Bilimsel Gerçekçilik Çerçevesinde Kuramsal Terimlerin Önemi ve Gözlem Sorunu

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 1 - 11, 31.12.2021

Cihan Kırca

Öz

Bilimsel kuramların başarısı, açıklama, tahmin etme ve gözlem olanakları sağlamasına bağlıdır. Kuramların başarısının önemli bir kısmını oluşturan kuramsal terimler, deneysel veri yığınını düzenleyerek açıklamanın olanaklarını sunar. Fakat kuramsal terimler gözlemlenebilir olmadığı için deneyselcilik ile uzlaşamaz. Bilimsel gerçekçilik, dünyanın doğru resmini sunduğunu iddia ederken karşıt gerçekçiler, bu gözlemi mümkün olmayan alanda bilimin deneyden bağımsız kurgular içerdiğini ima eder. Fakat kuramsal terimler, olgusal içerikler ile açıklanabilir işlemsel tanımlara sahiptir ve tüm süreç matematik hesaplamalarla denetlenmektedir. Öte yandan kuramsal terimlerin gözlem sorununu aşmak için doğruluk yerine sunulan deneysel yeterlilik, gözlemin standardını belirleyememektedir. Belirlenemezcilik olarak anlaşılan ve araçsalcılığa destek sunduğu düşünülen kuantum fiziği de gözlem sorunu içerisinde sorunsaldır ve bilimsel gerçekçiliğe karşı olduğunu düşünmek için yeterli veri sunmamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel Gerçekçilik, Kuramsal Terimler, Karşıt-Gerçekçilik, Araçsalcılık, Gözlem

The Importance of Theoretical Terms Within The Framework of Scientific Realism and The Observation Problem

Öz

The success of scientific theories depends on enabling of explaning, predicting and observations. Theoretical terms, which form an important part of the success of the theories, enable the explanation by giving regularity to the empirical mass. They can not reconcile with empiricism due to theoretical terms are not observable. While scientific realism asserts to described the world accurately, anti-realists imply that science contains speculations independent of experiment on this unobservable field. However, theoretical terms have operational definitions that can be explained with factual contents, and the whole process is controlled by mathematical calculations. On the other hand, to overcome the observation problem of theoretical terms, the empirical adequacy offered instead of truth can not set standards for observation. Quantum physics, which is kenned as indeterminism and assumed to support instrumentalism, is problematic and does not provide enough information to come out against scientific realism.

Anahtar Kelimeler

Scientific Realism, Theoretical Terms, Anti-Realism, Instrumentalism, Observation

