Kur’ȃn -ı Kerim’de Hȃl Olarak İ‘rȃblanan Kelimelerin İncelenmesi (Bakara Sûresi İlk 50 Ayet Örneği)

Yıl 2023, Sayı: 5, 221 - 250, 30.12.2023

Zehra Bişkin

https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1375985

Öz

Öz
Bu araştırmada, Bakara sûresinin ilk 50 âyetinde hal olarak konumlandırılan kelimeler konu edinmiştir. Araştırma esnasında İ’râbü’l-Kur’an kaynaklarında incelenen söz konusu kelimelere ilişkin farklı gramatik yorumların da olduğu gözlemlenmiştir. Tesbit edilen değerlendirmeler; tümdengelim, karşılaştırma ve açıklama yöntemiyle ele alınmış ve okuyucunun bilgisine arz edilmiştir. Bu çalışmada öncelikle i'rabın tanımı, önemi, , i'rab - Kur'an ilişkisi, i'rab- nahiv ve i'rab- lahn konusuna denilmiş, hȃl kavramı incelenmiş ve i'rabın tarihsel sürecine dikkat çekilmiştir. Daha sonra ayetlerin arapça metni ve mealine bütün olarak yer verilip, ilgili kelimenin farklı i'rab yorumları belirtilmiştir. Araştırma neticesinde; belli bir ögenin nahiv yönünden başka şekillerde tahlil edilmesinin mümkün olabileceği ve bunun, farklı manalara ulaşmada önemli bir metot olduğuna dikkat çekilerek i'rab bilgisinin, doğru anlamın tespitindeki rolüne işaret edilmiştir. Zira İslâmî ilimlerde temel amaç, Kur'an’ın mesajının en doğru şekilde anlaşılmasıdır. Ayetlerde farklı i'rab vecihlerinin olması anlamı etkilemektedir. Bu sebeple Kur'an'ın doğru anlamak için özellikle iyi derecede i'rab bilgisine ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

Aropça, Kur'an, Bakara Suresi, Nahiv, İ'râb, Hâl

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Examination of the Words Indicated by the Adverb (Hal) in the Qur’an (an Example of the First Fifty Verses of Surah Al-Baqarah)

Öz

This research discusses the words used in the first 50 verses of Surah Al-Baqarah. It was noted that there are different grammatical interpretations of the words examined in the sources of parsing (i’rȃb) of the Qur’an during the research. The specific evaluations were discussed in deduction, comparison, and interpretation. In this study, first, the definition of parsing, its importance, the relationship between parsing is expressed and then other issues concerning its importance, the relationship between parsing in the Qur’an, negative parsing, and parsing, and the study of the concept of parsing and attention are revealed. The historical process of parsing is also examined. Then, the Arabic text and meaning of the verses are revealed in their entirety, and the various grammatical interpretations of the relevant words are mentioned. As a result of the research, the role of i’rȃb knowledge in determining the correct meaning was pointed out by drawing attention to the fact that it is possible to analyze a certain element in different ways in terms of grammar and that this is an important method in reaching different meanings.The role of knowledge of parsing in determining the correct meaning is also emphasized. Giving that the primary purpose of Islamic sciences is to understand the message of the Qur’an in the most accurate way. The presence of different forms of parsing in the verses affects the meaning. For this reason, a good knowledge of parsing is needed to understand the Qur’an correctly.

