was observed that many elements and symbols that existed in the Hittite culture had a formal influence on the works of the artist. Among these, it has been understood that color preferences, sun discs, deer, bird, and bull figures are utilized in a synthesis of Kalmık's works as both original and original interpretations.

Anahtar Kelimeler

Ercüment Kalmık, Mosaic, Hittite Civilization, Sun Disc, Deer

Ercüment Kalmık’ın Eserlerinde Hitit Kültürü Etkileri

Öz

Anadolu medeniyetlerinin zengin birikimini resim, mozaik ve özgün baskı teknikleri ile eserlerine yansıtan Ercüment Kalmık (1908-1971), Cumhuriyet Dönemi Türk ressamları içerisinde önemli bir yere sahiptir. Anadolu ve özellikle Hitit uygarlığından izler taşıyan eserleriyle özgünlüğü yakalar. Kalmık; geometrik soyutlamacı çalışmalarıyla dikkat çeker.
Bu araştırmanın amacı, Ercüment Kalmık’ın eserlerindeki Hitit kültürünün etkisini ortaya koymaktır. Çalışmada, nitel araştırma yöntemi kullanılmış olup, verilerin toplanmasında eser analizi ve literatür taramadan yararlanılmıştır. Araştırma, sanatçının İstanbul 4. Levent Mozaikleri Projesi dâhilinde yaptığı duvar mozaiği ve İstanbul’un Moda semtindeki Marmara Apartmanı Mozaikleri ile sınırlandırılmıştır. Mozaiklerde görülen motifler, ilk anlamları yanında yarattıkları çağrışımlar üzerinden Hitit Kültür verileriyle karşılaştırılmış ve yorumlanmıştır. Yapılan incelemeler neticesinde Hitit kültüründe var olan birçok unsur ve sembolün biçimsel olarak sanatçının eserlerine tesir ettiği gözlemlenmiştir. Bunlar içerisinde renk tercihleri, güneş kursları, geyik, kuş, boğa figürlerinin hem orijinal hem de özgün yorumlar şeklinde Kalmık’ın eserlerinde bir sentez hâlinde işlendiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ercüment Kalmık, Mozaik, Hitit Uygarlığı, Güneş Kursu

