Türkiye Cumhuriyet’inin 100. Yılında Biyoloji Çalışmaları ve Biyoloji Temelli Bilim Tarihinin Bir Değerlendirmesi

Yıl 2023, Sayı: 24, 71 - 84, 29.12.2023

Nefise Barak

Öz

Cumhuriyet’in erken dönemi biyoloji bilimindeki çalışmaları dönemin koşulları uyarınca göz önüne alındığında bilimsel anlamda bir devinim yaşanmıştır. Bu devinim hem Cumhuriyet’in erken döneminde bilimsel yaklaşımın bir ideoloji olarak benimsenmesinden hem de bilimsel ve teknolojik gelişmelerin biyoloji biliminin bilgisine ihtiyaç duymasından kaynaklanır. Fakat, gerek Cumhuriyet’in erken döneminde bilime olan yaklaşımdan kaynaklı gerek sonraki dönemlerde de bilimsel ve teknolojik gelişmelerin etkisiyle biyoloji bilimi gelişse de bilim tarihinin bir nesnesi olarak biyoloji bilimi akamete uğramış, biyoloji temelli bilim tarihi çalışmaları fizik, astronomi ve matematik temelli bilim tarihi çalışmalarının gerisinde ve gölgesinde kalmıştır. Bu çalışmada botanik, zooloji ve Evrim Teorisi alanlarında öne çıkan bilim insanlarını ve onların çalışmalarını ele alarak biyoloji bilimindeki yükselişi göstermeyi ve bu yükselişe paralel biçimde devam etmeyen biyoloji temelli bilim tarihi çalışmalarının neden görece geri planda kaldığını ele almayı amaçlıyorum. Bu amaç doğrultusunda ilk olarak 1933 Üniversiteler Reformu’na, sistematik ve sürekli bir eğitime nasıl geçildiğini ele alacak devamında Cumhuriyet’in erken dönemi biyoloji çalışmalarını; botanik, zooloji ve Evrim Teorisi alanlarında sınırlandırarak bu alanlarda öne çıkan bilim insanlarını ve onların çalışmalarını ortaya koyacağım. Son olarak, adı geçen alanlara yönelik genel bir değerlendirmenin ardından biyoloji temelli bilim tarihi çalışmalarının neden geri planda kaldığını sorunsallaştıracak ve Cumhuriyet’in gelecek dönemlerinde biyoloji temelli bilim tarihi çalışmalarını kuvvetlendirmek üzerine öneriler sunacağım.

Anahtar Kelimeler

Biyoloji, Botanik, Zooloji, Evrim Teorisi, Cumhuriyet Dönemi, Biyoloji temelli Bilim Tarihi.

Kaynakça

• Ateş, K. (2009). Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi. İstanbul: Evrensel Basım.
• Bahadır, O. (2017). Evrim teorisinin ülkemizde gecikmesinin nedenleri. https://sarkac.org: https://sarkac.org/2017/07/evrim-gecikmesi-osman-bahadir/ adresinden alındı.
• Bahadır, O. (2019). 1933 üniversite reformuna bir bakış. https://sarkac.org/2019/07/1933-universite-reformuna-bir-bakis/ adresinden alındı.
• Baytop, A. (2004). Türkiye'de Botanik Tarihi Araştırmaları. Ankara: Tübitak Yayınları.
• Baytop, A. (2009). Hikmet Birand'ın (1904-1972) Anadolu Bitkileri Koleksiyonu. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, s. 321-329.
• Demirsoy, A. (2020). Bu Topraklarda Biyolojinin Tarihi (2 b.). İstanbul: Asi Kitap.
• Dölen, E. (2008). II. Meşrutiyet Döneminde Darülfünun. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 10(1).
• Düzgün, Ö. (2016). Cumhuriyetten Günümüze İnsan Evrimi Kitapları Üzerine Özet Bir Bibliyografya Denemesi. kebikeç(41), s. 389-393.
• Günay, D., & Günay, A. (2011). 1933’den Günümüze Türk Yükseköğretiminde Niceliksel Gelişmeler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, s. 1-22.
• Kadıoğlu, S. (2003). Raymond Hovasse'ın Türkiye'deki Bilimsel Çalışmaları ve Baltalimanı Hayvanat İstasyonu'nun Kuruluşu. Osmanlı Bilim Araştırmaları, 4(2), s. 61-82.
• Kalaycıoğulları, İ. (2009). Cumhuriyet Dönemi'nde Türkiye'de Bilim . Ankara. Haziran 19, 2023 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden alındı.
• Kömürlü, E. (2019). 1960’lara kadar Türkiye’de İlk Üniversitelerin Kuruluşları. Üniversite Araştırmaları Dergisi, s. 35-42. Namal, Y., & Karakök, T. (2011). Atatürk ve Üniversite Reformu (1933). Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, s. 27-35.
• Öner, M. (2016). Osmanlı’da İnsanın Kökenine ve Evrimine Dair Tartışmalar. Kepikeç İnsan bilimleri için kaynak araştırmaları dergisi(41), s. 367-388.
• Özen, A. S. (2001). Türkiye'de Cumhuriyetten Önce ve Sonra Zooloji. Journal of Science and Technology of Dumlupınar University, s. 1-10.
• Öztürkler Somel, N. R. (2007). Evrim Türkiye’de Biyolojik Evrim Eğitiminin Tarihsel ve Sosyolojik Bir Değerlendirmesi. N. Bozcuk, M. Özmen, & B. Çıplak (Dü.), Biyoloji Eğitiminde Evrim içinde, (s. 148-156). Malatya.
• Topdemir, H. G., & Unat, Y. (2014). Bilim Tarihi (7 b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Unat, Y. (2014). Biyoloji Tarihi Kitap Tanıtımı. Dörtöğe(6).
• Yaşar, S. (2015). Yüksek Ziraat Enstitüsünün Kuruluşu ve Alman Bilim Adamlarının Çalışmaları. Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, s. 135 - 148.