Şemsülmaârif Mektebi’nin H. 1303 (M. 1885-1886) Tarihli Tevzî-i Mükâfât Cedveli

Yıl 2024, Sayı: 35, 379 - 396, 31.01.2024

Habibe Kazancıoğlu

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1388137

Öz

Osmanlı Devleti 19. yüzyılda eğitim-öğretim sisteminde çeşitli yenilikler ve düzenlemeler yapmıştır. Eğitimin yenileştirilmesi çalışmalarında devlet eliyle yapılan düzenlemeler çeşitli sebeplerden dolayı yetersiz kalmış ve eğitimdeki yenileşme çabaları istenen sonucu vermemiştir. Bu durum özel mektepler eliyle yenileşme düşüncesini ortaya çıkarmıştır. Bu düşünceden hareketle Osmanlı coğrafyasında özel mektepler açılmaya başlanmıştır. Bu mekteplerden biri de Türk eğitim tarihinde adından sıkça söz ettiren Şemsülmaârif Mektebi’dir. Şemsülmaârif Mektebi, hem İstanbul’da kurulan ilk özel Müslüman mekteplerden olması hem de mezunları arasında yakın dönem Türk tarihinde önemli roll¬er üstlenmiş birçok kişinin bulunması açısından önemli bir kurumdur. Şemsülmaârif Mektebi hakkındaki bilgilerin büyük bir kısmı 1308 (1891) yılından sonrasına ait olup bu tarihten öncesine dair bilgiler oldukça sınırlıdır. Şemsülmaârif Mektebi’nin 1303 (1885-1886) eğitim-öğretim yılına ait olan Tevzî-i Mükâfât Cedveli sayesinde mektebin türü, kademesi, mektepte uygulanan eğitim müfredatı, mektepte çeşitli alanlarda başarı gösteren talebelerin isimleri, sayısı ve cinsiyetleri, talebelerin aldıkları dersler, mektepte uygulanan puanlama sistemi gibi birçok bilgiye ulaşmak mümkündür. Bu çalışmada Şemsülmaârif Mektebi’nin 1303 (1885-1886) eğitim- öğretim yılına ait Tevzî-i Mükâfât Cedvelinin Latin harflerine çevirisi yapılmış, cedveldeki bilgilerden hareketle Osmanlı eğitim sistemindeki ödüllendirme ve Şemsülmaârif Mektebi üzerine çeşitli değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Şemsülmaârif Mektebi, Tevzî-i Mükâfât Cedveli, Eğitim-öğretim, Abdi Kâmil

Tevzî-i Mükâfât Cedveli (The Distribution of Rewards Table) of Şemsulmaârif School Dated 1303 (1885-1886)

Öz

The Ottoman Empire made various innovations and arrangements in the education system in the 19th century. The arrangements made by the state in the efforts to renew education were insufficient for various reasons and the efforts to renew education did not yield the desired results. This situation gave rise to the idea of innovation through private schools. Based on this idea, private schools started to be opened in the Ottoman geography. One of these schools was Şemsülmaârif Mektebi, which made a name for itself in the history of Turkish education. Şemsülmaârif Mektebi is an important institution both because it is one of the first private Muslim schools established in Istanbul and because its graduates include many people who played important roles in recent Turkish history. Most of the information about Şemsülmaârif Mektebi dates back to 1308 (1891) and the information on the period before this date is very limited. Thanks to the Tevzî-i Mükâfât Cedveli of Şemsülmaârif Mektebi for the academic year of 1303 (1885-1886), it is possible to access a lot of information such as the type and level of the school, the educational curriculum applied at the school, the names, number and gender of the students who succeeded in various fields at the school, the courses taken by the students, and the scoring system applied at the school. In this study, the Tevzî-i Mükâfât Cedveli of Şemsülmaârif Mektebi for the academic year of 1303 (1885-1886) was translated into Latin letters, and various evaluations were made on rewarding in the Ottoman education system and Şemsülmaârif Mektebi based on the information in the cedvel.

Anahtar Kelimeler

Şemsülmaârif School, Tevzî-i Mükâfât Cedveli (Award Distribution Table) Education, Abdi Kâmil

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Osmanlı Arşivi (BOA.) Maarif Nezâreti Mektûbî Kalemi [MF.MKT.] Nr.1087-28.
• Osmanlı Arşivi (BOA.) Maarif Nezâreti Mektûbî Kalemi [MF.MKT.] Nr. 238-13.
• Diğer Kaynaklar
• Akyüz, Y.(1997). Türk eğitim tarihi. Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Cengiz, A.; Tuğluk, A. (2023). Osmanlı’da Öğretmen Kılavuzu: Bedreka-i Muallimîn (Midillili Mehmed Zîver). Çizgi Kitabevi.
• Ergin, O. (1977). Türkiye maarif tarihi. C. 3-4. Eser Matbaası.
• Ergin, O. (1977). Türkiye maarif tarihi. C. 1-2. Eser Matbaası.
• Güçtekin, N. (2013). İstanbul’daki Müslim özel mektepleri (1873-1922). [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Kapçı, H. Z. (2013). Osmanlı eğitim sisteminde disiplin: Dârülhayr-i Âli örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 6 (28), 166-180.
• Leylî ve Nehârî Şemsü’l-Maârif Mektebi’nin Etfâl ve Zükûr ve İnâs Kısımlarına Mahsûs Tevzî-i Mükâfât Cedveli (1303 / 1885-1886). Dersaâdet: Mahmut Beg Matbaası.
• Maârif Nezâreti. Maârif-i Umûmiye Nezâret-i Celîlesi İdaresinde Bulunan Mekâtib-i İbtidâîye, Rüşdiye, İdâdîye, Aliyye ile Mekâtib-i Husûsiye ve Ecnebiyenin ve Dersaadette Tahriri İcra Kılınan ve Taşrada Mevcud Bulunan Kütüphanelerin İstatistiki (1310-1311 / 1894-1895) Sene-i Dersiyye-i Maliyesine Mahsustur. Dersaadet: Matbaa-i Osmaniye, t.y.
• Mert, Ö. (1991). Atatürk’ün ilk öğretmeni Şemsi Efendi (1852-1917). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 7 (20), 331-346.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. C III. MEB Yayınları.
• Sâlnâme-i Maârif-i Umûmîye. Darü’l-Hilâfetü’l-Aliyye Matbaası, 1317.
• Şimşek, H. (2014). Osmanlı Devletinde özel okullar ve ilk Türk özel okulunun tarihçesine dair yeni bilgiler. bilig (68), 209-230.
• Tuğluk, A. (2021). Mekteb-i Sultaniden Yüzelliliklerin Eşiğine: Midillili Mehmed Zîver Bey. Efe Akademi Yayınları.