Bedreddin Mahmûd’un Hayatı, Eserleri ve Fevz ü Felâh Mesnevisi

Yıl 2023, Cilt: 31 Sayı: 31, 421 - 437, 25.12.2023

Selami Turan Ali Kavaklı

Öz

Türk edebiyatında şairler uzun anlatım gerektiren muhtelif konularda mesnevi nazım şeklini kullanmışlardır. 15. yüzyılın ikinci yarısı ile 16.yüzyılın başında yaşamış bir âlim olan Bedreddin Mahmûd da dinî-ahlâkî-tasavvufî hakikatleri ve hikmetleri konu alan "Fevz ü Felâh" isimli eserini mesnevi nazım şekli ile yazmıştır.
Kaynaklara göre Bedreddin Mahmûd'un nerede doğduğu ve öldüğü belli değildir. Kaynaklarda müellifin Amasyalı olduğu bilgisi vardır. Eserlerine ve kaynaklara göre Manisa, Bursa ve İstanbul'da yaşamıştır. Babası ve dedesi şeyh olan Bedreddin Mahmûd, iyi bir medrese eğitimi görmüş, Sultan II. Bâyezid’in hocasından eğitim almış, hünkâr imâmlığı, mollâlık, kadılık ve kazaskerlik vazifeleri yapmıştır. Kaynaklarda ünlü Muhammediye isimli esere nazire olarak yazdığı "Mahmûdiyye-Vesîle" ve ahlak ve tasavvuf konusunu işlediği "Fevz ü Felâh" adlı iki eseri kayıtlıdır. Bunun yanında kaynaklarda ismi geçmeyen fakat müellifin,"Fevz ü Felâh"adlı eserinde "Menâkıb" adını verdiği eseri ile Mahmûdiyye-Vesîle adlı eserinde "Kitabu'l-âsâr" adını verdiği eserleri de vardır.
Fevz ü Felâh edebî tür olarak okuyucuya bilgi vermek, onu eğitmek amacını taşıyan mesnevîler grubuna girmektedir. Eserde âyetlerin ve hadîslerin açıklamaları, din ve tasavvuf büyüklerinin hikâyeleri ve sözleri yer almaktadır. Sultan II. Bâyezid’e sunulan eserin beyit sayısı 10620’dir.
Bu çalışmada Amasyalı Bedreddin Mahmûd’un hayatı, eserleri hakkında bilgi verildikten sonra müellifin Fevz ü Felâh adlı eseri şekil ve muhteva açısından incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Molla Kadı Bedreddin Mahmûd, Fevz ü Felâh, Mesnevi, II. Bayezid

Kaynakça

• BALCI, Rüştü (2007), (Çev.) Kâtip Çelebi, Keşfü’z-zünûn, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Bedreddin Mahmûd, Mahmûdiyye-Vesîle, Mısır Milli Kütüphanesi, Bölüm, Tasavvufî Türkî, Kayıt numarası: 152
• DEVELLİOĞLU, F., (1999), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yay.
• İSEN, Mustafa ve Osman Horata (2014), "Tarihî Gelişim", Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, (Edt: Mustafa İsen), Ankara: Grafiker Yay.
• İPEKTAN, H.-İSEN, M. (1992), “XVI. Yüzyıl Divân Edebiyatı”, Türk Dünyası El Kitabı, C.3, Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.
• İZ, Fahir (1995), Eski Türk Edebiyatında Nazım (I-II), Ankara: Akçağ Yay.
• SÜREYYA, Mehmet (1996), (Çev.) Seyyit Ali KAHRAMAN, - Sicill-i Osmanî I-VI, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• KURNAZ, Cemal ve Mustafa Tatçı (2000), (Hzl.), Bursalı Mehmed Tahir-Osmanlı Müellifleri ve Ahmet Remzi Akyürek-Miftâhu’l-Kütüb ve Esâmi-i Müellifin, C.I, Ankara: Bizim Büro Yay.
• LEVEND, Agâh Sırrı (2014), Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergâh Yay.
• OLCAY, Osman Fevzi, (2010), Amasya Tarihi Zeyli, (Haz.) Hârûn Küçük-Kurtuluş Altınbaş, Amasya: Amasya Belediyesi Yay.
• PALA, İskender (1988), Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Yay.
• ŞEN, Cafer (2007), "Tarih İçerisinde Amasyadaki Edebî Muhite Katılan Edipler ve Bu Muhit İçerisinde Yer Alan Amasyalı Edebiyatçıların Biyografileri", I.Amasya Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, s.s: 741-776.
• TAN, Muharrem (2007), (Çev.), Taşköprülüzâde İsameddin Ebû’l Hayr Ahmed Efendi, eş- Şakâiku’n-Numâniyye fî-Ulemâi’d-Devleti’l-Osmaniyye, İstanbul: İz Yay.
• TATÇI, Mustafa (2007), "Tezkireler Işığında Amasya’da Yaşayan Erenler", I.Amasya Sempozyumu Bildirileri s.s. 685-720.
• TİMURTAŞ, Faruk Kadri (2012), Eski Türkiye Türkçesi, İstanbul: Kapı Yay.
• TOLASA, Harun (1982), "15.y.y. Türk Edebiyatı Anadolu Sahâsı Mesnevîleri", Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırma Dergisi C.1. TURAN, Şerafettin (1992), "Bâyezid II", D.İ.A., C.5, İstanbul .
• ÜNVER, İsmail (1986), "Mesnevî", Türk Dili Divân Şiiri Özel Sayısı, Sayı 415 -416 - 417, Ankara, s. 430-563.