Discussion of the Issue of Recruitment of Non-Muslims during the War of Independence in the Turkish Grand National Assembly according to the Secret Session Minutes

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: TBMM’nin 100. Yılı ve Millî İrade Özel Sayısı, 148 - 158, 30.11.2020

Haşim Erdoğan

https://doi.org/10.32709/akusosbil.784587

Öz

The issue of non-Muslim recruitment came up immediately after the opening of the Turkish Grand National Assembly and some lawmakers asked Fevzi (Çakmak) Pasha, the Minister of National Defense, that non-Muslims were obliged to be military, like Muslims, despite the requirements of the Military Obligation Law. Whether non-Muslims were recruited like Muslims was discussed intensely during the discussions held in secret sessions in the Turkish Grand National Assembly. During negotiations, as there were those who mentioned that the recruitment of non-Muslims could be a kind of propaganda against us, first of all, those who say we should get cash, let’s make road later, there were also those who said that those who did not pay cash would be sent to Sivas, Erzurum and run on the roads. There were even those who did not prefer to work on these roads or want to be sent to other cities from their own cities because the non-Muslims who would be sent to work in these cities would pollute their cities. It was the common idea of the discussions as the populations of non-Muslims protect themselves and even rise, seeking remedies for Muslims to break due to war searching for certain remedies, even if they were not recruited, was the common idea of the discussions. Different opinions have been put forward in the Turkish Grand National Assembly regarding the employment of non-Muslims under the name of labor battalions. Some of the deputies have brought up the issue that they will get a report and go away from work, even if these non-Muslims make their way, somehow they find it easier and get sick from these jobs. The necessity to organize a bill also constituted the content of intense discussions for preparing the legal basis to collect the price of cash and to form labor battalions.

Anahtar Kelimeler

TBMM, secret session minutes, non-Muslim, discussion, military service

Gizli Celse Zabıtlarına Göre Milli Mücadele Döneminde Gayrimüslimlerin Askere Alınma Meselesinin TBMM’de Tartışılması

Öz

Gayrimüslimlerin askere alınması meselesi TBMM açıldıktan hemen sonra gündeme gelmiş ve bazı milletvekilleri gayrimüslimlerin de Müslümanlar gibi askerlikle mükellef oldukları, Mükellefiyet-i Askeriye Kanunu gereklerinden olmasına rağmen bunların askerliğe alınmama sebebini Müdafaa-i Milliye Vekili olan Fevzi (Çakmak) Paşa’ya sormuşlardır. TBMM’de gizli celselerde yapılan tartışmalarda gayrimüslimlerin de Müslümanlar gibi askere alınıp alınmamaları meselesi yoğun bir şekilde görüşülmüştür. Görüşmeler sırasında gayrimüslimlerin askere alınmasının aleyhimizde bir nevi propaganda zemini olabileceğinden bahsedenler olduğu gibi, öncelikle nakdî bedel alalım, sonra yol yaptıralım diyenler, nakdî bedeli vermeyenler Sivas’a, Erzurum’a gönderilsin ve yollarda çalıştırılsın diyenler de olmuştur. Hatta bu şehirlere çalışmak için gönderilecek gayrimüslimlerin kendi şehirlerini kirleteceğinden dolayı bu yollarda çalışma işine sıcak bakmayan ya da kendi şehirlerinden başka şehirlere gönderilmesini isteyenler de vardı. Gayrimüslimlerin nüfusları kendini korurken hatta artarken Müslümanların savaş sebebiyle kırılmalarına çareler aranması açısından gayrimüslimlerin askere alınmasalar da durumlarıyla ilgili çareler aranması tartışmaların ortak fikriydi. Gayrimüslimlerin amele taburları adı altında yolda çalıştırılmaları konusunda da TBMM’de farklı görüşler ileri sürülmüştür. Bazı vekiller, bu gayrimüslimlere yol yaptırılsa bile bir şekilde kolayını bulup bu işlerden hastalandıklarını bahane ederek rapor alıp gideceklerini ve işten kaçacaklarını gündeme getirmişlerdir. Bedel-i nakdî almak ve amele taburları teşkil etmek için yasal dayanağın hazırlanması adına bir layiha düzenlenmesi gerekliliği de yoğun tartışmaların içeriğini oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

TBMM, gizli celse zabıtları, gayrimüslim, tartışma, askerlik

Kaynakça

• Atatürk, M.K. (2006). Nutuk, Yay. Haz. Zeynep Korkmaz, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Bozkurt, G. (1989). Alman-İngiliz belgelerinin ve siyasi gelişmelerin ışığı altında gayrimüslim osmanlı vatandaşlarının hukukî durumu (1839-1914), Ankara: TTK Basımevi.
• Demirel, A. (2003). Birinci Meclis’te muhalefet ikinci grup, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eryılmaz, B. (1992). Osmanlı Devleti’nde millet sistemi, İstanbul: Ağaç Yayıncılık.
• Güneş, İ. (2008). Birinci TBMM’nin düşünce yapısı (1920-1923), İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gülsoy, U. (2010). Cizyeden vatandaşlığa osmanlı’nın gayrimüslim askerleri, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karataş, A.İ. (2009). Osmanlı Devleti’nde gayrimüslimlerin toplum hayatı bursa örneği, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Kenanoğlu, M.M. (2012). Osmanlı millet sistemi mit ve gerçek, İstanbul: Klasik Yayınları.
• Pakalın, M.Z. (1983). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü I, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Soykan, T.T. (2000). Osmanlı İmparatorluğunda gayrimüslimler, İstanbul: Ütopya Kitabevi Yayınları.
• Sürmeli, S. (1998). Milli Mücadele’de Tekalif-i Milliye emirleri, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Mutlu, C. (2007). Birinci Dünya Savaşı’nda amele taburları, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Zürcher, E.J. (Der.), (2003). Devletin silahlanması, orta doğu’da ve orta aya’da zorunlu askerlik (1775-1925), (M.Tanju Akad, Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Balcıoğlu, M. (1991). Milli mücadele sırasında merkezi anadolu’da amele taburları’nın kuruluşu, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, 51, 46-48.
• Beyoğlu, S. (2014). Ermeniler Amele Taburlarında, Yeni Türkiye, Ermeni Özel Sayısı, 60, 1-17.
• Ekin, Ü. (2014). Osmanlı yönetiminde ermeniler, haluk selvi (ed), sevk ve iskânın 100. yılında türk-ermeni ilişkileri içinde 23-35. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
• Gülsoy, U. (2002). Osmanlı gayrimüslimlerinin askerlikten muafiyet vergisi: bedel-i askeri (1855-1909), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Prof. Dr. İsmet Miroğlu Hatıra Sayısı, 37, 93-118.
• Köstüklü, N. (2011). Milli Mücadele’nin henüz pek bilinmeyen bir kaynağı: Ahz-I Asker Kalem Riyasetleri Şifre-İ Mevrude Defteri, 90.yılında milli mücadele sempozyumları bildirileri içinde, 402-429. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Mutlu, C. (2011). Mütarekeden Lozan’a Gayrimüslimlerin askerlik meselesi, 90. yılında milli mücadele sempozyumları bildirileri İçinde, 377-401. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, Cilt 1, 24 Nisan 1336 (1920) - 21 Şubat 1336 (1921), TBMM Basımevi, Ankara 1980.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, 4 Temmuz 1336 (4 Temmuz 1920), Devre:1, Cilt:1, İçtima:1, Dördüncü Celse.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, 22 Kanunusani 1337 (22 Ocak 1921), Devre:1, Cilt:7, İçtima 136, İkinci Celse.