Anahtar Kelimeler

Arabic, the Qur'an, al-Baqarah, Nahaif, Parsing, I'rab, Hal

Kaynakça

• Abdüllatif, Muhammed Hamâse. el- 'Alâmâtu'l- İ'râbiyye fi'l- Cümle beyne'l- Kadîm ve'l- Hadîs. Kahire: Dâru'l- Fikr, trs.
• Allûş, Cemil. el- İ'râb ve'l- Bina Dirȃse fî Nazariyyeti'n- Nahvi'l- Arabî. Beyrut: el- Müessesetu'l- Camiyye li'd- Dirâsât, 1417/ 1997.
• Arvasi, Bünyamin. "Arap Dilinde Hâl ve Mef’ûlü Bih Üzerine Bir İnceleme ve Mukâyese". İslami İlimler Araştırmaları Dergisi (2022), 80-90.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Meali Âlisi ve Tefsiri. 8 Cilt. İstanbul: Nesa Yayınevi, trs..
• Birışık, Abdülhamit. “İ‘râbü’l-Kur’ân”. Tükiye Diyanet Vakfı İslȃm Ansiklopedisi. 22/376- 379, İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Civelek, Yakup. Arap Dilinde İ‘rab Olgusu. Ankara: Araştırma Yayınları, 2003.
• Çantay, Hasan Basri. Kur'ȃn-ı Hakîm ve Meȃl-i Kerîm. 3 Cilt. İstanbul: 1958, 1/15.
• Çörtü, Mustafa Meral. Arapça Dilbilgisi Nahiv. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Dervȋş, Muhyiddin. İ'râbü'l-Kur'âni'l-Kerîm ve Beyânüh. 9 Cilt. Dımeşk: Dâru'l-Yemâme ve Dâru İbn Kesȋr, 1430/1999.
• Ebû Ubeyye, Muhammed Fehȋm, Muʿcemü'l-İʿrâbi elfâzi'l-Kur'âni'l-Kerîm. thk. Muhammed Seyyid Tântavȋ, Lübnan: Mektebetü Lübnan, 1415/1995.
• el-Çârperdî, Ebü’l-Mekârim Fahrüddîn Ahmed b. el-Hasen b. Yûsuf. Şerhu’l-Muğnî fi’n-Nahv. Midyat: Dâru Nuru’s-Sabâh, 2008.
• el-Enbârȋ, Ebü'l-Berekât. el-Beyân fî Garȋbi İʿrabi'l-Kur'ân. thk. Tâhâ Abdülhamȋd Tâhâ. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütüb, 1980/1400.
• el-Endelüsȋ, Ebû Muhammed Abdülhak b. Galib İbn ‘Atıyye. el-Muharrerü'l-Vecȋz fî Tefsȋri'l-Kitâbi'l-Azȋz. thk. Abdüsselâm Abdüssâfȋ Muhammed. 10 Cilt. Beyrut:Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1413/1993.
• el-Hanefi, Muhammed b. Bir Ali el-Berkûvî. İmtihanu'l-Ezkiya ve mea Haşiyetü Atahli. thk. Yesâr Yâsîr el-Habîb. Lübnan: Dâru Tahkîki’l-Kitâb, 2021.
• el-Hemedânȋ, Hüseyin b. Ebû Yûsuf Münteceb b. Ebi'l-İz Müntecebüddin. el-Ferȋd fî İʿrâbi'l-Kur'âni'l-Mecȋd. thk. Fehmi Hasan Nimr, Fuad Ali Muhaymer. 4 Cilt. Katar: Dârü's-Sekâfe, 1411/1991.
• el-Hemedânȋ, Hüseyin b. Ebû Yûsuf Münteceb b. Ebi'l-İz Müntecebüddin. el-Ferȋd fî İʿrâbi'l-Kur'âni'l-Mecȋd. thk. Fehmi Hasan Nimr, Fuad Ali Muhaymer. 4 Cilt. Katar: Dârü's-Sekâfe, 1411/1991.
• el-Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmi li ahkâmi’l-Kur’an. thk. Ebû İshȃk İbrahim. 24 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kâtibi’l-Arabî li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 1996.
• el-Ukberȋ, Ebü'l-Beka Muhibbüddin Abdullah b. Hüseyin b. Abdullah. et-Tibyân fî İʿrâbi'l-Kur'ân. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 2 Cilt. Lübnan: Dârü'l-Cȋl, 1407/1987.
• en-Nahhâs, Ebu Caʿfer. İ‘râbü’l-Kur’ân. thk. Züheyr Ğâzî Zâhid, 4 Cilt. Kahire: Mektebetü’l- Nahdıyyeti’l-ʿArabiyye, 1405/1985.
• en-Nȋsâbûrȋ , Ebû Abdillâh İbnü'l-Beyyi Muhammed Hâkim. el-Müstedrek ʿale’s-Sahȋhayn = el-Müstedrek ʿale’ş-Şeyhayn. thk. Hamdȋ ed- Demirdâş Muhammed. 11 Cilt. Mekke: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1420/2000.
• er-Rȃzî, Fahreddîn. Mefâtîhu'l-Ğayb.32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi Türâsi'l-Arabî, 1420.
• es-Salih, Subhi. Mebahis fî ulumi'l-Kur'ân. Beyrut : Dârü'l-İlm li'l-Melayin, 1985.
• es-Suyûtî, Celâlüddîn. el-Eşbâh ve'n-Nezâir fi'n-Nahv, thk. Abdülâl Sâlim Mekrem, 9 Cilt. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1412/ 1985.
• ez-Zeccâcî, Ebü'l-Kâsım. el-Îzâh fî ʿİleli'n-Nahv. thk. Mâzin el-Mübârek. Beyrut: Dârü'n-Nefâis, 1413/1986.
