The Example of Monastir Province in the Implementation of the Provisions of the Church and Schools Law

Yıl 2024, Sayı: 35, 18 - 47, 31.01.2024

Mehmet Köseoğlu

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1385574

Öz

With the return of the Macedonian region to the Ottoman Empire in accordance with the provisions of the Berlin Treaty (13 July 1878), a struggle began between the states of Bulgaria, Greece and Serbia for the dominance of this region. Claiming that they are descended from the same lineage as the Vlachs, Romania joined the Macedonian struggle under the pretext of protecting the Vlach population in the region. Each of these states tried to give the impression that they were right in their cases, claiming that their cognates living in the region had a significant population. For the sake of the struggle for domination by the aforementioned Balkan states, very effective propaganda was carried out on the territory of Macedonia. Churches and schools were the most effective means of propaganda activities. For this purpose, while there was a competition to open new churches and schools in Macedonia, on the other hand, there were conflicts about which side the existing churches and schools belonged to. İn most regions of Macedonia, the conflicts between non-Muslim elements based on church and school were increasing in intensity and could even turn into conflicts. The fact that gangs supported by each Balkan state were involved in these conflicts and carried out acts of terrorism made it very difficult to maintain security in the region. The conflict environment created in the region had caused the Muslims and non-Muslim peoples living here to experience unforgetable suffering. İn the study, the reflection of the church and school conflicts between the non-Muslim elements in Macedonian lands on the Manastır province is discussed in the light of various sources.

Anahtar Kelimeler

Churchs, Schools, Disputes, Macedonia, Monastery

Kilise ve Mektepler Kanunu Hükümlerinin Tatbik Edilmesinde Manastır Vilayeti Örneği

Öz

Berlin Antlaşması (13 Temmuz 1878) hükümleri gereği Makedonya bölgesinin Osmanlı’ya geri verilmesiyle birlikte Bulgaristan, Yunanistan ve Sırbistan devletleri arasında bu bölgenin hâkimiyeti için bir mücadele başladı. Ulahlar ile aynı soydan geldiklerini iddia eden Romanya ise bölgedeki Ulah nüfusunu korumak bahanesiyle Makedonya mücadelesine dâhil olmuştu. Bu devletlerden her biri bölgede yaşam süren soydaşlarının önemli bir nüfus miktarına sahip olduğu iddiasında bulunarak davalarında haklı oldukları izlenimini vermeye gayret göstermişlerdi. Bahsi geçen Balkan devletleri tarafından hâkimiyet mücadelesi uğruna Makedonya topraklarında oldukça etkili propagandalar yürütülmüştür. İcra edilen propaganda faaliyetleri için en etkili vasıtalar kilise ve mektepler olmuştur. Bu amaçla Makedonya’da bir yandan yeni kilise ve mektepler açma rekabeti yaşanırken diğer yandan da mevcut kilise ve mekteplerin hangi tarafa ait olduğu hususunda ihtilaflar yaşanmaya başlamıştı. Makedonya’nın çoğu bölgesinde gayrimüslim unsurlar arasında kilise ve mektep kaynaklı ihtilafların şiddeti artmakta ve hatta çatışmalara dönüşebilmekteydi. Her bir Balkan devleti tarafından desteklenen çetelerin de bu anlaşmazlıklara dâhil olarak terör eylemleri gerçekleştirmeleri bölgede asayişin sağlanmasını oldukça zorlaştırmıştı. Bölgede oluşturulan çatışma ortamı burada yaşayan Müslümanlar ile gayrimüslim halklara unutulması güç acılar yaşatmıştı. Çalışmada Makedonya topraklarında gayrimüslim unsurlar arasında yaşanan kilise ve mektep anlaşmazlıklarının Manastır vilayetine yansıması çeşitli kaynaklar ışığında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kiliseler, Mektepler, İhtilaflar, Makedonya, Manastır

Destekleyen Kurum

Çalışmada herhangi bir kurum ya da kuruluştan destek alınmamıştır.

