Reading Human Rights from the Thoughts of Arendt and Douzinas

Yıl 2023, Cilt: 41, 105 - 132, 22.03.2024

Taylan Şengül Anıl Aygen

Öz

This study aims on human rights’ ‘possibility’, as an area of discussion that preserves its currency. It is claimed that the tension between individuals as the subject of rights and the states/interstate/supra-state institutions responsible for recognizing/protecting rights is the essence of the violations of rights and barriers fronted to access rights, which continue on various occasions globally today. It is underlined that this tension, which causes the ambiguity of rights, is historically caused by liberal theory. In this context, the perspective of Douzinas, who sees the lack of actuality of rights as a modern break as adikia, also provides an introduction to the debate on rights. Beside this, Hannah Arendts’ "right to have a right" concept constitutes the spine of the discussion. In order to actualize human rights, the understanding of "meaningful labor", which is discussed by Arendt through the term vita activa, provides a basis for human rights from a republican perspective. However, in order to overcome the forms of "exclusion", which is seen as an inherent problem in the idea of public space that Arendt discusses, Douzinas' proposal to consider the rights claims stemming from utopian-based right ideas and desires is put forward.

Anahtar Kelimeler

Adikia, Right to Have Right, Vita Activa, Utopianism, Republicianism

Arendt ve Douzinas’ın Düşüncelerinden İnsan Haklarını Okumak

Öz

Bu çalışma güncelliğini koruyan bir tartışma alanı olarak insan haklarının ‘olanaklılığı’ tartışmasına odaklanmaktadır. Günümüzde küresel olarak çeşitli vesilelerle devam eden hak ihlallerinin ve haklara erişimde karşılaşılan engellerin temelinde ise hakların konusu olarak bireyler ve hakları tanımak/korumakla yükümlü devletler/devletlerarası/devletler üstü kurumlar arasında yaşanan gerilimin olduğu öne sürülmektedir. Hakların muğlaklaşmasına yol açan bu gerilimin ise tarihsel olarak liberal teorinin kaynaklı olduğu vurgulanmaktadır. Bu bağlamda hakların gerçekleşememesini modern bir kopuş; adikia olarak gören Costas Douzinas’ın perspektifi de haklara ilişkin tartışmaya bir giriş imkânı sağlamaktadır. Bunun yanında Hannah Arendt’in “haklara sahip olma hakkı” kavramı ise tartışmanın bel kemiğini teşkil etmektedir. Arendt’in insan haklarını hayata geçirmek adına vita activa terimi üzerinden ele aldığı anlamlı bir emek anlayışı ise cumhuriyetçi bir perspektiften insan haklarına zemin tesis etmektedir. Ancak Arendt’in bu yolla tartıştığı kamusallık düşüncesine içkin bir sorun olarak görülen “dışlama” biçimlerini aşmak adına ise, Douzinas’ın ütopyacılık temelli hak düşüncesi ve arzulardan kaynaklı hak taleplerini göz önüne alma önerisi ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Adikia, Haklara sahip olma hakkı, Vita Activa, Ütopyacılık, Cumhuriyetçilik

