II. Meşrutiyet İhtilali Sonrası Osmanlı Aydınında ve Siyasetinde Avrupa Algısı (1908-1913)

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 433 - 443, 27.07.2020

Fatih Mehmet Sancaktar

https://doi.org/10.17067/asm.724148

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı, temelde II. Meşrutiyet Döneminde Türkiye’de yayınlanmış bazı gazeteler, hatıralar ve telif eserler kullanarak Osmanlı aydın ve siyasetindeki Avrupa/Batı algısını ortaya çıkarmaktır. Bu kaynakların kullanılmasının gerekçesi, doğrudan doğruya Osmanlı aydın ve yöneticisindeki Batı algısını verme çabasıdır. Ancak bu algı, bütün II. Meşrutiyet Dönemi boyunca değil, sadece 1908–1913 yılları arasında aranacaktır. Özellikle ifade edilen zaman aralığındaki meşrutiyetin ilanı, Trablusgarp’ın işgali, Balkan Savaşları gibi siyasi gelişmelerin, Avrupa algısını ne derece yönlendirdiğinin ortaya konulması, çalışmanın amacını daha iyi oraya çıkaracaktır. Bu noktada ifade edilen tarihi süreç içerisindeki yaşananların Osmanlı aydını ve siyasetçinin zihninde oluşturduğu biçim, algı Türk tarihinin ve günümüzde dahi kimi Türklerin tavırlarının izahına katkı sağlayacaktır. Dolayısıyla Türklerdeki mevcut Avrupa algısı, bir tarihi süreçte ortaya çıkmıştı ve oldukça tarihe ait özellikler taşımaktadır.
Diğer taraftan bu çalışma amacına ulaşma noktasında, Osmanlı aydını ve Avrupa/Batı kavramlarının açıklanmasını önemli bulmaktadır. Zira araştırma konusunun anlaşılması bu kavramların izah edilmesi ile mümkündür ve doğru orantılıdır. Bu noktada bu çalışmada Avrupa kavramıyla kastedilen, Batı düşüncesi ve Avrupa’nın büyük devletlerinin ve siyasetçilerinin Osmanlı Devleti’ne karşı takındıkları tavır ve politikalardır. Nitekim bu araştırma bu bağlamda, günümüze kadar Avrupa ile yaşanan ilişkiler sürecinde Osmanlı/Türk aydınındaki Avrupa/Batı’ya bağlılık ve aldatılmışlık arasında ikilem taşıyan hissileri ve düşünceleri, belli bir dönem içindeki gelişmeler üzerinden ve tarih perspektifinden açıklanması ihtiyacını dikkate almıştır.

Anahtar Kelimeler

II. Meşrutiyet Dönemi, Osmanlı Aydını, Balkan Savaşı, Avrupa Algısı

Perception of Europe Among Ottoman Intellectuals and Politicians Following the Second Constitutional Revolution (1908-1913)

Öz

The purpose of this study is revealing the perception of the West/Europe among the Ottoman intellectuals and politicians mainly using certain newspapers, memoirs and publications published in Turkey during the Second Constitutional Era. The reason for using these sources is an attempt to directly reveal the perception of the west among the Ottoman intellectuals and administration. However, this perception will not be studied throughout the entire Second Constitutional Era, only between the years 1908-1913. Revealing the extent to which political developments such as the declaration of the constitution, the invasion of Tripoli and the Balkan Wars influenced the perception of Europe particularly in the period mentioned will serve in determining the purpose of this study. At this point, the events that occurred during this historical process will also contribute to explaining the profile, perception these generated in the minds of the Ottoman intellectuals and politicians, the attitude of the Turks in Turkish history and even among some today. Therefore, the current perception of Europe among the Turks emerged within an historical process and carries the hallmarks of history.
On the other hand, explaining the Ottoman intellectuals and Europe/Western conception is also important in terms of this study reaching its goal. Indeed, understanding the topic of this study is only possible and directly relevant by explaining these concepts. At this point, what we are implying by the European concept is Western thought and the attitude and policies the major European countries and politicians adopted towards the Ottoman State. In this context, this study takes into account the need to explain the dilemma between the Ottoman/Turk intelligentsia’s dependency on the West and their sense of being betrayed by Europe.