Kaynakça

• a. Arşiv Kaynakları Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Sadaret Divan Mukavelenemeler [A.DVN.MKL.]. Dosya No.50, Gömlek No.12.
• Sadâret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı [A.MKT.MHM.]. Dosya No. 692, Gömlek No.15.
• Bâb-ı Âli Evrak Odası Belgeleri [BEO]. Dosya No. 2301, Gömlek No. 172544.
• Dâhiliye Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı [DH. MUİ.]. Dosya No. 93, Gömlek No. 10, Dosya No. 90, Gömlek No. 4.
• Haritalar [HRT.h.]. 226-
• Paris Sefareti Belgeleri [HR.SFR. 04.]. Dosya No. 726, Gömlek No. 98.
• Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı [Y.A.HUS.]. Dosya No.199, Gömlek No. 36.
• Yıldız Perakende Evrakı Müfettişlikler ve Komiserlikler Tahriratı [Y.PRK.MK.]. Dosya No.12, Gömlek No. 92.
• Dâhiliye Nezareti Mektubî Kalemi [DH. MKT.]. Dosya No. 961, Gömlek No. 58, Dosya No. 1308, Gömlek No. 11.
• Rumeli Müfettişliği Makamat Evrakı [TFR.I.MKM.]. Dosya No. 4, Gömlek No. 304, Dosya No. 36, Gömlek No. 3518.
• İrade Dâhiliye [İ. DH.]. Dosya No. 1433, Gömlek No. 42.
• Dâhiliye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı [DH. SYS.]. Dosya No. 62, Gömlek No. 2, Dosya No. 29, Gömlek No. 1, Dosya No. 291, Gömlek No. 11.
• Rumeli Müfettişliği Umum Evrakı [TFR.I.UM.]. Dosya No. 3, Gömlek No. 204.
• b. Salnameler
• Manastır Vilayet Salnamesi, 1311/1894.
• Manastır Vilâyet Salnamesi, 1314/1896.
• c. Gazeteler
• Manastır Vilayet Gazetesi, No. 1130, 01 Mayıs 1907.
• d. Meclis-i Mebusan Toplantı Tutanakları
• MMZC. İc. 3, 13 Teşrin-i Sani 1326, D.1, C.1, İ.7, c.2, s. 171.
• MMZC. İc. 3, 15 Teşrin-i Sani 1326, D.1, C.1, İ.8, c.1, s. 186.
• e. Kaynak Eserler, Araştırma ve İnceleme Yayınlar
• Adanır, F. (2001). Makedonya Sorunu. (İ. Catay, Çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Altıntaş, A. (2005). Makedonya Sorunu ve Çete Faaliyetleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 69-91.
• Anastassıadou, M. (2001). Tanzimat Çağında Bir Osmanlı Şehri Selanik. (I. Ergüden, Çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Bayraktar, K. (2014). Makedonya Sorunu ve Avrupa Müdahalesi (1902 - 1905). Bilig, 69, 1-28.
• Beydilli, K. (1989). II. Abdülhamid Devrinde Makedonya Meselesine Dair. Osmanlı Araştırmaları, IX, 77-99.
• Bourchter, J. D. (1905). The Balkan state-their atitude towards the Macedonian question. L. Villari (Ed.), The Balkan Question (The Present Condition of The Balkans and of European Responsibilities By Various Writers) içinde. (s. 120-166), E.P. dutton and company.
• Bulgaristan Harbiye Nezareti Genelkurmay Dairesi Harp Tarihi Encümenince Neşredilen, (1943). 1912-1913 Balkan Harbinde Türk-Bulgar Harbi Cilt: I. Harbin İhzarı, (Albay M. Tunca, Çev.). Askeri Matbaa.
• Castellan, G. (1995). Balkanların Tarihi. (A. Yaraman-Başbuğu, Çev.). Milliyet Yayınları.
• Chomakov, (1915). The Aspirations of Bulgaria (Translated From The Serbian of Balkanıcus). Lomdon: Sımpkın, Marshall, Hamılton, Kent & Co., Ltd. 4 Stationers’ Hall Court, E.C.
