Evaluation of Tokat Press Before and After The 27 May Military Intervention

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 2, 145 - 165, 10.05.2024

Betül Tekinsoy

https://doi.org/10.9737/historystudies.1398658

Öz

The Democratic Party received the support of large segments of society with its promises of democratization and promises to solve the problems of the press during the years when it was in opposition. However, after it came to power, its actions began to be criticized, and this criticism caused its good relations with the press to deteriorate. The Military Intervention that took place on May 27, 1960 was generally received positively by the press. While some of the pro-DP media organs remained silent against the activities of the National Unity Committee, which took over the government on behalf of the armed forces, a significant part of the national press followed a publishing policy that supported the NUC. It is seen that the attitude adopted by the national press is manifested in a similar way in the local press. At the time of the Military Intervention in 1960, there were two newspapers being published in Tokat. Whereas Tokat Sesi newspaper has an attitude that supports the government, Tokat newspaper appears as the representative of the opposition in the local press field. Tokat Sesi newspaper, which supported the DP before the military intervention, included articles and news in its columns in favor of the NUC and against the DP after the intervention. In this respect, it can be stated that Tokat Sesi and Tokat newspapers found a common denominator in their publishing policy after the intervention. This study was conducted to reveal what kind of change and transformation the local press in a medium-sized province center of Anatolia went through by comparing the publication policies before and after the May 27 Military Intervention in 1960.

Anahtar Kelimeler

Tokat, Press, 27 May, Democrat Party

27 Mayıs Askeri Müdahalesi’nin Öncesi ve Sonrasında Tokat Basınının Değerlendirilmesi

Öz

Demokrat Parti muhalefette olduğu yıllarda demokratikleşme vaatleri ve basının sorunlarını gidereceği söylemleriyle geniş kesimlerin desteğini almıştır. Ancak iktidara geldikten sonra icraatlarının eleştirilmeye başlanması, basınla olan iyi ilişkilerinin bozulmasına neden olmuştur. 27 Mayıs 1960’da gerçekleşen Askeri Müdahale genel olarak basın tarafından olumlu karşılanmıştır. Bu süreçte DP yanlısı basın organlarının bir kısmı MBK’nın faaliyetleri karşısında sessiz kalırken, ulusal basının önemli bir bölümü ise MBK’ya destek veren bir yayın politikası izlemiştir. Ulusal basının takındığı tutumun yerel basında da benzer şekilde tezahür ettiği görülmektedir. Askeri Müdahalenin gerçekleştiği 1960 yılına girilirken Tokat’ta yayınlanmakta olan iki gazete bulunmaktadır. Bunlardan Tokat Sesi gazetesi iktidarı destekleyen bir tutuma sahipken Tokat gazetesi ise yerelde basın alanında muhalefetin temsilcisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Askeri Müdahale öncesinde DP’yi destekleyen Tokat Sesi gazetesi müdahale sonrasında MBK lehinde ve DP aleyhinde haberleri sütunlarına taşımıştır. Bu yönüyle müdahale sonrası Tokat Sesi ve Tokat gazetelerinin yayın politikasında ortak bir paydada buluştukları söylenebilir. Bu çalışma 1960 yılında Anadolu’nun orta büyüklükteki bir vilayet merkezinde yerel basının 27 Mayıs Askeri Müdahalesi öncesi ve sonrasındaki yayın politikalarının karşılaştırılması suretiyle nasıl bir değişim ve dönüşüm içerisine girdiklerini ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tokat, Basın, 27 Mayıs, Demokrat Parti

