ANITKABİR- SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ ve BAŞKUMANDANLIK MEYDAN MUHAREBESİ KABARTMALARININ KORUMA ve ONARIM UYGULAMALARI

Yıl 2022, Sayı: 17, 87 - 102, 31.12.2022

Murat Cura

Öz

Anıtkabir, Türk Kurtuluş Savaşı’nın ve Türk İnkılapları’nın büyük önderi M. Kemal Atatürk’ün mezar anıtı olarak inşa edilmiştir ve Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti Ankara'nın Çankaya İlçesi’nde Anıttepe Mevkii’nde yer almaktadır. 10 Kasım 1938’de ebediyete intikal eden Atatürk'ün naaşı, Ankara'ya getirildikten sonra geçici olarak Ankara Etnografya Müzesi’ne yerleştirilmiştir. Bu süreçte, Rasattepe’ye inşa edilmesi planlanan bir anıt mezarın planının ve tasarımının belirlenmesi amacıyla, uluslararası bir yarışma düzenlenmesi yönünde karar verilmiş ve sonuçta, Prof. Dr. Emin Onat ve Doç. Dr. Orhan Arda’nın projeleri kabul edilmiştir. Proje 9 Ekim 1944’te yürürlüğe konularak, dört aşamada dokuz yıl içinde tamamlanmıştır. Yapı, İkinci Ulusal Mimarlık Akımı’nın özelliklerini taşımaktadır. Anıtkabir çok sayıda yapı ve alandan oluşan büyük bir komplekstir. Zühtü Müridoğlu’nun eseri olan Başkomutanlık Meydan Muharebesi ile İlhan Koman’ın eseri olan Sakarya Meydan Muharebeleri’nin betimlendiği kabartmalar önemli eserler arasındadır.
Taş, insan yaşamıyla birleşmiş doğadaki önemli malzemelerden biridir. Binlerce yıldır yaşam alanlarında, anıtsal yapılarda ve özellikle heykeltıraşlıkta yaygın olarak kullanılmıştır. Doğal taşların birçok yapı elemanına göre, kolayca işlenebilmesi, delinebilmesi, kesilebilmesi, yontulabilmesi, çivi ve vida kullanılmasına izin vermesi avantajlı yönleridir. Dayanıklı bir malzeme olan taşlar, zamanla fiziksel, kimyasal ve biyolojik bozulmalara uğramaktadır. Anıtkabir’deki Başkomutanlık ve Sakarya Meydan Muharebeleri Kabartmaları’nda da zamanla bazı bozulmalar (aşınma, yıpranma, kırıklar, renk değişiklikleri, parça kayıpları ve mikrobiyolojik oluşumlar) oluşmuştur. Bu nedenle, temizlik, sağlamlaştırma ve dolgu, tümleme gibi aşamalardan oluşan koruma ve onarım çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmanın amacı özellikle taş malzemedeki bozulmalar, koruma ve onarım uygulama çalışmalarını ayrıntılı olarak sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

KÜLTÜR VARLIKLARI, RESTORASYON, KORUMA, ONARIM, KABARTMA

Kaynakça

• Şen M. (2014). Türk Heykel Sanatında Figüratif ve Soyut Anlayışın Öncü Temsilcisi: Zühtü Müridoğlu, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Cilt 4 (9), 93-98. Şener Y.S. (2007). Anıtkabir Aslanlı Yol Yapılar Grubu ve Aslan Heykelleri, Sakarya Meydan Muharebesi Kabartmaları ile Revaklı Avlu Taş Yüzeylerinde Malzeme Korumaya Yönelik Belgeleme, Malzeme Analizi ve Jeofizik Çalışmaları Araştırma Projesi, Ankara. Wilson, Christopher S. (2015). Anıtkabir'in Ötesi: Atatürk’ün Mezar Mimarisi. Koç Üniversitesi Yayınları.