Ders Kitaplarında Millî Kültürün Yeterince Aktarılıp Aktarılmadığına Yönelik Sınıf Öğretmenlerinin Görüşleri

Yıl 2023, Sayı: 51, 1 - 10, 30.12.2023

Ömer Yılar Mustafa Halit Kakşa

Öz

Milletler, varlıklarını sürdürebilmek için kültürlerini yaşatma, dolayısıyla gelecek nesillere aktarma gereği duyarlar. Bu gerekliliği yerine getirmek için de çeşitli araçlar kullanırlar. Bu araçlardan birisi de ders kitaplarıdır. Ders kitapları içinde bulunduğu toplumun millî kültürünü yeterince yansıtacak şekilde hazırlanarak eğitimin kültür aktarım işlevine hizmet etmelidir. Yapılan araştırma da bu amaçla ele alınmış, ilkokul ders kitaplarının bu sorumluluğu ne kadar yerine getirdiğini, millî kültür
ögelerini yeterince barındırıp barındırmadıklarını belirlemek adına sınıf öğretmenlerinin düşüncelerine başvurulmuştur. Nicel bir yaklaşımla ele alınmış olan bu araştırmada, araştırma yöntemi olarak deneysel olmayan yöntemler arasında yer alan basit betimsel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın verilerini toplamak için araştırmacı tarafından hazırlanan 15 maddelik anket kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Erzurum ilinde görev yapan 3484 sınıf öğretmeni, örneklemini
ise amaçlı örnekleme yöntemiyle seçilen dört sınıf düzeyinde de öğretmenlik yapmış 120 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar incelendiğinde sınıf öğretmenlerinin ders kitaplarındaki kültürel ögeleri kültür aktarımı için yeterli bulmadıkları görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ders kitabı, millî kültür, kültür aktarımı, sınıf öğretmeni

