Ülke Planlamada Kentsel Dönüşümün Yeri: Türkiye Mekânsal Strateji Planı Örneği

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 4, 1 - 19, 31.07.2023

Nur Kardelen Öztürk Mert Akay Aliye Ahu Gülümser Burak Belli

Öz

Kentsel dönüşüm dünyada daha çok planlama, mimarlık ve tasarım pratiği nezdinde öne çıkmaktadır. Ancak, yasal ve yönetsel açıdan önem arz eden ve pek çok alanda yer bulan bu kavram birçok tanımı ve uygulama türünü de içinde barındırmaktadır. Ülkemizde ise kentsel dönüşüm daha çok doğal afetlerle ilişkilendirilen ve kentlerin dayanıklılığını/dirençliliğini arttırmak adına başvurulan bir yöntem halini almıştır. Bu makale, Türkiye’de ilk kez gerçekleştirilen ülke düzeyindeki Ulusal Türkiye Mekânsal Strateji Planı çalışmaları gibi üst ölçekli mekânsal planlama yaklaşımında kentsel dönüşüm kavramının nasıl ele alındığını ortaya koyarak alt ölçeklere indirgenmesindeki yol haritasını tariflemeyi amaçlamaktadır. Böylesi üst ölçek bir planda kentsel dönüşümün ancak uygulama biçimi ve süreci ile temel ilkelerine yer verilebilmekte, uygulama sürecinin detaylandırılması alt ölçekli planlara verilen referanslar ile ortaya konulmaktadır. Bunun en temel nedeni ise her kentsel dönüşüm uygulamasının kendine özgü bir mekânsal, sosyal ve ekonomik bağlamı olmasıdır. Bu bağlamda bu makale, Türkiye Mekânsal Strateji Planı kapsamında kentsel dönüşümün yeri ve rolünü tartışacak ve buradan hareketle geleceğe dönük potansiyel kentsel dönüşüm tartışmalarının ipuçlarını oraya koyacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Dönüşüm, Türkiye Mekânsal Strateji Planı, Stratejik Planlama

Destekleyen Kurum

T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği

Proje Numarası

Türkiye Mekânsal Strateji Planı

Teşekkür

Türkiye Mekânsal Strateji Planı hazırlık çalışmaları T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile İstanbul Teknik Üniversitesi arasında 2018-2021 yılları arasında imzalanan 4 protokol ile gerçekleştirilmiştir.