• Danişmend, İ. H. (1961). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. (Cilt: 4). Türkiye Yayınevi.
• Ethnographie des vilayets d’Andrinople, de Monastir, et de Salonique, Extrait Du Courrıer D Orient, İstanbul 1878.
• Fehmi, A. (Rumi 1327/1911). Manastır’ın Unutulmaz Günleri. Beynelmilel Ticaret Matbaası.
• Güllü, R. E. (2018). Türkiye’de Gayrımüslimlerin Yönetimi-Osmanlı’dan Cumhuriyet’te. Ötüken Neşriyat.
• Hacısalihoğlu, M. (2020). Jön Türkler ve Makedonya Sorunu (1890-1918). (İ. Catay, Çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Hamzaoğlu, Y. (2000). Balkan Türklüğü: Araştırmalar, İncelemeler (Makedonya, Sırbistan, Hırvatistan). T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tunalı, H. (1326/1910). Makedonya: Mazisi, Hali, İstikbali.
• Jelavich, B. (2015). Balkan Tarihi (18. ve 19. Yüzyıllar). (4. Baskı). (İ. Durdu, G. Tunalı, H. Koç, Çev.). Küre Yayınları.
• Karal, E. Z. (1995). Osmanlı Tarihi: Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri (1876-1907). (Cilt: VIII). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Karpat, H. K. (2010). Osmanlı Nüfusu 1830-1914. Timaş Yayınevi.
• Kerimoğlu, H.T. (2007). Kilise ve Mektepler Kanunu Örneğinde II. Meşrutiyet Döneminde İttihatçı-Rum İlişkileri. ÇTTAD, VI/14, 3-25.
• Köseoğlu, M. (2021). Makedonya Sorunu Çerçevesinde Ulahların Ayrı Bir Millet Olarak Tanınma Çabaları İle Milli Kilise ve Mektep Faaliyetleri. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 8 (1), 289-338.
• Köseoğlu, M. (2022). Bulgar Eğitim Seferberliği ve Selanik Vilayetinde Bulgar Okul İle Öğretmenleri. Turcology Research, 73, 212-229.
• Karta, N. (2015). Manastır Şehrinin Sosyal ve Ekonomik Durumu (1482-1615). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (41), 458-458.
• Laveleye, E. D. (1887). The Balkan Peninsula. G.P Putnam’s Sons Knickerbocker Press.
• Nizamoğlu, Y. (2014). Manastır Vilayet Gazetesi Gözüyle Manastır (1905-1906). VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi 30 Eylül-04 Ekim 2013, İstanbul, Türkiye.
• Özcan, U. (2013). 1878-1912 Yılları Arasında Manastır Vilayetinde Okullaşma ve Okullaşmanın Milliyetçilik Üzerindeki Etkisi. Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), II (I), 353-423.
• Shaw, S. J. ve Shaw, E. K. (2010). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye. (Cilt: 2). (M. Harmancı, Çev.). Kitap Deyince Yayınları.
• Şıvgın, H. (2012). İttihat ve Terakki Politikalarının Balkan İttifaklarını Hızlandırmadaki Rolü. Gazi Akademik Bakış, 6/11, 1-15.
• Tevfik, M. (R 1327/M 1911). Manastır Vilayetinin Tarihçesi.
• Tilbe, Ö. (2018). Hüseyin Hilmi Paşa’nın Rumeli Umumi Müfettişliği (1902-1908), [Doktora tezi], Sakarya Üniversitesi.
• Villari, L. (1905). Races, religions and propagandas. L. Villari (Ed.), The Balkan question (The present condition of the Balkans and of European responsibilities by various writers). (s. 120-166) içinde, E.P. dutton and company.