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA. 51.0.0.0/4.33.29.
• BCA. 30.1.0.0/1.10.2.
• Resmi Yayınlar
• Resmi Gazete. (24 Temmuz 1950), 18808.
• Resmi Gazete. (1 Ağustos 1951), 1717.
• Resmi Gazete. (17 Mart 1954), 8653.
• Resmi Gazete. (27 Kasım 1957), 18213.
• Süreli Yayınlar
• Tokat. “CHP Konya İl Kongresinde İnönü dedi ki:” (11 Şubat 1960) 1.
• Tokat. “Bolu’da CHP 2 muhtarlık kazandı” (17 Şubat 1960) 1.
• Tokat. “CHP Nazilli’de bir seçimi kazandı” (19 Şubat 1960) 1.
• Tokat. “İnönü dış politika üzerinde konuşacak” (24 Şubat 1960) 1.
• Tokat. “Hademelerden V.C için aidat kesiliyormuş” (24 Mart 1960) 1.
• Tokat. “Gaziantep’te CHP 11 muhtarlık kazandı” (26 Şubat 1960) 1.
• Tokat. “Erzincan’da DP’den istifalar”, “Tokat’ta CHP’ye iltihaklar” (26 Şubat 1960) 1.
• Tokat, “Vatan Cephesi’nin radyosu tekzip ediliyor” (27 Şubat 1960) 1.
• Tokat. “Denizli’de 150 DP’li muhalefete geçti” (1 Mart 1960) 1.
• Tokat. “DP’lilerin gayretlerine rağmen Sususz ilçesinde belediye seçimlerini CHP kazandı” (3 Mart 1960) 1.
• Tokat. “CHP Zonguldak’ta 3 muhtarlık kazandı” (3 Mart 1960) 1.
• Tokat. “50 ilçe ve birçok bucakta hekim yok” (4 Mart 1960) 1.
• Tokat. “3 aydan beri maaş alamayan orman memurları” (15 Mart 1960) 1.
• Tokat. “İnönü seçim kampanyasını bölgemizde açıyor” (17 Mart 1960) 1.
• Tokat. “Zirai kredi DP’lilere veriliyor” (18 Mart 1960) 1
• Tokat. “İsmet İnönü kanunsuz emri dinlemeyerek Kayseri seyahatine devam etti” (5 Nisan 1960) 1.
• Tokat. “Adapazarı’nda CHP’ye iltihaklar”(6 Nisan 1960) 1.
• Tokat. “Türk Milleti aydınlık günlere kavuşmak için ittifak etmiştir” (17 Nisan 1960) 1.
• Tokat. “DP iktidarı millete olan mukaveleyi bozmuştur” (19 Nisan 1960) 1.
• Tokat. “TSK ve MBK vazifeye başladı”, “MBK başkanı ve TSK başkumandanı Cemal Gürsel vazifeye başladığından itibaren demokratik prensiplere sadakatini fiilen ispat etmiştir”, “Sayın İsmet İnönü ve arkadaşları sıhhatteler”, (29 Mayıs 1960) 1.
• Tokat. “ Ethem Yetkiner’in evinde 14 bin dolar çıktı”, “Namık Gedik çöp arabası ile götürüldü”, “Fatin Rüştü Zorlu metresinin evinde yakalandı”,“Adnan Menderes Kütahya yolunda çalıların arasında yakalandı”, “Celal Bayar intihara teşebbüs etti”, “Bumin Yamanoğlu tevkif edildi”, “Tahkikat Encümen azaları ve Menderes’e sadık mebuslar tevkif edildi” ( 29 Mayıs 1960) 1.
• Tokat. “Sayın Cemal Gürsel’in basın toplantısı” (31 Mayıs 1960) 1.
• Tokat. “Memleketimiz ve halkımız büyük tehlike atlattı. Sabık iktidarın yarıda kalan tertibi” (1 Haziran 1960) 1.
• Tokat. “İstanbul ve Ankara’da et ve balık kurumunun buzhanelerinde ve çukurlarınd cesetler bulundu” (3 Haziran 1960) 1.
• Tokat. “ Yurtta şenlik devam ediyor” (3 Haziran 1960) 1.
• Tokat. “Tokat’taki miting” (4 Haziran 1960) 1.
• Tokat. “Mehmet Erdoğ tevkif edildi” (4 Haziran 1960) 1.
• Tokat. “Cumartesi günü Turhal tarihi bir gün yaşadı” (9 Haziran 1960) 1.
• Tokat. “Sabık iktidarın Harp Okulu öğrencileri için tasarladığı korkunç suikast tasarısı” (11 Haziran 1960) 1.
• Tokat. “Vilayetimizde 50 bin liralık suiistimal” (12 Haziran 1960) 1.
• Tokat. “Sabık iktidar teşkilatının iftira vesikaları”,(14 Haziran 1960) 1; Tokat, “Sabık iktidar Tokat teşkilatının iftira vesikaları”,(17 Haziran 1960) 1; Tokat, “Sabık iktidar Tokat teşkilatının iftira vesikaları”, (18 Haziran 1960) 1; Tokat, “Sabık iktidar Tokat teşkilatının iftira vesikaları” (19 Haziran 1960) 1.