Kaynakça

• Akkar, Z. M. (2006). “Kentsel dönüșüm üzerine Batı’daki kavramlar, tanımlar, süreçler ve Türkiye”. Planlama, 2, 29–38.
• Ataman, C., & Tuncer, B. (2022). “Urban Interventions and Participation Tools in Urban Design Processes: A Systematic Review and Thematic Analysis (1995–2021)”. Sustainable Cities and Society, 76, 103462.
• Ataöv, A., & Osmay, S. (2007). “Türkiye’de kentsel dönüşüme yöntemsel bir yaklaşım”. METU Journal of the Faculty of Architecture, 24:2, 57-82
• Aykaç, G. (2022). “Muhtars becoming real estate agents: Changing roles of neighborhood representatives in relation to the state-led urban transformation in Çinçin”, Ankara, Turkey. Journal of Urban Affairs, 1–19.
• Aydinli, H. I., & Turan, H. (2012). “Kuramsal ve yasal çerçevede Türkiye’de kentsel dönüşüm”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (28), 61-70.
• Bonavia, D. (1978). “Ecological factors affecting the urban transformation in the last centuries of the pre-columbian era”. RP Schaedel-N. Scott Kinzer (Edd.), Urbanization in the Americas from Its Beginnings to the Present, Paris, 185–202.
• Chatterji, T. (2013). “The micro-politics of urban transformation in the context of globalisation: A case study of Gurgaon, India”. South Asia: Journal of South Asian Studies, 36(2), 273–287.
• Daşkıran, F., & Ak, D. (2015). “6306 Sayılı Kanun Kapsamında Kentsel Dönüşüm”. Journal of Management and Economics Research, 13(3), 264-288.
• Delgado-Ramos, G. C., & Guibrunet, L. (2017). “Assessing the ecological dimension of urban resilience and sustainability”. International Journal of Urban Sustainable Development, 9(2), 151–169.
• Demir, H., & Yılmaz, A. (2012). “Measurement of urban transformation project success using the analytic hierarchy process: Sulukule and Tepeüstü-Ayazma case studies”, Istanbul. Journal of Urban Planning and Development, 138(2), 173–182.
• Demirli, M. E., Ultav, Z. T., & Demirtaş-Milz, N. (2015). A socio-spatial analysis of urban transformation at a neighborhood scale: The case of the relocation of Kadifekale inhabitants to TOKI Uzundere in Izmir. Cities, 48, 140–159.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2004). Türkiye İktisat Kongresi-Afet Yönetimi Çalışma Grubu Raporu Sunuş Metni, İzmir.
• Diker, B. (2019). “Kentsel dönüşümde çevresel sürdürülebilirlik üzerine bir araştırma: Fikirtepe örneği”. Idealkent, 10(27), 594–629.
• Donnison, D. (1993). Agenda for the future, Campell McConnell (Ed.) Trickle Down on Bubble Up. London: Community Development Foundation Cited in İstanbul’un Eylem Planlamasına Yönelik Mekânsal Gelişme Stratejileri: Araştırma Ve Model Geliştirme Çalışması, Bölüm, 1, 2005.
• Elisei, P., Draghia, M., Dane, G., & Onesciuc, N. (2020). Crowd flow analysis for measuring the impact of urban transformation actions in city’s heritage areas. Schrenk, M., Popovich, V., Zeile, P., Elisei, P., Beyer, C., Ryser, J., Reicher, C., Çelik, C., Eds, 1065–1079.
• Genç, F. N. (2008). “Türkiye’de kentsel dönüşüm: Mevzuat ve uygulamaların genel görünümü”. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 115–130.
• Grandin, J., Haarstad, H., Kjærås, K., & Bouzarovski, S. (2018). “The politics of rapid urban transformation”. Current Opinion in Environmental Sustainability, 31, 16–22.
• Gür, M., Taneli, Y., & Dostoşlu, N. (2019). “Measuring QoL in Doğanbey urban transformation area in Bursa, Turkey”. Open House International, 44(1), 34-43.
• Gürsoy, N. (2015). Stratejik planlama yaklaşımının düzenleyici plan sistemine entegre edilmesi: Fikirtepe Kentsel Dönüşüm alanındaki planlama çalışmaları (Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Han, R. (2012). Urban transformation in China: from an urban ecological perspective. University of Ottawa (Canada).
• Hölscher, K., & Frantzeskaki, N. (2021). “Perspectives on urban transformation research: transformations in, of, and by cities”. Urban Transformations, 3(1), 1–14.
• Huang, C., Huang, P., Wang, X., & Zhou, Z. (2018). “Assessment and optimization of green space for urban transformation in resources-based city–A case study of Lengshuijiang city, China”. Urban Forestry & Urban Greening, 30, 295–306.
• Kemec, A., Senol, P., & Yalcin, O. (2019). “Practice of Urban Transformation in Terms of Financial and Economic Cycles: A Case Study of Isparta in Turkey”. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 471(9), 092050.