Kaynakça

• Anlı, Ö. F. (2011). Doğruluğun Uygunluk Kuramı ve Bilimsel Açıklama Modeli Bağlamında Pozitivizm ve Hempel. Kaygı, (17), 71-91. https://acikerisim.uludag.edu.tr/bitstream/11452/12829/1/2011_17_5.pdf adresinden alındı
• Anlı, Ö. F. (2019). Epistemolojik Dönüş ve Bilim Felsefesinin Ontolojisi -Bilimsel Dünya Kavrayışı’ndan Eleştirel Realizme Ontolojinin Epistemoloji ile Temellendirilmesi-. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 18(2), 736-758. doi:10.21547/jss.487405
• Arı, V. (2015). Kuantum Zaman ve Tersine Nedensellik. Ocak 1, 2020 tarihinde Fizikist: https://www.fizikist.com/kuantum-zaman-ve-tersine-nedensellik/ adresinden alındı
• Bronowski, J. (2010). Bilimsel Yöntemin İki Kaynağı. C. Yıldırım içinde, Bilim Felsefesi (s. 192-196). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Carnap, R. (1966). Theoretical Laws and Theoretical Concepts. Philosophical Foundations of Physics (s. 223-274). içinde Newyork, London: Basic Books, Inc. Publishers.
• Carnap, R. (2010). Bilim ve Felsefe. C. Yıldırım içinde, Bilim Felsefesi (s. 160-165). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Chalmers, A. (1994). Doğruluk, Realizm ve Enstrümantalizm. Bilim Dedikleri - Bilimin Doğası, Statüsü ve Yöntemleri Üzerine Bir Değerlendirme (H. Arslan, Çev., s. 201-224). içinde Ankara: Vadi Yayınları.
• Comte, A. (2001). Pozitif Felsefe Kursları. (E. Ataçay, Çev.) İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Dayson, F. J. (2010). Fiziksel Bilimlerde Matematik. C. Yıldırım içinde, Bilim Felsefesi (s. 236-243). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Einstein, A. (1934). On the Method of Theoretical Physics. Essays in Science (s. 12-21). içinde Newyork: Open Road.
• Erdenk, E. A. (2014). Bilimin Başarısının Gerçekçi Açıklaması ve O'nun Karşıt-Gerçekçi Alternatifi: “Seçilimci Açıklama” ve Zayıf “Sürrealizm”. Ege Üniversitesi Felsefe Kongresi, (s. 1-15). https://www.academia.edu/6948884 adresinden alındı
• Grünberg, T. (2005). Felsefe ve Felsefî Mantık Yazıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hempel, C. G. (1956). Geometry and Empirical Science. J. R. Newman (Der.) içinde, The World of Mathematics (Cilt 3, s. 1635-1646). Newyork: Simon and Schuster.
• Hempel, C. G. (1965). Aspects of Scientific Explanation and other Essays in the Philosophy of Science. Newyork: The Free Press.
• Hempel, C. G. (1966). Philosophy of Natural Science. London: Prentice Hall.
• Kukla, A. (1996). Antirealist Explanations of the Success of Science. Philosophy of Science(63), 298-305. www.jstor.org/stable/188539 adresinden alındı
• Lyons, T. D. (2002). Scientific Realism and the Pessimistic Meta-Modus Tollens. S. Clarke, & T. D. Lyons (Der.) içinde, Recent Themes in the Philosophy of Science: Scientific Realism and Commensense (s. 63-90). Dordrecht: Springer Science+Business Media, B.V.
• Maxwell, G. (1962). The Ontological Status of Theoretical Entities. H. Feigl, & G. Maxwell (Der.) içinde, Scientific Explanation, Space, and Time (s. 3-15). Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Musgrave, A. (1988). The Ultimate Argument for Scientific Realism. R. Nola (Der.) içinde, Relativism and Realism in Science (s. 229-252). Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
• Putnam, H. (1975). Mathematics, Matter and Method. Cambridge: Cambridge University Press.
• Reichenbach, H. (1968). The Rise of Scientific Philosophy. Berkeley, Los Angeles: University of California Press.
• Reichenbach, H. (1993). “Atom” Denen Nesneler Var mıdır? Bilimsel Felsefenin Doğuşu (C. Yıldırım, Çev., s. 116-130). içinde İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Russell, B. (122). Our Knowledge of the External World as a Field for Scientific Method in Philosophy. London: George Allen & Unwın.
• Şenyiğit, A. (2018). Tek Bir Atomun Fotoğrafı Çekildi! (Ç. M. Bakırcı, Editör) Ocak 1, 2020 tarihinde Evrim Ağacı: https://evrimagaci.org/tek-bir-atomun-fotografi-cekildi-3458 adresinden alındı
• Tağman, E. S. (2018). Neopozitivizmin 20. Yüzyıldaki Son Kalesi: İnşaacı Deneycilik Temelinde Bilimsel Açıklama. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 13(26), 411-428. https://dergipark.org.tr/tr/pub/flsf/issue/41871/461838 adresinden alındı
• van Fraassen, B. C. (1980). The Scientific Image. Oxford: Clarendon Press.
• van Fraassen, B. C. (1989). Laws and Symmetry. Oxford: Clarendon Press.
• Yazıcı, S. (2004). Realist ve Realist Karşıtı Görüşlerde Gözlenebilirlik Kavramı. Felsefe Dünyası(39), 89-98. https://www.academia.edu/33731928 adresinden alındı
• Yıldırım, C. (1997). Bilimsel Düşünme Yöntemleri. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Yıldırım, C. (2010). Bilimsel Teorinin Yapı ve İşlevleri. Bilim Felsefesi (s. 132-146). içinde İstanbul: Remzi Kitapevi.