Erken ve Orta Ergenlik Döneminde Sportmenlik Davranışlarının Yordayıcıları: Duygusal Zekâ ve Psikolojik Sağlamlık

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 4, 68 - 84, 31.12.2023

Enes İnaler Serhat Turan

Öz

Amaç: Duygusal zekâ ve psikolojik sağlamlığın sportmenlik üzerindeki etkilerinin erken ve orta ergenlik döneminde araştırılmamış olmasından dolayı, bu araştırmanın amacı erken ve orta ergenlik dönemindeki öğrencilerin duygusal zekâ ve psikolojik sağlamlıklarının, beden eğitimi dersi sportmenlik davranışlarını ne ölçüde yordadığını ortaya koymaktır.
Yöntem: Çalışmaya erken ergenlik döneminden 230, orta ergenlik döneminden 297 olmak üzere 527 kişi katılım sağlamıştır. Veri toplama aracı olarak, “Beden Eğitimi Dersi Sportmenlik Davranışı Ölçeği”, “Çocuk Ve Genç Psikolojik Sağlamlık Ölçeği” ve “Duygusal Zekâ Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimleyici istatistikler, Pearson korelasyon testi, bağımsız örneklemler t testi ve çoklu doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Elde edilen bulgular doğrultusunda, erken ergenlerin orta ergenlere göre psikolojik sağlamlık, duygusal zekâ ve beden eğitimi dersi sportmenlik davranışı düzeylerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Erken ve orta ergenlerin beden eğitimi dersi sportmenlik davranışları ile psikolojik sağlamlık ve duygusal zekâ düzeyleri arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Ayrıca erken ve orta ergenlik döneminde duygusal zekâ ve psikolojik sağlamlığın beden eğitimi dersi sportmenlik davranışlarını anlamlı bir şekilde yordadığı belirlenmiştir.
Sonuç: Sonuç olarak, erken ve orta ergenlerin duygusal zekâ düzeyleri ve psikolojik sağlamlıkları arttırıldıkça sportmenlik düzeyleri de artmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Erken ergenlik, Orta ergenlik, Sportmenlik, Duygusal Zekâ, Psikolojik Sağlamlık

Predictors of Sportsmanship Behaviors in Early and Middle Adolescence: Emotional Intelligence and Psychological Resilience

Öz

Purpose: Since the effects of emotional intelligence and psychological resilience on sportsmanship have not been investigated in early and middle adolescence, the aim of this research is to reveal to what extent the emotional intelligence and psychological resilience of students in early and middle adolescence predict sportsmanship behaviors in physical education lessons.
Methods: 527 people, 230 from early adolescence and 297 from middle adolescence, participated in the study. As data collection tools, "Physical Education Lesson Sportsmanship Behavior Scale", "Child and Youth Psychological Resilience Scale" and "Emotional Intelligence Scale" were used. Descriptive statistics, Pearson correlation test, independent samples t test and multiple linear regression analysis were used to analyze the data.
Results: In line with the findings, it was determined that early adolescents' levels of psychological resilience, emotional intelligence and physical education course sportsmanship behavior were higher than middle adolescents. It was observed that there was a positive significant relationship between sportsmanship behaviors of early and middle adolescents in physical education class and their psychological resilience and emotional intelligence levels. In addition, it was determined that emotional intelligence and psychological resilience significantly predicted sportsmanship behaviors in physical education classes in early and middle adolescence.
Conclusion: As a result, as the emotional intelligence levels and psychological resilience of early and middle adolescents increase, their sportsmanship levels also increase.

Anahtar Kelimeler

Early adolescence, Middle adolescence, Sportsmanship, Emotional intelligence, Psychological resilience

Kaynakça

• Ak, Ç. (2016). Ortaokul öğrencilerinin duygusal zekaları ve psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Klinik Psikoloji Programı, İstanbul.
• Altun, M., ve Güvendi, B. (2019). Ortaokul öğrencilerinin beden eğitimi ve spor dersi sportmenlik davranışlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 2224-2240. https://doi. org/10.26466/opus.570922
• Arıkan, D., Çelebioğlu, A., ve Güdücü T.F. (2013). Pediatri Hemşireliği. İçinde: Çocukluk Dönemlerinde Büyüme ve Gelişme. Conk, Z., Başbakkal, Z., Bal Yılmaz H, Bolışık, B, editors, Ankara: Akademisyen Tıp Kitap Evi. P. 53-66.
• Arman, A. R., Bereket, A., ve Ateş, E. (2011). Kim korkar ergenlikten. İstanbul: Doğan Yayınları.
• Arslan, G. (2015). Çocuk ve Genç Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin (ÇGPSÖ) Psikometrik Özellikleri: Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 16(1), 1-12. https://doi.org/10.12984/eed.23397
• Ataklı, M. (2022). Milli judocuların sosyal zekâları ile sportmenlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Eğitimi Anabilim Dalı, Tekirdağ
• Block, J. ve Kremen, A. M. (1996). IQ and ego-resiliency: Conceptual and empirical connections and separateness. Journal of Personality and Social Psychology, 70(2), 349-361. https://doi.org/10.1037/0022-3514.70.2.349
• Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Demirel, F., Karadeniz, Ş. ve Çakmak, E. K. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. (23. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Bridge, B. (2003). Duyguların Eğitimi. İstanbul: Beyaz Yayınları.
• Çuhadaroğlu, F. (2000). Ergenlik Döneminde Psikolojik Gelişim Özellikleri. Katkı Pediatri Dergisi Adolesan Sayısı. 21(6):863-868.
• Derman. O. (2008). Ergenlerde psikososyal gelişim. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. Sempozyum Dizisi. (63). 19-21.
• Doğan, S. ve Demiral, Ö. (2007). Kurumların başarısında duygusal zekânın rolü ve önemi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14 (1), 209-230.
• Ekeland, E., Heian, F. ve Hagen, K. (2005). Can exercise improve self esteem in children and young people? A systematic review of randomised contolled Trials, British Journal of Sports Medicine. 39(11), 792-798.
• Erdoğdu, Y. (2008). Duygusal Zekanın bazı değişkenler açısından incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (23), 62-76.
• Ergün, O. (2016). Ergenlerde duygusal zeka özellikleri ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Goleman, D. (2000). İş Başında Duygusal Zeka. Handan Balkara (çev.). 1. Baskı. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Gök, A. ve Sarıkol, E. (2023). Spor Lisesi Öğrencilerinin Fair-Play Davranışlarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yalova Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2(1), 70-86.
• İşmen, A. E. (2004). Duygusal Zeka ve Aile İşlevleri Arasındaki İlişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(11), 55-75.
• Kalaycı, Ş. (Ed.) (2006). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım
• Kalkınç, F. (2011). Okul Evde Başlar. 23. Baskı. İstanbul: Fer Kitap.
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 129-139.
• Kayıhan, Ş. N. ve Arslan, S. (2016). Duygusal Zekâ Ölçeği: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (7), 137-145.
• Keating, J.W. (2007). Sportsmanship as a moral category. In: Morgan WJ, (Editor) Ethics in Sport. pp. 141-152. Human Kinetics
• Kellough, R. D. ve Kellough, N. G. (2008). Teaching young adolescents: Methods and resources for middle grades teaching (5th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Merrill Prentice Hall. Knowles, T., ve Brown, D. F. (2000). What every middle school teacher should know. Westerville, OH: National Middle School Association.
• Koç, M. (2004). Gelişim Psikolojisi Açısından Ergenlik Dönemi Ve Genel Özellikleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,17 (2), 231-256.
• Koç, Y. (2013). Beden eğitimi dersi sportmenlik davranışı ölçeği (BEDSDÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 96-114.
• Kulaksızoğlu, A. (2012). Ergenlik psikolojisi (13. baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi
• Kumpfer, K. L. (1999). Factors and process contributing to resilience: The resilience framework. In M. D. Glantz, ve J. L. Johnson (Eds.), Resilience and Development: Positive Life Adaptations. (pp. 179- 224).New York: Kluwer Academic/ Plennum Publishers.
• Kurt, T. (2016). Ebeveynleri boşanmış ergenlerin yılmazlık, benlik saygısı, başa çıkma ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkinin incelenmesi: Yılmazlığın aracı rolü. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Liebenberg, L., Ungar, M. ve Van de Vijver, F. R. R. (2012). Validation of the Child and Youth Resilience Measure-28 (CYRM-28) among canadian youth with complex needs. Research on Social Work Practice, 22(2), 219-226.
• Marston, E.G., Hare, A. ve Allen, J.P. (2010). Rejection sensitivity in late adolescence: Social and emotional sequelae. Journal of Research on Adolescence, 20(4), 959-982.