Kaynakça

• Agamben, Giorgio: Kutsal İnsan (İsmail Türkmen, çev.), 2. Baskı, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2013.
• Arendt, Hannah: Totalitarizmin Kaynakları-2: Emperyalizm, (Bahadır Sina Şener, çev.), 4. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
• Arendt, Hannah: İnsanlık Durumu, (Bahadır Sina Şener, çev.), 9. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2018.
• Baştürk, Efe: “Haklara Sahip Olma Hakkı’nın Siyasal Teorisi: Ranciere ve Balibar Üzerinden Arendt’çi Bir Okuma”, YDÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. X, S. 2, 2017, s. 27-49, http://dergi.neu.edu.tr/public/journals/7/sayi/NEU-Journal-of-Social-Science-Vol-X-No-2.pdf, Erişim: 05.06.2023.
• Baştürk, Efe: “Neoliberalizm ve Cumhuriyetçilik Arasında Bir Sınır-Kavram: Kamusal Alan”, Liberal Düşünce, S. 71, 2013, s. 123-151, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/790649, Erişim: 05.06.2023
• Bauman, Zygmunt: Liquid Modernity, Polity Press, Cambridge, 2006.
• Boukalas, Christos: “Olağanüstülük Yok: Otoriter Devletçilik. Agamben, Poulantzas ve İç Güvenlik”, (Anıl Aygen, çev.), Praksis, S. 40, 2016, s. 41-66.
• Benhabib, Seyla: Ötekilerin Hakları, (Berna Akkıyal, çev.), 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016.
• Douzinas, Costas: “Adikia: Komünizm ve Haklar Üzerine”, Bir İdea Olarak Komünizm, (Alain Badiou, Slavoj Zizek vd., ed.), (Ahmet Ergenç ve Ebru Kılıç, çev.), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2011, s. 98-120.
• Douzinas, Costas: Krizde Felsefe ve Direniş, (Tulga Buğra Işık, çev.), Metis Yayınları, İstanbul, 2015.
• Douzinas, Costas: Hukuk, Adalet ve İnsan Hakları, (Rabia Sağlam ve Kasım Akbaş, çev.), 2. Baskı, Nota Bene Yayınları, Ankara, 2016.
• Douzinas, Costas: İnsan Hakları ve İmparatorluk, (Kasım Akbaş ve Rabia Sağlam, çev.), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2017.
• Douzinas, Costas: İnsan Haklarının Sonu, (Kasım Akbaş ve Umre Deniz Tuna, çev.), Dipnot Yayınları, Ankara, 2018. Ecevitoğlu, Pınar: “İnsan Hakları Siyasetini Yeniden Düşünmek”, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, C. 13, S. 50, 2015, s. 203-226, http://egitimsen.org.tr/wp-content/uploads/2015/06/9045f37bc510abf_ek.pdf, Erişim: 05.06.2023
• Erdoğan, Mustafa: “Liberalizmin Tarihi ve Felsefi Temelleri”, EskiYeni, S. 15, 2009, s. 5-17, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/484754, Erişim: 05.06.2023
• Gambetti, Zeynep: “Marx ve Arendt: Emek, İş, Eylem Üzerinden Üç Siyaset Biçimi”, Birikim, S. 217, 2007, s. 46-54. Haşlakoğlu, Oğuz: Platon Düşüncesinde Tekhne: Sanat ve Felsefenin Ortak Kökeni Üzerine Bir İnceleme, Sentez Yayıncılık, Bursa, 2016.
• Heper, Altan: “Hannah Arendt’te Haklara Sahip Olma Hakkı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 28, S. 2, 2022, s. 650-672, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2619334, Erişim: 05.06.2023.
• İnce, Hilal Onur: “Hannah Arendt: Özgürlükçü Bir Cumhuriyetçilik Kuramına Doğru”, Res Publica, (Armağan Öztürk, ed.), Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2013, s. 286-310.
• Lewis, Sinclair: Babbitt, (Gamze Öncül, çev.), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2022.
• Mbembe, Achille: “Necropolitics”, (Libby Meintjes, çev.), Public Culture, C. 15, S. 1, 2003, s. 11-40, https://warwick.ac.uk/fac/arts/english/currentstudents/postgraduate/masters/modules/theoryfromthemargins/mbembe_22necropolitics22.pdf, Erişim: 05.06.2023.
• O’Byrne, Darren: “Re-imagining the Theory of Human Rights”, The International Journal of Human Rights, C. 16, S. 7, 2012, s. 1078-1093, Scopus, Erişim: 25.01.2019.
• Özdemir, Ali Murat; Saygılı, Abdurrahman; Zabunoğlu, Hamdi Gökçe; Akyıldız, Necat; Ketizmen, Muammer; Demirli, Aynur; Aykut, Ebubekir; Türkoğlu Karacaova, Ezgi Nur; Uğurlu, Göksu; Şahin, Ozan Giray: Genel Kamu Hukuku, 4. Baskı, İmge Yayınevi, Ankara, 2020.
• Özüaydın, Bergen Coşkun: “Hannah Arendt'in Vita Activa'sı”, İnsan, Toplum ve Siyaset: Felsefi Sorgulamalar (s. 87-140), (Ed. A. U. Hacıfevzioğlu), İstanbul: Sosyal Yayınları, 2019.
• Platon: Yasalar, (Candan Şentuna ve Saffet Babür, çev.), 3. Baskı, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2007.
• Ranciere, Jacques: “Who Is the Subject of the Rights of Man”, South Atlantic Quarterly, C. 103, S. 2/3, 2004, s. 297- 310, http://cscs.res.in/dataarchive/textfiles/textfile.2010-11-27.9388690495/file, Erişim: 05.06.2023.
• Salihpaşaoğlu, Yaşar: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Yargılamada Kullandığı Yöntem, İlke ve Usuller, 1. Baskı, Adalet yayınevi, Ankara, 2020, s. 50 vd.
• Türk, Rıdvan: “Sosyal Hakları Yeniden Düşünmek: Costas Douzinas’ın İnsan Hakları Öznesine Yönelik Eleştirileri Işığında Bir Deneme”, Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 21/22, 2020, s. 45-80, http://hfd.kocaeli.edu.tr/dosyalar/dergi/sayi-21-22/2-KocaeliUniversites_OcakTemmuz2020-Sayi21-22_Turk.pdf, Erişim: 05.06.2023.
• Wallerstein, Immanuel: Liberalizmden Sonra (Erol Öz, çev.), 4. Baskı, Metis Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• Yalçıner, Ruhtan: “Cumhuriyetçilik: Bir Aktüalite Ontolojisi”, Amme İdaresi Dergisi, C. 49, S. 4, 2016, s. 1-35, http://194.27.218.22/resimler/ekler/457db534a2a3ff9_ek.pdf?dergi=Amme%20Idaresi%20Dergisi, Erişim: 01.01.2019.
• Yazıcı, Tuğba: “Hannah Arendt’te Totalitarizmin Neliği”, Kaygı, S. 30, 2018, s. 191-207, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/451332, Erişim: 05.06.2023.
• Yıldırım, Adem: “Hannah Arendt'de Biyopolitika Düşüncesi”, Biyopolitika I (s. 249-280), (Onur Kartal, ed.), Nota Bene Yayınları, Ankara, 2016.
• Zabunoğlu, H. G. Kapitalizm, Biyoiktidar ve Özne. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 23 S. 2, 2021, s. 231-256
• Zabunoğlu, H. G. "Bir Radikal Demokrasi Teorisi Olarak Müzakereci Demokrasi". Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 66, S.4 , 2017, s. 795-818
• Zizek, Slavoj: Gıdıklanan Özne (Çev. Şamil Can), Epos Yayınları, Ankara, 2007.