• Tokat. “İş Bankasından DP’ye 5 bin lira bağışlanmış” (21 Haziran 1960) 1.
• Tokat. “Milli inkılaba aykırı hareket eden ler Anayasaya sevk edildi” (22 Haziran 1960) 1.
• Tokat. “Menderes ile ilgili yolsuzluk” (6 Temmuz 1960) 1.
• Tokat. “Dolmabahçe Sarayındaki mücevherler değiştirilmiş” (23 Temmuz 1960) 1.
• Tokat. “ DP’yi metheden bütün yayınlar toplanıyor” (13 Ağustos 1960) 1.
• Tokat. “DP hakkında bir kara kaplı kitap hazırlanıyor” (29 Ağustos 1960) 1.
• Tokat. “DP liderleri memleketi Ruslara teslim edeceklerdi” (3 Eylül 1960) 1.
• Tokat. “DP bankalardan zorla teberrü parası almış” (11 Eylül 1960) 1.
• Tokat. “Devlet hazinesini en çok Ağaoğlu zarara sokmuş” (13 Eylül 1960) 1.
• Tokat. “Vatandaşın T.H.K.’na yaptığı yardım DP’ye irad kaydedilmiş” (23 Eylül 1960)1.
• Tokat. “Bütün DP milletvekilleri Anayasayı ihlalden sanık” (2 Ekim 1960) 1.
• Tokat. “ Gökay ve Fuat Köprülü tevkif edilecekler” (5 Ekim 1960) 1.
• Tokat. “Bayar ve Menderes suçlarını inkâr ettiler. Menderes kendisine ilk defa sabık ve sakıt başbakan diye hitap etti” (20 Ekim 1960) 1.
• Tokat Sesi. “TSK ve MBK vazifeye başladı”, “Hakikatler gizlenmeyecek” (31 Mayıs 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Kıbrıs Türklerinin hakları korunacak Devlet Başkanı Gürsel ile Kıbrıslı Türk liderler arasında telgraflar teati edildi” (3 Haziran 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Hazreti Ömer’in mumu” (9 Haziran 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Öğretmenler ‘köylere gitmeye hazırız’ dediler” (10 Haziran 1960) 1.
• Tokat Sesi, “Bütün memlekette ucuzluk seferberliğine başlandı” (14 Haziran 1960) 1.
• Tokat Sesi. “ DP adına alınan jeeplerpolise verildi” (15 Haziran 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Mersin’de ucuzluk kampanyasına katıldı” (16 Haziran 1960) 1.
• Tokat Sesi. “7 bin petrol işçisi her ay 1 yevmiye hediye edecek” (17 Haziran 1960) 1.
• Tokat Sesi. “A.Ü.T.B. dün T.M.T.F. ikinci başkanlığına el koydu” (17 Haziran 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Tüccarın DP’ye yaptığı teberruya el konacak” (19 Haziran 1960)1.
• Tokat Sesi. “Atatürk müzesindeki eşyalar da çalınmış!” (21 Haziran 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Menderes’in oğullarının tahsil masraflarına dair şikâyet” (21 Haziran 1960) 1.
• Tokat Sesi. “DP’nin iptal ettiği konser” (21 Haziran 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Altı sabıkın kurduğu şirketin yolsuzluğu tespit olundu” (24 Haziran 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Menderes’i karşılayanlara 22 bin lira dağıtılmış” (28 Haziran 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Sabıklara borçları ödetilecek” (11 Ağustos 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Celal Bayar askerlik yapmamış” (14 Ağustos 1960) 1.
• Tokat Sesi. “1954 ve 1957 seçimlerinde yapılan yolsuzluklar” (27 Ağustos 1960) 1.
• Tokat Sesi. “İsmet İnönü’ye süikasti Menderes hazırlamış” (3 Eylül 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Düşük iktidar Ege kıyısını Yunanlılara kiralıyormuş” (25 Eylül 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Bu yıl, 200 bin ton kadar şeker ihraç edilebilecek” (5 Nisan 1960) 1.
