Tuzla Bölgesindeki (Çanakkale, BigaYarımadası) Jeotermal Enerji Santrallerindeki Tehlike ve Risklerin 5x5 L Tipi Matris ve Fine-Kinney Risk Metotları ile Karşılaştırılması

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2 - ARALIK 2023 SAYISI, 227 - 247, 25.12.2023

Didem Kıray

https://doi.org/10.47898/ijeased.1363431

Öz

Yenilenebilir enerji kaynaklarından biri olan jeotermal enerji, son zamanlarda güvenli enerji talebinin karşılanmasında önemlidir. Enerji üretimi için jeotermal enerji santrallerinin kurulmasında yerel jeolojik yapının detaylı olarak incelenmesi ve değerlendirilmesi ile beraber santrallerin işletilmesinde çalışanların sağlığı ve güvenliği de etkin bir rol oynamaktadır. Bu çalışmada Çanakkale ili, Biga Yarımadası’nda yer alan Tuzla bölgesindeki jeotermal enerji santrallerinin bulunduğu ve kurulacağı alanları njeolojik yapısıve üretim kapasiteleri göz önünde bulundurularak 24 adet faaliyet alanından 60 adet tehlike ve riskler ile alınması gereken tedbirler belirlenmiştir. Belirlenen 24 adet risk 5x5 L tipi Matris ve Fine-Kinney Risk Metodolojileri kullanılarak karşılaştırılmıştır.23 tanesi yüksek risk, 1 tanesi de orta risk 5x5 L tipi Matris metodu ile 13 tane çok yüksek risk, 7 adet yüksek risk, 4 tane de önemli risk grubunda olduğu Fine-Kinney metodu ile ortaya konulmuştur. Jeotermal enerji santrallerinde Fine-Kinney metodunun daha ayrıntılı bir çalışmayı gerektirdiği ve daha güvenli sonuçlar verdiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Biga Yarımadası, Jeotermal enerji santrali, Tehlike ve riskler, 5x5 L Tipi Matris, Fine-Kinney.

Comparison of Hazards and Risks in Geothermal Power Plants in Tuzla Region (Çanakkale, Biga Peninsula) with 5x5 L Type Matrix and Fine Kinney Risk Methods

Öz

Geothermal energy, one of the renewable energy sources, is important in meeting the demand for safe energy in recent times.In establishing geothermal power plants for energy production, detailed examination and evaluation of the local geological structure, as well as the health and safety of employees in the operation of the plants, play an active role. In this study, 61 hazards and risks and precautions to be taken from 24 activity areas were determined, taking into account the geological structure and production capacities of the areas where geothermal power plants are located and will be established in the Tuzla region of the Biga Peninsula of Çanakkale province. The 24 identified risks were compared using 5x5 L-type Matrix and Fine-Kinney Risk Methodologies.It was revealed that 23 of them were in the high risk group, 1 of them were in the medium risk 5x5 L type Matrix method, and 13 were in the very high risk group, 7 were in the high risk group, and 4 were in the important risk group by the Fine-Kinney method.It has been determined that the Fine-Kinney method in geothermal power plants requires a more detailed study and gives safer results.

Anahtar Kelimeler

Biga Peninsula, Geothermal power plant, Hazards and risks, 5x5 L Type Matrix, Fine-Kinney

Kaynakça

• Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2019). Jeotermal enerji tesislerinde iş sağlığı ve güvenliği programlı teftiş genel değerlendirme raporu. Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı, 28, Ankara.
• Barasa, P. J., ve Magut, P. S. (2018). Environmental risk assessment: case study of Eburru geothermal wellhead power plant. International Journal of Development and Sustainability, 7(10), 2570-2584.
• Bošnjaković, M., Stojkov, M., ve Jurjević, M. (2019). Environmental impact of geothermal power plants. Tehnički vjesnik, 26(5), 1515-1522.
• Can, E.,Çıtıroğlu, H. K., ve Arca, D. (2022). Jeotermal enerji santrallerinin (JES) projelendirilmesinde oluşması muhtemel risklerin analiz edilmesi, Konya Journal of Engineering Sciences, 10(4), 850-863.
• Case, G. D., Bertolli, T. A., Bodington, J. C., Choy, T. A., ve Nero, A. V. (1977). Health effects and related standards for fossil-fuel and geothermal power plants. Volume 6 of health and safety impacts of nuclear, geothermal, and fossil-fuel electric generation in California.
• Chen, S., Zhang, Q., Andrews-Speed, P., ve Mclellan, B. (2020). Quantitative assessment of the environmental risks of geothermal energy: A review. Journal of environmental management, 276, 111287.
• ÇSGB, (2012). Metal sektöründeki işyerlerinde gaz tüpleri için kullanım ve güvenlik şartları. Yayın No:54, 1-84, Ankara.
• Ekol Sigorta Ekspertiz Hiz. Ltd. Şti (Haziran 2017). Jeotermal sondaj ve jeotermal enerji santralleri. