The Establishment of The Third General Inspectorate and the Studies That Third General Inspector Tahsin Uzer Did About Iğdır

Yıl 2024, Sayı: 35, 1 - 17, 31.01.2024

İbrahim Özkal

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1314802

Öz

General Inspectorates took part in the administrative system of the Ottoman Empire at the end of the 19th century. The General Inspectorates that were established in this period were founded to supervise the reforms made in the regions where they were founded, to ensure public order, and to perform studies in administrative, judicial, social and economic fields. Also, General Inspectorships were included in the Teşkilat-ı Esasiye Law, adopted by the Grand National Assembly in 1921 during the National Struggle. But they could not be implemented under the conditions of those days when the National Struggle was going on. After the proclamation of the Republic, with the adoption of the Law on the General Inspectorate on 25 June 1927, General Inspectorates were established and put into practice. Five General Inspectorates were established between 1927-1947. In the process of establishment of the Third General Inspectorate in Eastern Anatolia , the trip of Prime Minister İsmet İnönü to Eastern Anatolia and the Black Sea Region in 1935 was influential. In view of the report prepared by İsmet İnönü after his trip to the East, establishment of a General Inspectorate in the region in order to facilitate the on-site detection and solution of the problems in the region was decided. Accordingly the Third General Inspectorate was established and Tahsin Uzer was appointed as the inspector on 23 August 1935. In this article, the establishment of the Third General Inspectorate and the work of the Third General Inspector Tahsin Uzer on Iğdır are discussed. Archive documents, national and local press and research works related to the subject has been used in the study.

Anahtar Kelimeler

General Inspectorship, Iğdır, Tahsin Uzer, İsmet İnönü, Agriculture

Üçüncü Umumi Müfettişliğinin Kurulması ve Üçüncü Umumi Müfettişi Tahsin Uzer’in Iğdır ile İlgili Yaptığı Çalışmalar

Öz

Umumi Müfettişlikler Osmanlı Devleti’nin idari sisteminde 19. yüzyılın sonlarında yer almıştır. Bu dönemde kurulan Umumi Müfettişlikler kuruldukları bölgelerde yapılan ıslahatları denetlemek, asayişi sağlamak, idari, adli, sosyal ve ekonomik alanlarda çalışmalar yapmak amacıyla kurulmuştur. Umumi Müfettişlikler Milli Mücadele döneminde Büyük Millet Meclisi tarafından 1921 yılında kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda da yer almıştır. Ancak Milli Mücadele’nin devam ettiği o günkü şartlarda uygulanamamıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra 25 Haziran 1927 tarihinde Umumi Müfettişlik Teşkiline Dair Kanun’un kabul edilmesiyle Umumi Müfettişlikler kurularak uygulamaya konulmuştur. 1927-1947 yılları arasında beş Umumi Müfettişlik kurulmuştur. Doğu Anadolu’da Üçüncü Umumi Müfettişliğinin kurulmasında Başbakan İsmet İnönü’nün 1935 yılında Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgesi’ne yaptığı gezi etkili olmuştur. İsmet İnönü’nü doğu gezisi sonrasında hazırladığı rapor göz önüne alınarak bölgede var olan sorunların yerinde tespiti ve çözümünü kolaylaştırmak amacıyla bölgede Umumi Müfettişlik kurulması kararı alınmıştır. Buna göre 23 Ağustos 1935 tarihinde Üçüncü Umumi Müfettişliği kurulmuş ve müfettiş olarak Tahsin Uzer atanmıştır. Bu makalede Üçüncü Umumi Müfettişliğinin kurulması ve Üçüncü Umum Müfettişi Tahsin Uzer’in Iğdır ile ilgili yaptığı çalışmalar ele alınmıştır. Çalışmada arşiv belgelerinden, ulusal ve yerel basından ve konu ile ilgili araştırma eserlerinden faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Umumi Müfettişlik, Iğdır, Tahsin Uzer, İsmet İnönü, Tarım

Kaynakça

• Atlı, C. (2018). Türk Rus İlişkileri Bağlamında Iğdır (1927-1953). Kültür ve Tarih Bağlamında Iğdır Uluslararası Sempozyumu ( 5-7 Kasım 2015 Iğdır). Araştırma Merkezi Yayınları, 2018.
• Aydoğan, E. (2004). Üçüncü Umumi Müfettişliği’nin Kurulması ve III. Umumi Müfettiş Tahsin Uzer’in Bazı Önemli Faaliyetleri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 9 (33), 1-14.
• Başkaya, M. (2012). Cumhuriyetin ilk yıllarında Iğdır’da Pamuk Ziraatı ve Serdarabat Barajı Meselesi. I. Uluslararası Iğdır Sempozyumu (19-21 Nisan 2012 Iğdır). Salkımsöğüt Yayınevi, 2014.
• Başkaya, M. (2021). Üçüncü Umum Müfettişliğin Kuruluşu ve Trabzon’un Sorunlarının Çözümü Adına Yapılan Hamleler. Journal Of Social, Humanities and Administrative Sciences, 7(44), 1653-1665.
• BCA Fon Kodu:490.1.0.0 Yer No: 648.151.1.
• BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 185.276.9.
• BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 157.106.13.
• BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 185.276.9.
• BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 70.462.4.
• BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 70.463.10.
• BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 71.464.1.
• BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 71.465.6.
• BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 71.466.11.
• BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 71.468.3.
• BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0. Yer No: 70.462.1.
• BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0. Yer No: 71.465.7.
• BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2 Yer No: 57.70.16.
• BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2 Yer No: 61.1.8.
• BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 42.8.10.
• BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 57.70.15.
• BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2,Yer No: 114.41.14.
• Bulut, E. Ç. (2015). Devletin Taşradaki Eli: Umumi Müfettişlikler. Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, No:21, 83-110.
• Burgaç, M. (2010). Trakya Umumi Müfettişliği. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• C.H.P. Halk Evleri Bürosu (1943). Kars. CHP Halk Evleri Bürosu Yayınları.
• Cumhuriyet Halk Partisi (1938). On Beşinci Yıl Kitabı.
• Ceride-i Resmiye, 7 Şubat 1337.
• Cumhuriyet Gazetesi, 16 Mart 1937, S.4610.
• Cumhuriyet Gazetesi, 18 Eylül 1935, S.4075.
• Cumhuriyet Gazetesi, 23 Ağustos 1935, S.4049.
• Cumhuriyet Gazetesi, 26 Ağustos 1935, S.4052.
• Cumhuriyet Gazetesi, 30 Haziran 1935, S 3995.
• Cumhuriyet Halk Patisi (1938), On Beşinci Yıl Kitabı.
• Doğu Gazetesi, 2 Şubat 1938, S. 53.
• Doğu Gazetesi, 26 İkinci Kanun 1938, S.47.
• Doğu Gazetesi, 3 Şubat 1938, S.54.
• Doğu Gazetesi,14 Birinci Teşrin 1937
• Gök, S. (2005). Tek Parti Döneminde Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da İskân Politikaları (1923-1950). [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Han, V. (2017). İktisadi ve İdari Yönleriyle Umumi Müfettişlikler(1863-1952), [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Aksaray Üniversitesi.
• Kars gazetesi, 6 Eylül 1938, S.674.
• Kars Gazetesi, 23 Eylül 1938, S. 679.
• Kars Gazetesi, 24 İkinci Teşrin 1943, S. 1191.
• Kars Gazetesi, 8 İkinci Kanun 1938, S. 612.
• Koçak, C. (2003). Umumi Müfettişlikler (1927-1952). İletişim Yayınları.
• Köse, O ve Özdem Köse, Z. (2018). Trakya Umumi Müfettişliği’nin II. Tarih Kurultayı Münasebetiyle Sunduğu Rapor Hakkında Bir Değerlendirme. V. Uluslararası Tarih Eğitimi Sempozyumu (10-12 Mayıs İstanbul). İstanbul Üniversitesi, 2018.
• Köse, R. (2019). CHP ve DP Hükümetleri Dönemlerinde Doğu ve Güneydoğu Politikaları. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Köse, R. (2021). Tahsin Uzer'in Doğu Vilayetlerini Kalkındırmaya Dair Gerçekleşemeyen Bir Projesi: Üniversite Öğrencilerinin ve Meslek Erbabının Doğu İlleri Seyahati. Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 16 (33), 167-197.
• Özbay, B. ( 2019). Dördüncü Umumi Müfettişlik (1936-1952). [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Özmen, A. (1947). Genel Müfettişlikler Hakkında Bir Düşünce. İdare Dergisi, S.184
• Öztürk, S. (2008). İsmet Paşa’nın Kürt Raporu. Doğan Kitap.
• Resmi Ceride: 16 Temmuz 1927, S. 634.
• Resmi Gazete, 24 Kânunuevvel 1935, S.3190.
• Resmi Gazete, 30 Haziran 1947, S.6645.
• Şahin, M.(2015). Hasan Tahsin Uzer’in Hayatı, İdari ve Siyasi Faaliyetleri. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Taş, S. (1997). Umumi Müfettişlikler. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• TBMM Zabıt Ceridesi(TBMMZC), Devre: II, Cilt: 33, İçtima: IV, İnikat: 82, (25.06.1927).
• Tuncay, M. (1999). Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ural, S. ve Arslan, N. (2015). Cumhuriyet Devri Kars Tarihi 1923-1950. Eser Basın Yayın Dağıtım Matbaacılık.
• Varlık, M.B. (Yay. Haz.), (2010). Umumi Müfettişler Toplantı Tutanakları-1936. Dipnot Yayınları.