Kaynakça

• Acıyan, M. (2001). Cemil Meriç'te milli kültür unsurları (Tez No. 110651) [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi-Konya]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Akyol, C., & Kızıltan, Ö. (2019). Öğretmen adaylarının kültür kavramına ilişkin metaforları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(2), 937–961. [CrossRef]
• Akyüz, Y. (2016). Eğitimin kültür ve uygarlıkları geliştirme ve yeni nesillere aktarma İşlevi. Türkiye Eğitim Dergisi, 1(1), 1–18.
• Artun, E. (2005). Türk halk bilimi (2. bas.). Karahan Yayıncılık.
• Babayiğit, Ö. (2017). Sınıf öğretmenlerinin Türkçe derslerinde kültürel ögeleri kullanma durumlarının incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(4), 627–648.
• Barutçu, T., & Açık, F. (2018). Çocuk edebiyatı ürünlerinde yer alan deyimlerin kültür aktarımındaki rolü ve Türkçe ders kitaplarındaki deyimlerle örtüşme düzeyi. Bilig, 86, 183–209.
• Baş, T. (2013). Anket (7. bas.). Seçkin Yayıncılık.
• Bay, D. N. (2018). Okul öncesi eğitimde bir kültür aktarımı: Millî oyunlar. e-International Journal of Educational Research, 9(2), 82–104. [CrossRef]
• Caner, M., Direkçi, B., & Kurt, B. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kültür aktarımına ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. Dil Araştırmaları ve Eğitimi Dergisi, 5(2), 76–92. [CrossRef]
• Çarkıt, C. (2020). Ortaokul Türkçe derslerinde kültür aktarımına yönelik uygulamalar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(3), 1380–1389. [CrossRef]
• Çeçen, M. E., Kurnaz, H., & Akaydın, Ş. (2014). Millî kültür teması metinlerinde tematik kelimeler üzerine bir inceleme. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(2), 22–34.
• Çelik, H., & Genç, A. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde bir motivasyon ve kültür aktarım aracı: Gezi-gözlem etkinlikleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Eğitim Dergisi, 4(4), 42–53.
• Çengelci, T. (2012). Sosyal bilgiler öğretim programında somut olmayan kültürel mirasın yeri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 185–203.
• Çetin, Y. (2012). Ders kitabı kültürü: Türk öğrencilerin düşünceleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(39), 59–74.
• Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2014). Research methods, design and analysis (12th ed.). Pearson.
• Çolak, S. (2008). Türk milli kültür unsurları ve yozlaşma (Tez No. 320443) [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi-Edirne]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Cresswell, J. W. (2019). Eğitim araştırmaları: Nicel ve nitel araştırmaların planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (H. Ekşi, Çev., 2. bas.). Edam.
• Daşdemir, İ. (2018). Sosyal bilgiler ders kitaplarında Türk-kültür ögelerinin kullanımı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18(1), 215–228.
• Duman, I. (2012). İlköğretim ikinci kademede Türkçe ders kitaplarında yer alan millî kültür temasına ilişkin kazanımların değerlendirilmesi (Tez No. 345852) [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Ünive rsite si-Ça nakka le]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Epçaçan, C., & Okçu, V. (2010). İlköğretim ders kitaplarının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Millî Eğitim, 187, 39–51.
• Ertuğrul, M. (2015). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde kullanılan kitaplarda kültür aktarımı (Tez No. 378275) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design & evaluate research in education (8th ed.). McGraw Hill.
• Gay, L. R., Mills, G. E., & Airasian, P. (2012). Educational research competencies for analysis and applications (10th ed.). Pearson.
• Güfta, H., & Kan, M. (2011). İlköğretim 7. sınıf Türkçe ders kitabının dil ile ilgili kültür ögeleri açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 239–256.
• Gülden, B. (2019). Türkçe öğretim programlarının ve Türkçe ders kitaplarının kültür aktarımı bağlamında somut olmayan kültürel miras ögeleri açısından incelenmesi (Tez No. 551293) [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Gülersoy, A. E. (2013). İdeal ders kitabı arayışında sosyal bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, 2(1), 8–26.
• Gülveren, H. (2018). Eğitimin toplumsal temelleri. In A. Sarı (Ed.), Eğitim Bilimine giriş (1. baskı, ss. 97–111). Eğitim Yayınevi.
• Güven, S. (2010). İlköğretim hayat bilgisi dersi ders ve öğrenci çalışma kitaplarıın öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156), 84–95.
• İşcan, A. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kültür aktarım aracı olarak filmlerden yararlanma. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 58, 437–452.
• İşcan, A., & Yassıtaş, T. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında kültür aktarımı: Yedi İklim Türkçe öğretim seti örneği (b1-b2 düzeyi). Aydın Tömer Dil Dergisi, 3(1), 47–66.
• Kafesoğlu, İ. (1977). Türk millî kültürü (1. bas.). Ötüken Yayıncılık.
• Kan, M. O. (2010). Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları ilköğretim, 7. Sınıf Türkçe ders kitabının kültür ögeleri açısından incelenmesi (Tez No. 264777)[Yüksek lisans tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi-Hatay]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kapanzade, D. Ü. (2018). Dil ve kültür aktarımında işlevsel bir araç olarak ders kitapları: Türkçe ders kitapları örneği. Turkish Studies, 13(27), 1575–1592. [CrossRef]
• Karakuş, N. (2016). Maysa ve Bulut isimli animasyon çizgi filmin kültürel ögeler açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(34), 134–149.
• Karaman, A. (2016). Teachers and learners attitudes culture and culture learning in a Turkish context. Journal of Language and Linguistic Studies, 12(2), 1–12.
• Kidwell, T. (2019). Teaching about culture: The role of culture in second language teacher education programs. Electronic Journal for English as a Second Language, 22(4), 1–16.
