HUMAN, TECHNIQUE AND CULTURE IN MACİT GÖKBERK

Yıl 2023, Sayı: 24, 1 - 25, 29.12.2023

Hasan Aydın Merve Yüksel

Öz

Macit Gökberk (1908-1993) is an important philospher in the development of the history of philosophy with a scientific perspective in Turkey. While he devoted a large part of his time to the problems of the history of philosophy, he also made significant contributions to the philosophical justification of the Turkish Enlightenment during Atatürk's era and to the philosophical discussion of various cultural and social problems. The most interesting of these philosophical debates are those on language, culture, history, science and technique. In such discussions, Gökberk rises above the accumulated knowledge of the history of philosophy and turns to original philosophical enquiries, that is to say, puts forward his own philosophical attitude and perspective. The problems and social realities of Turkey, which is on the road to modernisation, undoubtedly lie at the basis of such enquiries. One of the most important problem areas of modernising Turkey is undoubtedly science and technology. Gökberk pays close attention to the problem of science and technique, and makes philosophical questioning centred on the axis of human, technique and culture. He adopts a philosophical anthropological approach as the starting point of his enquiries. This article aims to discuss Gökberk's multifaceted questioning of technology, which he weaves around the axis of human, technique and culture, and to analyse his philosophical anthropological views on technology, that is, his philosophy of technology.

MACİT GÖKBERK’TE İNSAN, TEKNİK VE KÜLTÜR

Öz

Macit Gökberk (1908-1993) Türkiye’de bilimsel perspektifli felsefe tarihi araştırmalarının gelişimi bakımından önemli bir isimdir. O mesaisinin büyük bir bölümünü felsefe tarihi sorunlarına adamış olmakla birlikte, aynı zamanda Atatürk döneminde gerçekleşen Türk Aydınlanmasının felsefi bakımdan gerekçelendirilmesine ve çeşitli kültürel-toplumsal sorunların felsefi düzlemde tartışılmasına önemli katkılar sağlamıştır. Bu felsefi tartışmaların en ilgi çekici olanları dil, kültür, tarih, bilim ve teknik üzerine olanlarıdır. Gökberk bu türden tartışmalarda felsefe tarihi birikiminin üstüne yükselerek özgün felsefî sorgulamalara yönelmekte, deyiş yerindeyse kendi felsefi tavrını ve bakışını ortaya koymaktadır. Bu türden sorgulamaların temelinde, kuşkusuz modernleşme yolunda ilerleyen Türkiye’nin sorunları ve toplumsal gerçeklikleri yer almaktadır. Modernleşen Türkiye’nin en önemli sorun alanlarından birisi de bilim ve teknik konusudur. Gökberk bilim ve teknik sorununa özenle eğilir; insan, teknik ve kültür ekseninde örülmüş felsefi sorgulamalar yapar. O, sorgulamalarının hareket noktası olarak, felsefi antropolojik bir yaklaşım tarzı benimser. İşte bu makale, Gökberk’in insan, teknik ve kültür ekseninde ördüğü teknolojiye yönelik çok yönlü sorgulamalarını ele almayı, tekniğe yönelik geliştirdiği felsefi antropoloji temelli görüşlerini yani teknoloji felsefesini çözümlemeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Teknik, İleri teknik, bilim, aydınlanma, kültür, uygarlık

Etik Beyan

Makale özgündür ve etik bir sorun içermemektedir.

Destekleyen Kurum

Yoktur

Teşekkür

Bir sonraki sayıda yayınlanması dileğiyle...

