Cotton Agriculture in Izmir

Yıl 2023, Sayı: 19, 27 - 50, 27.12.2023

Samet Yıldız

Öz

Industrial Revolution has proved that raw materials are needed in order to grow economically and industrially. However, raw materials must either produced or imported, to process them in factories. Thus countries, more specifically farmers, has moved onto produce raw materials for this purpose; for make people profit from the harvest and thus make industrial products from these. Due of this fact, production of those materials has increased rapidly. In fact, one of those raw materials, cotton, has since became a precious, sought after and widely produced agricultural material, as well as primary material for textile industry.

This work, which is transcribed from original Ottoman script, focuses on cotton farming around Izmir basin. It contains cotton farmers, cotton agricultures and their facts, information about cotton itself and other important facts such as factories that processes cotton oil and other cotton-related products. This work, which also contains many economic tables and data, is transcribed as is, with square brackets “[]” used for descriptions and other additions. However, we also added an introductory section in order to make this work clear, of which it focuses on brief history of cotton agriculture.

Anahtar Kelimeler

Aydin Province, Izmir, Cotton, Agriculture in Ottoman Empire, Agricultural Production

İzmir'de Pamuk Ziraatı

Öz

Sanayi Devrimi, iktisadî büyümeyi ve sanayie dönük hammadde ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Fabrikalarda işlenmek üzere üretilmesi veya dışarıdan ithal edilmesi gereken hammadde, ülkelerin ve dolayısıyla da çiftçilerin harekete geçmesine zemin hazırlamıştır. Öyle ki; yapılacak hasattan daha fazla kâr elde edebilmeyi amaçlayan şahıslar (tüccar grubu), sanayie ilişkin ürünlerin yetiştirilmesine önayak olacaktılar. Bu duruma bağlı olarak; mevzuubahis ürünlerin yetiştirilme sahasında artış meydana geldi. Nitekim dokumacılık sektörü için elzem olan pamuk, rağbet gören ve üretim sahası genişleyen bir hammadde olarak ziraî üretimde yerini aldı.

Osmanlı Türkçesi’nden yayına hazırlanmış olan bu çalışmada, İzmir havzasındaki pamuk ziraatı üzerinde durulmuştur. Pamuk ziraatıyla hemhâl olan şahıslar, pamuk ziraatı yapılan arazi ve özellikleri, pamuk bitkisine ilişkin bilgiler, pamuk yağı ve pamuk türevlerini işleyen fabrikalar gibi önemli hususlara temas edilmiştir. Bünyesinde pek çok tabloyu ve iktisadî veriyi barındıran çalışma, günümüz harflerine aktarılırken herhangi bir müdahaleye maruz kalmamıştır. Ekleme ve açıklama yapılması gereken yerlerde ise, köşeli parantez “[]” kullanılması uygun görülmüştür. Eserin daha iyi anlaşılabilmesi adına; “Giriş” mahiyetinde hazırladığımız bölümde, pamuk ziraatının geçmişine kısaca temas edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aydın Vilâyeti, İzmir, Pamuk, Osmanlı İmparatorluğu’nda Tarım, Tarımsal Üretim

Kaynakça

• Ahmed Vefik Paşa, Lehçe-i Osmanî, C.I, Mahmud Bey Matbaası, Dersaadet, 1306 (1890).
• Ali Suâvî “Memâlik-i Osmâniye’de Pamuk Hâsılâtı”, Ulûm, S.12, 1869, ss.724-726.
• Cihan Özgün, İzmir ve Artalanında Tarımsal Üretim ve Ticareti (1844-1914), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, (Doktora Tezi) İzmir, 2011.
• Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, C.I, Çev.: Besim Atalay, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 1985.
• Edward Baines, History of the Cotton Manufacture in Great Britain, H. Fisher, R. Fisher, and P. Jackson, London, 1835.
• Ezekiel J. Donnell, Chronological and Statistical History of Cotton, James Sutton & Company, New York, 1872.
• Hüseyin Tuncay Tümer, Çırçırlama Yöntemlerinin Pamuk Kalitesi Üzerine Etkileri, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adana, 2010.
• İbn Battûta Tancî, İbn Battuta Seyahatnamesi, C.I, Çev.: A. Sait Aykut, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004.
• İzmir’de Pamuk Ziraatı, Adana Türk Sözü Matbaası, Adana, 1341 (1925).
• Nebi Bozkurt, “Pamuk”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.34, İstanbul, 2007, ss.154-156.
• Mehmet Aydemir, Pamuk; Islahı, Yetiştirme Tekniği ve Lif Özellikleri, Hür Efe Matbaası, İzmir, 1982.
• Mehmet Mert, Pamuk Tarımının Temelleri, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Ankara, 2011.
• Olcay Pullukçuoğlu Yapucu, “Batı Anadolu’da Pamuk Üretimi Sermaye ve Aktörler”, İzmir Araştırmaları Dergisi, S.9, 2018, ss.51-69.
• Orhan Kurmuş, Emperyalizmin Türkiye’ye Girişi, Yordam Kitap, İstanbul, 2007.
• Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Y.3, S.23, 4 Mart 1326 (1910).
• Pamuk (Sektör Profil Araştırması), Haz.: Hilal Bozkurt, İstanbul Ticaret Odası, 4 Nisan 2003.
• Zeki Arıkan, "Osmanlı İmparatorluğunda İhracı Yasak Mallar, Memnu Meta", Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu Armağan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1991, ss.280-306.