İnsanlığın Bilgi Serüveni ve Hikmet İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 35 - 56, 31.03.2022

Vatan Karakaya

Öz

Mevcut çalışmanın temel amacı yazılı tarih bağlamında belirli medeniyet havzalarının tanrı ve bilgi tanımlarından hareketle bilgi-hikmet ilişkisini araştırmaktır. Bu çalışmada ilk olarak Eski Yunan, İslâm ve Modern Batı medeniyet havzalarında öne çıkan düşünürler üzerinden hareketle tanrı ve bilgi tanımları verilmiştir. Daha sonra bu tanımlara dayalı olarak söz konusu medeniyetlerin bilgi ile hikmet arasındaki ilişkisi incelenmiştir. İslâm medeniyetinde tanımlı olan hikmet kavramı temel alınarak medeniyetlere ait bilgi-hikmet ilişkileri açıklandıktan sonra bu üç medeniyetin kurucu düşünürlerinin Tanrı inancı ve bilgi tanımlamalarıyla medeniyetler arasında genel bir karşılaştırma yapılmıştır. Bu karşılaştırma sonucunda; Eski Yunan ve Modern Batı medeniyetlerinin tanrı ve bilgi tanımlamalarının benzer olduğu, bu iki medeniyet havzasının Tanrı inancı ve buna bağlı oluşan bilgi tanımlamasının hikmet kavramının içeriğini karşılamadığı görüşüne varılmıştır. İslâm medeniyetindeki hikmet kavramının farklılığının içerdiği kelam, felsefe ve tasavvuf geleneklerinin diğer medeniyetlerde görülmeyen şekilde özgün bir kaynaşma teşkil etmesi olduğu öne sürülmüştür. İslâm medeniyetinde bu üç düşünce geleneği, kendisinden önceki düşünceyi özümsemiş kendi geleneğini oluşturmuş ve sonraki medeniyete de zemin hazırlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Tanrı inancı, bilginin tanımı, bilgi ve hikmet

Kaynakça

• Aristoteles. (1999). Metaphysics. A new transalation by Joe Sachs. Green Lion Press.
• Descartes, R. (2019). Yöntem Üzerine Konuşma. (Ç. Dürüşken, Çev.). Alfa Yayınları.
• Fahreddin er-Râzî. (1415). Şerhu Uyûni’l-Hikme. c. II. (Nşr.). A. Hicâzî es-Sekkâ, Müessesetü’s-Sâdıkli’t-Tıbaa ve’n-Neşr, 3-4.
• Fârâbî. (1987). Fusûlü'l-Medenî: Siyaset Felsefesine Dair Görüşleri. (H. Özcan, Çev.). Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Gazzâlî. (1402-1403/1982-83). İhyâ. I-IV (V: mülhak). Dârü’l-ma‘rife.
• Gündüz, Ş. (2019). Yaşayan Dünya Dinleri. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Güzel, C. (2003). Aristoteles’te bilgi, bilim, bilgide kesinlik. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 20 (1), 126-139.
• İbn Sînâ. (1993). Uyûnu’l-Hikme. (Nşr.). A. Bedevî, Dâru’l-Kalem.
• İbnü’l-Arabî. (1392-1413/1972-92). El-Fütûhâtü’l-Mekkiyye Fî Maʿrifeti’l-Esrâri’l-Mâlikiyye Ve’l-Mülkiyye. (Nşr.). O. Yahyâ–i Medkûr, I-XIV, Kahire.
• Kaya, M. (1983). İslâm Kaynakları ve Filozofları Işığında Aristoteles ve Felsefesi. Ekin Yayınları.
• Kutluer, İ. (1998). “Hikmet”, TDV İslâm Ansiklopedisi. c. 17. 503-511. Erişim: https://İslâmansiklopedisi.org.tr/hikmet
• Koç, Y. (2014). Anadolu Mayası. Cedit Neşriyat.
• Özden, H. Ö. (2018). İbn Sînâ-Descartes Metafiziği. Dergâh Yayınları.