Kaynakça

• Aristoteles. (1996). Metafizik. Çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Aristoteles. (2001). Fizik. Çev. Saffet Babür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Atatürk, M. K. (1984). Eğitim Politikası Üzerine Konuşmalar. Haz. Kemal Aytaç. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Aydın, H. (2021). İslam Kültüründe Felsefenin Krizi ve Aydınlanma Sorunu. Bursa: Sentez Yayınları.
• Aydın, H. ve Çilingir, L. (2022). Cumhuriyet Eğitiminin Kurucu İlkeleri: Atatürk'ün Eğitim Anlayışı. Cumhuriyet ve Çağdaş Eğitim, Ed. A. Yıldız. İstanbul: Cumhuriyet Yayınları.
• Bacon, F. (2014). Yeni Atlantis. Ed. Deniz Cansever. İstanbul: Doxa Yayınları.
• Bacon, F. (2023). Tahsilin İlerletilmesi (The Advancement of Learning). Çev. Özgüç Orhon, İstanbul: Albaraka Yayınları.
• Bal, M. (2015). Felsefi Dayanaklarıyla Ortaçağda Sanat. Felsefelogos Dergisi, 3(58), 149-173.
• Berkes, N. (2003). Türkiye'de Çağdaşlaşma. Haz. Ahmet Kuyaş. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bıçak, A. (2008). Macit Gökberk'in Felsefe Anlayışı. Felsefe Arkivi Dergisi, 33, 1-30.
• Cevizci, A. (2017). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Coudenhove-Kalergi, R. V. (2021). Teknik Apolojisi Teknoloji Felsefesinin Doğuşu. Çev. B. Sıtkı. İstanbul: Muhayyel Yayınları.
• Francq, R. (2021). Makineyi Canlandıralım, İnsanlığı Kurtaracaktır. Çev. M. Kemal. Teknik Apolojisi Teknoloji Felsefesinin Doğuşu, Haz. Remzi Demir. İstanbul: Muhayyel Yayınları.
• Franssen, M. et al. (2023). Philosophy of Technology. The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Eds. Edward N. Zalta & Uri Nodelman. Stanford: The Metaphysics Research Lab, Department of Philosophy.
• Freeman, K. (1948). Ancilla to the Pre-Socratic Philosophers (A Complete Translation of the Fragments in Diels, Fragmente der Vorsokratiker). Cambridge: MA: Harvard University Press.
• Gallotti, J. (2021). Makineciliğin Fidyesi. Teknik Apolojisi Teknoloji Felsefesinin Doğuşu, Haz. Remzi Demir, İstanbul: Muhayyel Yayınları.
• Gökberk, M. (1979). Felsefenin Evrimi. İstanbul: MEB Yayınları.
• Gökberk, M. (1982). Macit Gökberk’le Konuşma: Felsefe ve Kültür Sorunları. Yazko Felsefe Yazıları, 1. Kitap, Haz. S. Hilav. İstanbul: Tüstav Yayınları.
• Gökberk, M. (1983). Macit Gökberk’le Söyleşi. Macit Gökberk’e Armağan, Ankara: TDK Yayınları.
• Gökberk, M. (1984). Felsefe, Tarih, Dil ve Atatürk Devrimleri Konusunda Söyleşi. Felsefecilerle Söyleşiler, Haz. Arslan Kaynardağ, İstanbul: Elif Yayınları.
• Gökberk, M. (1997). Aydınlanma Felsefesi, Devrimler ve Atatürk. İstanbul: Yeni Gün Haber Ajansı Basım ve Yayıncılık.
• Gökberk, M. (2019). Kant ile Herder'in Tarih Anlayışları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gökberk, M. (2022). Değişen Dünya Değişen Dil. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gökdoğan, M. ve Demir, R. (2022). Osmanlılar Dönemi'nde Teknoloji. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Heidegger, M. (2009). The Question Concerning Technology. Readings in the Philosophy of Technology, USA: Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
• Kaplan, D. M. (2009). Readings in the Philosophy of Technology. USA: Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
• Leukippos ve Demokritos. (2019). Atomcu Felsefe Fragmanları. Çev. C. Cengiz Çevik. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Marcuse, H. (2009). The New Forms of Control. Readings in the Philosophy of Technology, USA: Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
• Mengüşoğlu, T. (2015). İnsan Felsefesi. İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Newman, W. R. (2004). Promethean Ambitions: Alchemy and the Quest to Perfect Nature. Chicago: University of Chicago Press.
• Platon, (2001). Timaios. Çev. Erol Güney ve Lütfi Ay. İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Platon, (2020). Devlet. Çev. Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Scharff, R. C. ve Dusek, V. (2014). Philosophy of Technology The Technological Condition: An Anthology, Oxford: John Wiley & Sons, Inc.
• Şimşek, F. (2017). Paleolitik Dönemde İnsan Türleri. Uluslararası Amisos Dergisi, 2(3), 65-85.
• Tunç, M. Ş. (2021). Makine ve Fikir Hayatı. Teknik Apolojisi Teknoloji Felsefesinin Doğuşu, Haz. Remzi Demir. İstanbul: Muhayyel Yayınları.
• Ülken, H. Z. (1992). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları.
• Yıldız, M. C. (1999). Osmanlının Son Döneminde Üç Düşünce Akımının Sosyolojik Analizi: Batılılaşma, İslamcılık ve Milliyetçilik. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 279-301.