• Nas, H. (2019) Lise öğrencilerinde sportmenlik, öz-yeterlik ve psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Erzincan.
• Özer, E. (2013). Üniversite öğrencilerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin duygusal zekâ ve beş faktör kişilik özellikleri açısından incelenmesi. Doktora tezi. Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Özer, E., ve Deniz, M. E. (2014). Üniversite öğrencilerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin duygusal zeka açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 13(4), 1240-1248.
• Parlaz, E. A., Tekgül, N., Karademirci, E., ve Öngel, K. (2012). Ergenlik dönemi: fiziksel büyüme, psikolojik ve sosyal gelişim süreci. Turkish Family Physician, 3(2), 10-16. Pawlowski, W. ve Hamilton, G. (2008). Talking to your adolescent about STDs, HIV, & Sex. Stages of Adolescent Development Retrieved from http://www.proyectoideas.jsi.com/Docs/OCC%20Notes%20Feb.%202008.pdf
• Pehlivan, Z. (2004). Fair-play kavramının geliştirilmesinde okul sporunun yeri ve önemi. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, II (2) 49-53.
• Petrides, K.V.; Furnham, Adrian (2000). “On the Dimensional Structure of Emotional İntelligence” Personality and Individual Differences, 29, 313-320.
• Saka, A. ve Ceylan, Ş. (2018). Ergenlerin Psikolojik Dayanıklılık Düzeylerinin Aile Yapılarına Göre İncelenmesi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 5(1), 68-86.
• Salovey, P., ve Mayer, J. D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9 (3), 185-211.
• Sandel, Keranen J. (2007), The Effects of Trauma Exposure, Emotional Intelligence and Positive Emotion on Resilience, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Fielding Graduate University
• Scales, P. C., Sesma, A., Jr., ve Bolstrom, B. (2003). Coming into their own: How developmental assets promote positive growth in middle childhood. Minneapolis, MN: Search Institute.
• Tabachnick, B. G., ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. (6th edn). Boston. Ma: Pearson.
• Tamura, M., Moriguchi, Y., Higuchi, S., Hida, A., Enomoto, M., Umezawa, J ve Mishima, K. (2012). Neural network development in late adolescents during observation of risk-taking action, PLoS ONE, 7(6), 1-12.
• Tugade, M. M., Fredrickson, B. L., ve Barrett, L. F. (2004). Psychological resilience and positive emotional granularity: Examining the benefits of positive emotions on coping and health. Journal of Personality. 72(6), 1161-1190.
• Tuncay, H. (2011) Konuşmak Yürek İster Dil İletişim ve Duygusal Zeka. Ankara: Hacettepe-Taş Kitapçılık.
• Turan, S. (2021). Geç ergenlik dönemi: Ahlaki uzaklaşma. Sportive, 4(2), 1-11. Turgut, Ö. (2015). Ergenlerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin, önemli yaşam olayları, algılanan sosyal destek ve okul bağlılığı açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Türkmen, İ., ve Doğan, H. Y. (2021). Duygusal Zekânın Psikolojik Sağlamlık Üzerine Etkisi: Acil Sağlık Hizmetleri Personeli Üzerine Bir Araştırma. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 9(3), 1066-1083.
• Türkmen, M. ve Varol, S. (2015). Beden Eğitimi ve Spor Dersinin Ortaokul Öğrencileri Üzerinde Sportmenlik Davranışı Oluşturma Etkisinin Belirlenmesi: (Bartın İl Örneği). International Journal of Contemporary Educational Studies (IntJCES), 1: 42-64.
• Uysal, G., ve Balci, S. (2018). Evaluation of a school-based program for Internet addiction of adolescents in Turkey. Journal of Addictions Nursing, 29(1), 43-49.
• Uzun, A. ve Boyalı, E. (2020). Ergenlik Dönemleri ve Spor. Aygün, Y. ve Duyan, M. (ed.), Çocuk ve Egzersiz. Gece Kitaplığı
• Yazıcıoğlu, Y., ve Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yıldıran, İ. (2004). Fair play: kapsamı, Türkiye’deki görünümü ve geliştirme perspektifleri. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 9(4), 3-16.
• Yıldıran, İ. (2005). Fair play eğitiminde beden eğitiminin rolü. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 5,(1), s.3–16.
• Yılmaz, A., Esentürk, O. K., ve İlhan, E. L. (2017). Sportsmanship tendency in terms of moral development of middle school students Ortaokul öğrencilerinin ahlaki gelişimleri açısından sportmenlik yönelimleri. Journal of Human Sciences, 14(4), 4969-4988
• Yüksel, M. Y., Saruhan, V. ve Keçeci, B. (2021). Psikolojik sağlamlığın duygusal zekâ ve kişilerarası duygu düzenleme açısından incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 53(53), 141-156.
• Werner, E. (1996). How kids become resilient: Observations and cautions. Resiliency in Action, 1, 1, 18-28.
• WHO (2003). Promoting The Health of Young People in Custody. Retrieved from https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/107532/e81703.pdf
• Williams, A.F., West, B.A. ve Shults, R.A. (2012). Fatal crashes of 16-to 17-year-old drivers involving alcohol, nighttime driving, and passengers. Traffic Injury Prevention, 13(1), 1-6.
• Zautra, A., Hall, J. S. ve Murray, K. (2010). Resilience: A new definition of health for people and communities. J. R. Reich, A. Zautra, & J. S. Hall içinde, Handbook of Adult Resilience (s. 3- 30). New York: Guilford.