• Tokat Sesi. “DP’ye yeni iltihaklar” (5 Nisan 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Başvekil Ankara’da” (5 Nisan 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Kanadaya tuz ihraç edeceğiz” (13 Nisan 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Denizli Vilayetinde 30 köy okulu yapılıyor”, “Karayolları için yeni malzeme siparişi”, “675 dönüm arazi tevzi edildi” (13 Nisan 1960) 1.
• Tokat Sesi. “İstanbul’da üç yeni Vatan Cephesi Ocağı daha açıldı” (14 Nisan 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Cumhurbaşkanımızın Tokatlılara selam ve sevgilerini valimiz Fazıl Kaftanoğlu getirdiler” (15 Nisan 1960) 1.
• Tokat Sesi. “DP’nin kazandığı muhtar seçimleri” (16 Nisan 1960) 1.
• Tokat Sesi. “DP il Kongresi yapıldı” (19 Nisan 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Bayar, Menderes ve Zorlu Fransa’ya davet olundu” (23 Nisan 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Adann Menderes 26 Mayıs’ta Yunanistan’a gidecek” (26 Nisan 1960) 1.
• Tokat Sesi. “İzmit Rafinerisi ve Boru Hattı Fabrikasının temelleri atıldı. Bir fabrika daha açıldı” ( 27 Nisan 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Krom ihracaatı gittikçe artıyaor” (28 Nisan 1960)1.
• Tokat Sesi. “Çorum’da 790 aileye daha tapu verildi” (4 Mayıs 1960) 1-2.
• Tokat Sesi. “Yerli kamyon imali büyük hızla artıyor” (5 Mayıs 1960) 1.
• Tokat Sesi. “ İki şeker fabrikası daha tesis olunuyor”, “Yeni yem fabrikasının montajı tamamlandı” (7 Mayıs 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Köy okul ve yollarının inşaası devam ediyor” (8 Mayıs 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Köy içme suları davası kökünden hallediliyor” (10 Mayıs 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Ordu mensuplarına yeni meskenler inşa ediliyor” (17 Mayıs 1960) 1.
• Tokat Sesi. “İzmir’de Egelilerin muhabbetle kucakladığı başvekilin hizmete açtığı ve temelini attığı Yeni Tesisler” (20 Mayıs 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Türkiye’de okulsuz tek köy kalmayacak” (25 Mayıs 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Demir- Çelik imaları sür’atle arttırılıyor” (25 Mayıs 1960) 1.
• Tokat Sesi. “Makine Kimya Fabrikalarına bağlı tesisler genişletiliyor”, “Kütahya’da yapılan büyük bir törenle 1000 hatlık otomatik telefon santrali açıldı”, “Memleketimizde halk tipi otomobil imal edilecek” (27 Mayıs 1960) 1.
• Telif ve Tetkik Eserler
• Ahmad, Feroz ve Bedia Turgay Ahmad. Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), Ankara: Bilgi Yayınevi, 1976.
• Akalın, Ebru Oktan. “27 Mayıs Döneminde İktidar ve Yerel Basın İlişkileri: Demokrat Türkiye Gazetesi (Şanlıurfa İçin Hizmet Gazetesi)”, Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi 6, no. 1(2019): 62-86.
• Akcan, Lütfi, “Beklenen Gün ve Saat 27 Mayıs Saat 0.3”. Tokat (2 Haziran 1960) 1. Akcan, Lütfi, “Sevincimiz Sonsuzdur. Şanlı Ordumuza Güveniyoruz”. Tokat (4 Haziran 1960) 1.
• Akcan, Lütfi, “Bunları Bekliyorduk”. Tokat (10 Haziran 1960) 1.
• Akcan, Lütfi, “Sonu Hüsran Olur”. Tokat (14 Haziran 1960) 1.
• Akcan, Peyman, “Büyük Fark”. Tokat (23 Haziran 1960) 1.
• Akşit, Yasemin. “Çok Partili Sistemin İlk Dönemlerinde Basın ve Basın Özgürlüğü (1946-1954)” Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, 2012.
