İPSALA’DA BİR OSMANLI HATIRASI: ALACA MUSTAFA PAŞA CAMİİ

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 12, 48 - 65, 29.06.2022

Murat Karademir Ayben Kayın

https://doi.org/10.48122/amisos.1111075

Öz

1361’de Osmanlılar tarafından fethedilen ve daha sonra başkent olan Edirne, siyasi ve kültürel açıdan olduğu kadar anıtsal mimarisi ile de dikkat çeken bir kent olmuştur. Osmanlıların kenti almasıyla birlikte bölgenin imarına önem verilmiş, kent merkezinin yanı sıra Edirne çevresinde de önemli eserler inşa edilmiştir.
Bilindiği üzere Osmanlı Kentlerinde olduğu gibi Edirne kentinin kurulup gelişmesinde öncelikle ülkenin sosyal ve ekonomik bakımdan önde gelen kişileri etkili olmuştur. Bunda sultan ve ailesinin yanı sıra üst düzey yöneticiler ve ekonomik yönden güçlü kişiler özellikle vakıf sistemi içinde yaptırdıkları eserlerle bölgenin gelişimine katkı sağlamışlardır. Bu gelişim sadece kent merkezinde meydana gelmemiş aynı zamanda merkeze yakın yerleşim yerlerinde de kendisini göstermiştir. Bu yerleşim yerlerinden birisi de İpsala’dır.
İpsala, Edirne’ye bağlı, oldukça köklü tarihi geçmişi olan bir yerleşim yeridir. Edirne kent merkezinin güneybatısında merkeze oldukça uzak konumda bulunan bölge, aynı zamanda bugün Yunanistan sınır kapısının bulunduğu ilçedir.
İpsala, Türkler tarafından fethedilmeden önce de pek çok kültüre ev sahipliği yapmış ama asıl önemini Osmanlı Devleti tarafından fethedildikten sonra göstermiştir. Fetihten sonra bölgenin önemi giderek artmıştır. Bu dönemde yörede pek çok mimari eser inşa edilmiş olsa da bu yapıların büyük bir bölümü günümüze ulaşamamıştır. Bugün Edirne’ye bağlı küçük bir ilçe konumunda olan İpsala’nın en önemli anıtsal eseri Alaca Mustafa Paşa tarafından yaptırıldığı bilinen ve kendi ismiyle tanınan camisidir.
Bu çalışmanın amacı İpsala ilçe merkezinde bulunan ve ilk kez tarafımızca ayrıntılı olarak ele alınan Alaca Mustafa Paşa Camisi’ni malzeme, plan, yapı elemanları ve süsleme özellikleri açısından inceleyerek Türk sanatı içindeki yerini belirlemek ve yapının tarihlendirilmesi üzerine kısa bir değerlendirme yapmaktır.

Anahtar Kelimeler

İpsala, Camii, Osmanlı Mimarisi, Alaca Mustafa Paşa, Edirne

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Dosya/ Gömlek 267-81
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Dosya/ Gömlek 3-185
• Vakıflar Genel Müdürlüğü, Abide ve Yapı İşleri Dairesi 25.01.1983 tarihli Eski Eser Fişi
• Bayrakal, S. 2001, Edirne’deki Tek Kubbeli Camiler, Ankara.
• Değerli, A. “Onaltıncı Yüzyılın İlk Yarısında Paşa Sancağında Bir Kaza: İpsala”, Her Yönüyle İpsala, I, s. 143-152
• Erdoğan, M. 1978, “Osmanlı Devrinde Trakya Abidelerinde Yapılan İmar Çalışmaları”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 6-7, İstanbul, 121-188
• Ergin, O. 1936, Türkiye’de Şehirciliğin Tarihi İnkişafı, İstanbul.
• Evliya Çelebi 2010, Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Akkirman, Belgrad, Gelibolu, Manastır, Özü, Saraybosna, Slovenya, Tokat, Üsküp (Hazırlayan: Seyit Ali Kahraman), 5. Kitap, 2, İstanbul.
• Gökbilgin, M.T. 1952, XV- XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livası (Vakıflar- Mülkler- Mukataalar), İstanbul.
• Günşen, A. 2012 “Tarihi ve Kültürel Derinliğiyle İpsala’ya Bir Bakış”, Yöre, 151-152-153, 110- 123
• Karademir, M. 2020 “Keşan’da Bir Kültür Mirası: Eski Hamam”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 43, 310-326
• Kayıcı, H. 2017, Arşiv Belgeleri ve Salnamelere Göre İpsala, Edirne.
• Kırçın Ş. vd. 2013, Edirne Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri, II, Edirne.
• Korkut, A. 1972, Edirne İli Yakın Çevre İncelemeleri. Edirne
• Mansel, A. M. 1038, Trakya’nın Kültür ve Tarihi, İstanbul.
• Özer, M. 2007, Edirne Selçuk Hatun Camisi, Edirne.