Kaynakça

• Akçelik Salın, S. (2018). Hitit dininin niteliksel özellikleri. Kafdağı, 3(1), 52-70.
• Akurgal, E. (2008). Anadolu kültür tarihi (20. baskı). Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları.
• Akurgal, E. (2015). Hatti ve Hitit uygarlıkları. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Alp, S. (2003). Hitit güneşi. Ankara: Tübitak Yayınları.
• Ateş, M. (2002). Mitolojiler ve semboller ana tanrıça ve doğurganlık. İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Atlı, E. H. (2002). Hitit heykellerindeki sembollerin yapıtlarıma yansımaları. Sanatta yeterlilik eser metni, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aytaş, G. (1999). Türk kültür ve edebiyatında geyik motifi ve haza destan-ı geyik. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (11), 161-170.
• Batur, A. (1996). Mimari akımlar 1. İstanbul: Yem Yayınları.
• Bayat, F. (2006). Ana hatlarıyla Türk şamanlığı. İstanbul: Özener Matbaası.
• Berk, N. & Turani A. (1981). Başlangıçtan bugüne çağdaş Türk resim sanatı tarihi. İstanbul: Tiglat Yayınları.
• Bozkurtoğulları, Y. (2012). 19. ve 20. yüzyıl İstanbul art nouveau mimarisi ve kullanılan seramikler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Maltepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İç Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
• Bryce, T. (2003). Hitit dünyasında yaşam ve toplum. Çev. Müfit Günay. Ankara: Dost Kitabevi.
• Çağlayan H. Z., N. (2017). Hitit uygarlığında semiyotik yaklaşımlar ve seramiklerin üzerine uygulanışı, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Çağlayan, F. (2012). Levent duvar resimleri. B+ Beşiktaş Kentlisinin Dergisi, Sonbahar, 60-66.
• Çevik, N. (2022). Hitit uygarlığı kültürel unsurlarının plastik bir dil olarak yeniden yorumlanması. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 12(4), 1079-1091.
• Çığ, M. İ. (2014). Ortadoğu uygarlık mirası-1. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Çınaroğlu, A. (2014). Hattiler. Aktüel Arkeoloji Dergisi, (38), 58-75.
• Çolpan, N. (2008). Hititlerin Anadolu’ya göçü ve çevre kültürlerle etkileşimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dalkesen, N. (2015). Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk kültüründe geyik kültü. Millî Folklor, 27(106), 58-69.
• Demirci, K.& Falay, B. (2016). Ana hatlarıyla Hitit dini. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 20(1), 35-60.
• Elmas, H. & Macar, K. (2021). Resim sanatında su ve bulut temasına sürrealist yaklaşımlar. İdil, (80), 629–639.
• Erbaş, A. E. (2012). Örnek bir prestij konut alanı olarak Levent Mahallesi. Tasarım ve Kuram Dergisi, (8), 5-8.
• Erdem, E. (2017). Türk ve Slav mitolojisinde ağaç kültü. I. Uluslararası Türklerin Dünyası Sempozyumu Bildiri Özet Kitabı, 343- 356.
• Erinç, S. M. (1991). E. Kalmık. Ankara: Halkbank Sanat Yayınları.
• Ersoy, N. (2000). Semboller ve yorumları. İstanbul: Zafer Matbaası.
• Eyuboğlu, Z. İ. (1981). Anadolu uygarlığı. İstanbul: Der Yayınları.
• Gül, B. (1998). Doğu Karadeniz’de ve Kırgızistan’da anlatılan “Geyik Ana” efsanesi üzerine bir deneme. Milli Folklor, (40), 41-47.
• Gürsoy, Ü. (2012). Türk kültüründe ağaç kültü ve dut ağacı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (61), 43-54.
• İlhan, A. Ç. & Öztürk, F. (2011). Türkiye’deki arkeoloji müzelerinde müzik kültürüne ilişkin nesnelerin müzik eğitimi açısından incelenmesi ve bu bağlamda bir eğitim paketi önerisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri.
• Jacobson, E. (1993). The deer goddess of Ancient Siberia. Leiden: Brill.
• Kolektif (1991). Ercümend Kalmık 1908-1971. Ankara: Halkbank Sanat Yayınları.
• Kolektif (2011). Hitit uygarlığı izinde anadolu. İstanbul: Uranus Fotoğraf Ajansı ve Yayıncılık.
• Kolektif (2022). Alacahöyük. https://www.hittitemonuments.com/alacahoyuk/index-t.htm (09.11.2022).
• Köken, M. (2014). Hitit uygarlığının çağdaş türk resmine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim anabilim Dalı, Konya.
• McMahon, J. G. (1991). The Hittite cult of the tutelary deities, Assyriological Studies, No: 25. Chicago: The Oriental Institute.
• Mert, O. (2007). Kemaliye’de eski Türk izleri: dilli vadisindeki petroglif ve damgalar. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (34), 233-254.
• Sezginer, A. (1979). Hattiler ve evren. Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi, (139), 1-4.
• Sir-Gavaz, Ö. (2012). Hitit krallarının kült gezileri: ayinler, ziyaret merkezleri, yollar ve lokalizasyonla ilgili yeni gözlemler. Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları.
• Sir-Gavaz, Ö. (2016). MÖ 2. Bin yıl bazı gelenek ve halk motiflerinin günümüze yansıyan örnekleri. TÜBA-AR. (19), 79-91.
• TDK (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tulum, H. (2018). Mimarlık-sanat ilişkisi: Levent Mahallesi ve Marmara Apartmanı örneği. İstanbul I. Konut Kurultayı, ss. 1523-1549.
• Uncu, E. (2013). Mezopotamya, Anadolu ve Mısır medeniyetlerinde güneş kültü. History Studies, 5(1): 349-366.
• Uzun, N. (2019). Başlangıcından M.Ö. II. bin yıl sonuna kadar Anadolu’da geyik tasvirleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Aydın.
• Yaşar, N. (2013). Kıymeti bilinmeyen 20 duvar mozaiği. Evrensel Gazetesi. Erişim linki: https://www.evrensel.net/haber/71036/kiymeti-bilinmeyen-20-duvar-mozaigi#:~:text=Emlak%20Kredi%20Bankas%C4%B1%20taraf%C4%B1ndan%201947,bir%20toplu%20konut%20projesi%20ba%C5%9Flat%C4%B1ld%C4%B1. (16.07.2023).
• Yılmaz, F. (2016). Hatti güneş kurslarının biçimsel olarak incelenmesi ve çağdaş seramik formlarına yansımaları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Estitüsü Seramik ve Cam Tasarımı Anasanat Dalı, İzmir.