Ömer Ziyâüddin Dagestani and His Effect on the Political Transformation of the Period

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 53 - 64, 25.01.2024

Demet Karasu Mehmet Kerem Karasu

https://doi.org/10.17067/asm.1371764

Öz

Hadith, which are an important reference source among Islamic sources, are important both from the point of view of social life and from the point of view of its religious aspect. In particular, its social component revealed the need to protect and legitimize authentic hadiths. Considering the efforts of change and transformation in almost every period, the influence of hadith studies on the modernization process of Turkey cannot be underestimated, especially when one takes into account the influence of the ulema on society. In this context, the Sufis don`t stand aside in the process of modernization, but, on the contrary, the administrators influenced the rulers of that period. One of them, undoubtedly, is Omer Ziyauddin Dagestani, one of the members of the Gyumushkhanevi monastery, who wrote many works on the relationship between the state and mysticism in this sense. The Dagestani, who was not against modernization, contributed to political transformations with his works. Sufism, especially the application of the Qur'an and Hadith, saw the survival of the state with modernization. He is of the opinion that until these two main sources of Islam will not be abandoned, the state will continue to exist for a long time. In this context, Dagestani's hadith works, especially his views on forty hadiths and his political associations draw attention. Research on this issue will be evaluated in this direction.

Anahtar Kelimeler

Dagestani, Koran, Hadiths, Politics, Sultan II. Abdulhamid

Ömer Ziyâüddin Dağıstânî ve Dönemin Siyasî Dönüşümüne Etkisi

Öz

İslami kaynaklar içerisinde önemli bir referans kaynağı olan hadis, dini boyutun yanı sıra sosyal hayata dair yönüyle de önem arz etmektedir. Özellikle sosyal boyutu, sahih hadislerin korunması ve meşrulaştırılması gereğini ortaya çıkarmıştır. Hemen her dönemde değişim ve dönüşüm çabalarına bakılırsa, ulema kesimin toplum üzerindeki etkisi dikkate alındığında hadis ilminin özellikle Türk modernleşme sürecine etkisi yadırganamaz. Bu bağlamda tasavvuf ehli modernleşme sürecinde arka planda kalmayarak tam tersi istikamette, idareciler, dönemin yöneticileri üzerinde etkili olmuşlardır. Bunlardan bir tanesi de hiç kuşkusuz Gümüşhanevi dergâhı mensuplarından Ömer Ziyâüddin Dağıstânî’dir ki Dağıstânî bu anlamda devlet-tasavvuf ilişkisi üzerinde pek çok eser kaleme almıştır. Modernleşmeye karşı olmayan Dağıstânî, eserleriyle siyasî dönüşüme katkıda bulunmuştur. Devletin bekasını, modernizeyle birlikte tasavvuf özellikle de Kur’an ve Hadislerin bağdaştırılmasında görmüştür. Bu iki İslami ana kaynaktan vazgeçilmediği müddetçe devletin uzun ömürlü olacağı kanaatindedir. Bu bağlamda Dağıstânî’nin hadis eserleri, özellikle kırk hadis üzerindeki görüşleri ve siyasî açıdan ilişkilendirmesi dikkat çekmektedir. Bu hususta yapılan çalışma bu yönde değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Dağıstâni, Kur’an, Hadis, Siyaset, II. Abdülhamid