• ez-Zemahşerî, Ebu’l- Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ʿan Hakâ’iki't-Tenzȋl ve ʿUyûnü'l-Ekâvȋl fî Vücûhi't-Te’vil = el-Keşşâf ʿan Hakâ’iki Ğavâmizi’t-Tenzȋl ve ʿUyûnü'l-Ekâvȋl fî Vücûhi't-Te’vil. 4 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Fikr, 1983.
• ez-Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Şam: Matbaa Ȋsȃ b. Bȃbî el- Halebî, 1451.
• Ferrûh, Ömer - Hâlidî, Mustafa. et-Tebşîr ve'l-İstiʿmâr fi'l-Bilâdi’l-ʿArabiyye. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1383/1964.
• Halebȋ, Ahmed b. Yûsuf es-Semȋn. ed-Dürrü'l-Masûn fî Ulûmi'l-Kitâbi'l-Meknûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. 11 Cilt. Dımaşk: Dârü'l-Kalem, 1406/1986.
• Hassân, Temmâm. el-Lugatü’l-ʿArabiyye: Mâ’nâhâ ve Mebnâhâ, ʿÂlemü’l-Kütüb. Kahire: 1429/2009.
• İbn Adil, Ebû Hafs Ömer b. Ali ed- Dımaşki. el-Lübab fî Ulumi’l-Kitâb, thk: Adil Ahmed Abdülmevcud. Ali Muhammed Muavvaz. 20 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998/1419.
• İbn Akîl. Şerhu İbn Akîl. nşr: Muhyiddîn Abdulhamîd. Beyrut: İhyâud-Turâsi'l-'Arabî, tsz.
• İbn Cinnî, Ebü'l-Feth Osman b. Cinni el-Mevsıli. el-Hasâ‘is. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. 3 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Kitâbi'l-‘Arabî, tsz.
• İbn Ya'îş. Şerhu'l-Mufassal li'z-Zemahşerî. nşr: Seyyid Ahmed Abdulcevvâd Abdulganî. Kahire: el-Mektebetu't-Tevfîkiyye, tsz.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânü’l-ʿArab. nşr. Emȋn Muhammed Abdülvehhâb, Muhammed es-Sâdık el-Ubeydȋ. 19 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi't-Türâsi’l-ʿArabȋ, 1424/1997.
• Kaya, Mehmet. “Farklı İ‘râb Değerlendirmelerinin Tefsire Etkisi”. Hitit Ünv. İlâhiyat Fak. Dergisi 13/ 25 (2014), 175-205.
• Molla Cȃmi, Nureddin Abdurrahman el- Cȃmî. el- Fevȃidü’z- Ziyȃiyye. İstanbul: Sistem Matbaacılık, 2018.
• Nesefi, Ebü'l-Berekat Hafızüddin Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Tefsirü’n-Nesefi = Medârikü't-Tenzîl ve Hakaikü't-Te'vîl. thk: Yusuf Ali Büdeyvi. 3 Cilt. Beyrut: Darü’l Kalem, 1429/2008.
• Sâlih, Behcet Abdülvâhid. el-İ'rabü'l-Mufassal li- Kitâbi’llâhi'l-Mürettel. 12 Cilt. Amman: Dârü'l-Fikr, 1413/1913.
• Sefâkusȋ, Ebû İshak Burhâneddin İbrâhim b. Muhammed b.İbrâhim. el-Mücȋd fî İʿrâbi'l-Kur'âni'l-Mecȋd. thk. Mûsâ Muhammed Zenȋn. Trablus: Dâru İbnü’l-Cevzȋ, 1401/1992.
• Sibeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber el-Harisi. Kitâbu Sibeveyhi, thk. Abdüsselam Muhammed Harun. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü'l-Hanci, 1403/1983.
• Temel, Ali. “Nahhâs’ın İʻrâbu’l-Kur’ân’ında Lahn Tartışmalarına Konu Olan Kırâatlerin Değerlendirilmesi”. Çukurova Ünv. İlâhiyat Fak. Dergisi 15/1 (2015), 77-105.
• Tevhîdî, Ebû Hayyan. el- Basâir ve'z- Zahâ'ir. thk. Ahmet Emin es- Seydi Ahmet es- Sakr. Kahire: Matbaatu Te'lif, 1953.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. sad. İsmail Karaçam. 6 Cilt. (İstanbul: Zehraveyn, 1992).
• Yılmaz, Sezer; Ceylan, Senem. “Türkiye’de Yükseköğrenim Gören Arap Öğrencilerin Dil Sorunları ve Bu Sorunlara Yönelik Çözüm Önerileri”. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 31, (Aralık 2022), 402-412.
• Zeccâc, Ebû İshak İbrâhim b. es-Serȋ b. Sehl. Meʿâni'l-Kur’ân ve İʿrâbühû. Şerh ve Tahkik Abdülcelȋl Abduh Şelebȋ. Beyrut: Âlemü'l-Kütüb, 1408/1988.
• Zekeriyyâ el- Ensârȋ, Ebû Yahyâ Zeynüddin Zekeriyyâ b. Muhammed b. Ahmed. İʿrabü'l-Kur’ân. thk. Muhammed Osman. Kahire: Mektebetü’s-Sekafeti’d-Dȋniyye, 1430/2009.