• Kim, D. (2020). Learning language, learning culture: Teaching language to the whole student. ECNU Review of Education, 3(3), 519–541. [CrossRef]
• Kirkwood, J. M. (1973). Analysing linguistic and cultural content of foreign language text-books - Application of variety theory. IRAL-International Review of Applied Linguistics in Language Teaching, 11(4), 369–385.
• Kolaç, E. (2009). Somut olmayan kültürel mirası koruma, bilinç ve duyarlılık oluşturmada Türkçe eğitiminin önemi. Milli Folklor, 21(82), 19–31.
• Köşker, G. (2015). Yabancı dil öğretiminde kültür aktarımı: Fransız dili örneği. Journal of Kırşehir Education Faculty, 16(2), 409–421.
• Küçükbasmacı, G., & Öztürk, B. (2011). İlköğretim 6., 7., 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan masal metinlerinin kültür aktarımındaki rolü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(2), 671–688.
• Matan, M. (2004). İlköğretim 5. sınıf Türkçe ders kitaplarında kültür öğeleri (Tez No. 137665) [Yüksek lisans tezi, Gaziantep Ünive rsite si-Ga ziantep]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• McMillan, J. H., & Schumacher, S. (2010). Research in education: Evidencebased inquiry (7th ed.). Pearson.
• Mete, F. (2020). Türkçe öğretiminde görsel kültür ürünleri: Halk oyunlarının yeri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2,736–749.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Sosyal bilgilerdersi öğretim programı. http://muf redat .meb. gov.t r/Dos yalar /2018 12103 84768 6-SOS YAL%20B%C4 %B0LG %C4%B 0LER% 20%C3 %96%C 4%9ER ET%C4 %B0M%20PRO GRAMI %20.p df
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). Türkçe dersi öğretim programı.http: //muf redat .meb. gov.t r/Dos yalar /2019 57163 92253 -02-T %C3%BCrk%C 3%A7e %20%C 3%96% C4%9F retim %20Pr ogram %C4%B 1%202019.p df
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2020). Millî eğitim istatistikleri. https ://sg b.meb.gov. tr/me b_iys dosy alar/ 2020_ 09/04 14481 2_meb ista tisti kleri orgu n_egi tim_2 019_2 020.p dfMoralı, G., & Göçer, A. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kültür paylaşımına yönelik öğretmen görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 1115–1129. [CrossRef]
• Nguyen, T. T. T. (2017). Integrating culture into language teaching and learning: Learner outcomes. Reading Matrix: An International Online Journal, 17(1), 145–155.
• Okur, A. (2013). Milli kültür ve folklorun Türkçe ders kitapları aracılığıyla aktarımı. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 877–904. [CrossRef]
• Okuyan, H. Y. (2012). İlköğretim Türkçe ders kitaplarından bir kültür aktarımı aracı olarak kalıp sözlerin kullanımı üzerine bir inceleme. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 16(2), 31–46.
• Örnek, S. V. (1977). Türk halkbilimi (1. bas.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özyürek, A., Şahin, F. T., & Gündüz, Z. B. (2018). Nesilden nesile kültürel aktarımda oyun ve oyuncakların rolü. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27(1), 1–12.
• Şahin, M. (2019). Kültür değişimleri ve eğitim. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 5(3), 458–466.
• Sarı, İ. (2019). Kültür aktarımı ve çağdaş kültür sorunu içinde sanat eğitiminin yeri. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences, 16(2), 137–145. [CrossRef]
• Şengül, A. H. (1994). Ömer Seyfettin'in eserlerinde milli kültür unsurları (Tez No. 37223) [Yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi-Kayseri]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Sertkaya, B. (2010). İlköğretim II. kademe Sosyal Bilgiler dersi öğretiminde kültür aktarımı ve kültürel kimlik (Tez No. 274348) [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Ünive rsite si-Ba lıkes ir]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Sidekli, S., & Karaca, L. (2013). Sosyal bilgiler öğretiminde yerel, kültürel miras öğelerinin kullanımına ilişkin öğretmen adayı görüşleri. Gaziosmanpasa Bilimsel Araştırma Dergisi, 5, 20–38.
• Solgi, F., & Tafazoli, D. (2018). The necessity of teaching culture in English as a foreign language course: Iranian perspective. Journal of Language and Linguistic Studies, 14(3), 1–11.
• Türk Dil Kurumu. (2020). Sözlük. https://sozluk.gov.tr/
• T. C. Resmi Gazete. (1973). 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.1739.pdf
• Tanrıkulu, L., & Çelik, S. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde broşürlerin kültür aktarımında kullanımı. Alman Dili ve Kültürü Araştırmaları Dergisi, 1(2), 62–73.
• Tekşan, K. (2010). Kültür aktarımında yazılı anlatımın rolü. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 595–619.
• Tezcan, M. (1978). Kültür ve eğitim ilişkileri. Eğitim ve Bilim, 3(15), 3–16.
• Türkmen, N. (2012). Çizgi filmlerin kültür aktarımındaki rolü ve Pepe. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(2), 139–158.
• Ünal, F. (2013). İlköğretim Sosyal Bilgiler ders kitaplarında yer alan halk kültürü öğelerinin değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(14), 611–644. [CrossRef]
• Ünlüer, G. (2018). Sosyal bilgiler dersinde kültür öğretiminde türkülerden yararlanma. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 581–594. [CrossRef]
• Uyar, Y. (2007). Türkçe öğretiminde kültür aktarımı ve kültürel kimlik geliştirme (Tez No. 207106) [Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yazıcı, E., & Göktentürk, T. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde yeni bir model: Kültür günleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 19(19), 48–77. [CrossRef]
• Yılar, Ö. (2018). Halk bilimi ve eğitim (6. bas.). Pegem Akademi Yayınları.
• Yılmaz, Ç. (2018). Televizyon dizilerinde kültür aktarımı: Gülbeyaz örneği (Tez No. 501702) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.