• Keresztély, K., & Scott, J. W. (2012). “Urban regeneration in the post-socialist context: Budapest and the search for a social dimension”. European Planning Studies, 20(7), 1111–1134.
• Levine, M. A. (1994). “The Transformation of Urban Politics in France the Roots of Growth Politics and Urban Regimes”. Urban Affairs Quarterly, 29(3), 383–410.
• Lichfield, D. (1992). Urban Regeneration for the 1990s. London Planning Advisory Committee, London.
• Mikelsone, E., Atstaja, D., Koval, V., Uvarova, I., Mavlutova, I., & Kuzmina, J. (2021). “Exploring sustainable urban transformation concepts for economic development”. Studies of Applied Economics, 39(5).
• Murzyn, M. A. (2006). ‘Winners’ and ‘losers’ in the game: The social dimension of urban regeneration in the Kazimierz quarter in Krakow. Discussion Papers, Special, 81–106.
• Németh, J., & Langhorst, J. (2014). Rethinking urban transformation: Temporary uses for vacant land. Cities, 40, 143–150.
• Okay, N. (2021). “Afete Duyarlı Mekânsal Planlama Bakımından Yerbilim Verileri ile Bütünleşik Değerlendirme Çalışmaları”. İTÜ Vakfı Dergisi: Deprem, Yapı Güvenliği ve Afet Yönetimi, Sayı 86, 32-34.
• Oliveira, V. (2016). Urban morphology: an introduction to the study of the physical form of cities. Springer.
• Ozkan, H. A., & Turk, S. S. (2016). “Emergence, formation and outcomes of flexibility in Turkish planning practice”. International Development Planning Review, 38(1), 25-54.
• Parlak, B. (2020). “Economic Dimension Of Urban Transformation: An Analysis In The Context Of Investment Opportunities And Quality Of Life”. Global Challenges- Scientific Solutions II, 391–398.
• Roberts, P., Roberts, P., Sykes, H., & Granger, R. (2000). “Urban Regeneration”. Urban regeneration (Vol. 9). Sage London.
• Roberts, P., Roberts, P., Sykes, H., & Granger, R. (2017). “The evolution, definition and purpose of urban regeneration”. Urban regeneration (Vol. 9, p. 36). Sage London.
• Sadioğlu, U., & Ergönül, E. (2020). “Türkiye’de kentsel dönüşümün anlamı, aktörleri ve amaçları”. İdealkent, 11(30), 878-908.
• Sepe, M. (2014). “Urban transformation, socio-economic regeneration and participation: Two cases of creative urban regeneration”. International Journal of Urban Sustainable Development, 6(1), 20–41.
• Sun, L., & Zhu, K. (2022). “The Social Dimension of Urban Transformation in Shanghai: Population Mobility, Modernity, and Globalization”. SAGE Publications Sage CA: Los Angeles, CA.
• Tarakçı, S., & Türk Sence, Ş. (2020). “Shaping of flexibility in urban renewal legal sources in Turkey and its effect on practices”. Iconarp International Journal of Architecture and Planning.
• T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı (2004) Deprem Şurası Afet Bilgi Komisyonu Raporu, Ankara.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2014). Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi 2014-2023.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (2023a). Türkiye Mekânsal Strateji Planı hazırlık çalışmaları. Ankara.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (2023b). Türklerde Çevre ve Şehircilik Şehirlerimizin Gelişiminde Tarihi Süreç Cilt 1, sf. 425-435. Ankara. Erişim: adresi:https://cevresehiriklimkutuphanesi.csb.gov.tr/ShowPDF/74a7ff36-ed46-462a-9ec7-f0049862a81c
• Tasan-Kok, T. (2008). “Changing Interpretations of ‘Flexibility’ in the Planning Literature: From Opportunism to Creativity?”, International Planning Studies, 13(3), 183-195
• Tezer, A. (2021). “Sürdürülebilirlik ve Kentsel Dayanıklılıkta Çoklu Tehlike Analizi ve Bütünleşik Ekolojik Planlama”. İTÜ Vakfı Dergisi: Deprem, Yapı Güvenliği ve Afet Yönetimi, Sayı 86, 35-41
• Türk, S. S., & Altes, W. K. K. (2010). “Institutional capacities in the land development for housing on greenfield sites in Istanbul”. Habitat International, 34(2), 183-195.
• Ülken, G., & Edgü, E. (2005). “Social Dynamics of Urban Transformation”. Proceedings of the 5th International Space Syntax Symposium.
• Yılmaz, İ. C. (2020). “A statistical evaluation of housing preference in Istanbul urban transformation”. Journal of Sustainable Construction Materials and Technologies, 5(2), 467–474.
• Zografos, C., Klause, K. A., Connolly, J. J. T., & Anguelovski, I. (2020). “The everyday politics of urban transformational adaptation: Struggles for authority and the Barcelona superblock Project”. Cities, 99, 102613.