Anahtar Kelimeler

Second Constitutional Period, Ottoman Intellectuals, Balkan Wars, European Perception

Kaynakça

• Proceedings of the Chamber of Deputies/ Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi (MMZC)
• İkdam
• Tanin
• Tasvir-i Efkâr
• Tazminat
• Amca, Hasan, Doğmayan Hürriyet, İstanbul, 1958
• Apak, Rahmi, Yetmişlik Bir Subayın Hatıraları, Ankara, 1957
• Arıkan, Zeki, Tarihimiz ve Cumhuriyet Muhittin Birgen (1885-1951), İstanbul 1997
• Atay, Falih Rıfkı, Çankaya, İstanbul, 1984
• Avcı, Halil Ersin, Türkiye 1908 İngiliz Büyükelçisi Sir Gerard Lowther’in 1908 Yılı Türkiye Raporu (Translation and Assessment), Çanakkale, 2003
• Avcı, Halil Ersin, “I. Dünya Savaşı Öncesinde Türk Hükümeti’nin Rus Baskısını Azaltma Girişimleri: Türk-Rus Komitesi’nin Kurulması ve Talat Bey’in Livadya gezisi”, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, p.18, pp.20-36
• Bayar, Celal, Ben de Yazdım, I, İstanbul, 1966
• Bayur, Hikmet, “İkinci Meşrutiyet Devri Üzerine Bazı Düşünceler”, Belleten, XXIII, S.90, Ankara, 1959, pp.267-285
• Deniz, Engin, Alexander Israel Helphand (Parvus Efendi) 1867–1924 Hayatı ve Fikirleri, İstanbul Üniversitesi, 2011, Unpublished Master’s Thesis
• Djurdjev, Branislav, “Bosna Hersek”, DİA, VI, pp.297-305
• Duru, Kazım Nami, İttihat ve Terakki Hatıralarım, İstanbul, 1957
• Enver Paşa’nın Anıları (1881-1908), Haz. Halil Erdoğan Cengiz, İstanbul, 2015
• Eraslan, Cezmi, Yakın Dönem Türk Düşüncesinde Halkçılık ve Atatürk, İstanbul, 2003
• Feldmann, Wilhelm, İstanbul’da Savaş Günleri, Translator Necmettin Alkan, İstanbul, 2004
• Kader Yılları S. Sazonov’un Anıları Rusya Eski Dışişleri Bakanı (Fateful Years: Reminiscences of S. Sazanov Former Russian Foreign Minister) (1910-1916), Translator Betil Önuçak-Sabahattin Özel, İstanbul, 2002
• Kalaç, Ahmet Hilmi, Kendi Kitabım, İstanbul, 1960
• Kansu, Aykut, 1908 Devrimi, İstanbul, 2001
• Kavas, Ahmet, “Trablusgarp”, DİA, XXXXI, pp.288-291
• Kuran, Ahmet Bedevi, İnkılap Tarihimiz ve İttihat ve Terakki, İstanbul, 1948
• Kuran, Ahmet Bedevi, Osmanlı İmparatorluğunda İnkılap Hareketleri ve Milli Mücadele, İstanbul, 2012
• Kurat, Akdes Nimet, Rusya Tarihi, Ankara, 1993
• Kuyucuklu, Nazif, “Bulgaristan”, DİA, VI, pp.399-401
• Mardin, Şerif, Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908), İstanbul, 1992
• Masar, İlhami, Bir Ömür Boyunca, İstanbul, 1974
• Mithat, A. Haydar, Hatıralarım (1872-1946), İstanbul, 1946
• Olcay, Türkan, “Cumhuriyet Dönemi Öncesi Rus Edebiyatından Türkçeye Yapılan Çeviriler Üzerine”, Litera: Batı Edebiyatları Dergisi, S.18, İstanbul, 2005, pp.41-54.
• Prens Sabahattin, Hayatı ve İlmi Müdafaaları, Prepared by. N. Nurettin Ege, İstanbul, 1977
• Sevük, İsmail Habib, Avrupa Edebiyatı ve Biz (Garptan Tercümeler), II, İstanbul, 1941
• Sönmez, Erdem, “Narodnik Hareketin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi”, Toplumsal Tarih, p.164, pp.64-69.
• Toksöz, Ahmet İhsan, Matbuat Hatıralarım, İstanbul, 1930
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler-İkinci Meşrutiyet Dönemi, I, İstanbul, 1998
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler-İttihat ve Terakki, Bir Çağın, Bir Kuşağın, Bir Partinin Tarihi, III, İstanbul, 1998
• Uşaklıgil, H. Ziya, Saray ve Ötesi, İstanbul, 1965
• Tunç, Salih, “I. Dünya Savaşına yaklaşırken Osmanlı-Fransız İlişkilerinde Yakınlaşma Girişimleri: Fransa-Türkiye Dostluk Cemiyeti ve Cemal Paşa’nın Paris Seyahati”, Osmanlı Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, p.25/2009, pp.183-201.
• Ünal, Fatih, Kürt Meselesinin Ortaya Çıkışı (II. Meşrutiyet Dönemi), Istanbul University, 1995, Unpublished Master’s Thesis