Kaynakça

• BOA, DH.MUİ. 82/56, 22 Ca 1328 (1 Haziran 1910).
• DÜSTÛR, (1299). Birinci Tertib, C 4, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Akşin, S.,(2014). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, Ankara: İmge Kitabevi.
• Alkan, N., (2013). “Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî: Döneminin Osmanlısı ve “zamanın ruhu” nu anlamak”, I. Uluslararası Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Gümüşhane, ss. 797-802.
• Aydoğdu, R., (2013). “19. yüzyıl Osmanlısında tasavvuf-hadis geleneğinin bir temsilcisi: Ahmed Ziyâüddin Gümüşhanevî, I. Uluslararası Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Gümüşhane, ss. 65-74.
• Berkes, N., (2009). Türkiye’de çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Binatlı, Y. Z., (1993). “Dağıstânî Ömer Ziyâüddin (1850-1920)”, İA, C VIII, İstanbul: TDV Yay., ss. 406-407.
• Cebecioğlu, E., (2002). Allah dostları, C III, Ankara: Alperen Yayınları.
• Dağdeviren, R. B., (2019). Sultan II. Abdülhamid dönemi hadis çalışmaları (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Hadis Bilim Dalı.
• Dağınık Erçetin, Z., (2017). “Osmanlı son dönem âlimlerinden Ömer Ziyâeddin Dağıstânî” Turkish Studies, Volume: 12/35, Ankara, ss. 133-146. Demirel, H. R., (2000). “Osmanlı muhaddislerinden Ömer Ziyaüddin Dağıstani’nin hadis anlayışına Mir’at-ı Kanunî Esâsî ve Hadis-i Erbain fî Hukuk-i Selâtin bağlamında eleştirel bir yaklaşım”, Yeni Türkiye, C 6, S 33, ss. 551-560.
• ------------------., (2005). “Dağıstâni ve ‘Hadis-i Erbaîn fî Hukûkî Selâtîn’ isimli risâlesi”, Dini Araştırmalar, C 7, S 21, ss. 265-276.
• Demirel, A. H., (2006). Ömer Ziyâuddîn Dağıstânî’nin hayatı eserleri ve tasavvuf anlayışı, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri (Tasavvuf) Anabilim Dalı.
• Devellioğlu, F., (2005). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Engelhardt, E, (2010). Türkiye’de çağdaşlaşma hareketleri tanzimat, İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Erel, Ş., (1961). Dağıstan ve Dağıstanlılar, İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Erginli, Z., (2018). “Siyâsetle tasavvufun bir kesişme noktası olarak Gümüşhane”, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat
• Fakültesi Dergisi, C 7, S14, Gümüşhane, ss. 11-39.
• Feyizli, H. F., (2010). Feyzü’l Furkân (Açıklamalı Kur’an-ı Kerim Meâli), İstanbul: Server İletişim.
• Gündüz, T., (2013). Osmanlı teşkilat tarihi, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Gürler, K., (2013). “Gümüşhanevî dergâhından Osmanlı-Türk modernleşmesine bir destek: Ömer Ziyaüddin Dağstânî”. Gümüşhane Üniversitesi I. Uluslararası Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, ss. 785-795.
• İmamoğlu, A. T., (2019). “Ömer Ziyâeddin Dağıstânî’nin hadis eserlerinde siyasete zımnî atıflar”, Tekirdağ’da Dinî ve Kültürel Hayat, İstanbul: Ensar Neşriyat, ss. 281-301.
• İnalcık, H., (2013). Osmanlı ve modern Türkiye, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karahan, A., (1954). İslam Türk edebiyatında kırk hadis: Toplama, tercüme ve şerhleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Lewis, B., (2004). Modern Türkiye’nin doğuşu, Ankara: TTK Yay.
• Mardin, Ş., (2012). Türk modernleşmesi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ---------------, (2012) Türkiye’de din ve siyaset, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ortaylı, İ., (2017). İmparatorluğun en uzun yüzyılı, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ömer Ziyâüddin Dağıstânî, (1324) Mir’ât-ı Kânûn-ı Esâsî, İstanbul: Saika Matbaası.
• ----------------, (1326) Hadîs-i Erbaîn fî Hukûki’s-Selâtîn, İstanbul.
• Özen, Ş., (1998). “Hilâf”, İA, C 17, İstanbul: TDV Yay., ss. 527-538.
• Sırma, İ. S., (2014). II. Abdülhamid’in İslâm birliği siyaseti, İstanbul: Beyan Yayınları.
• Şemseddin Sami,(2004). Kâmûs-ı Türkî, C 1-2, İstanbul: Çağrı Yayınları.