• Alacı, Beral ve Resul Babaoğlu. “27 Mayıs Sürecinde Türkiye’deki Basın Politikaları,” Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 17, no. 33 (2021): 317-346.
• Albayrak, Mustafa. Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960). Ankara: Phoenix Yayınları, 2004.
• Arıkan, Aydan. “1957-1961 Dönemi Türkiye’de Basının Durumu ve Basın İktidar İlişkileri” Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, 1999.
• Bulunmaz, Barış. “Türk Basın Tarihi İçerisinde Demokrat Parti Dönemi ve Sansür Uygulamaları”, Öneri Dergisi 10, no. 37 (2012): 203-213.
• Çakır, Hamza ve Deniz Elif Yayalar. “Demokrat Parti İktidarı ve Basın,” Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 6, no. 3 (2017): 257-270.
• Demirel, Taner. Türkiye’nin Uzun On Yılı Demokrat Parti İktidarı ve 27 Mayıs Darbesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Deniş, Halil Emre ve Mehmet Özçağlayan. “Demokrat Parti Döneminde Basın-Siyaset İlişkisi ve Resmi İlânlar ile ‘Besleme Basının’ Yaratılması” I. Ulusal Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı. Editör. Atıl Cem Çiçek ve Cengiz Ergün, (2020): 2-10.
• Dokuyan, Sabit. 1945-1950 Yılları Arasında Türkiye (Eğitim, Sosyo- Kültürel Yapı, Ekonomi, Din, Askeri Yapı ve Basın). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2013.
• Emiroğlu, Atiye. “27 Mayıs 1960 İhtilali ve Demokrat Parti’nin Tasfiyesi”, Selçuk Üniversitesi Kadınhanı Faik İçil MYO Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi 1, no. 1 (2011): 13-27.
• Eroğul, Cem. Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi. İstanbul: Yordam Kitap, 2014.
• Gençalp, Ebru, “27 Mayıs 1960 Darbesi ve Basındaki Yansımaları”, Uluslararası Darbe Sempozyumu 1, no. 1 (2017): 329-348.
• Güreli, Nail. “Yerel Basının İşlevi ve Demokrasilerde Önemi”, Türkiye’de Yerel Basın, Editör. Editör Suat Sezgin, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, (2007): 171-175.
• Gürgenç, Mesrur, “Gürsel’in İhtarı”. Tokat Sesi ( 2 Temmuz 1960) 1.
• _________________, “Huzur Getirenlere Huzur Vermeliyiz”. Tokat Sesi (10 Ağustos 1960).
• Kabacalı, Alpay. Başlangıçtan Günümüze Türkiye’de Basın Sansürü. İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayını, 1990.
• Öngel, Alparslan. Demokrat Parti Dönemi Basın ve İktidar İlişkileri (1950-1960)” Yüksek lisans tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 2017.
• Özgen, Murat. “Osmanlı’dan Günümüze Yazılı Basın ve Siyaset İlişkisi”, İstanbul Üniv. İletişim Fakültesi Dergisi, no. 23 (2012): 2313-23.
• Topuz, Hıfzı. 100 Soruda Türk Basın Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1973.
• Uçak, Olcay ve Abdi Erkal. “Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Yerel Basının Gelişim Süreci”. Selçuk İletişim 12, sayı. 1 (2019): 92-122. https://doi.org/10.18094/josc.397938
• Uzman, Nasrullah. “27 Mayıs 1960 Darbesini Meşrulaştırma Çabaları Kapsamında Basın-İktidar İlişkileri” Türk Basın Tarihini Yeniden Düşünmek Sempozyumu Bildirileri. Editör. Sevcan Güleç vd., İstanbul: Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları, (2023): 221-235.
• Yıldız, Nuran. “Demokrat Parti İktidarı (1950-1960) ve Basın”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 51, sayı 1 (1996): 481-505. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001897.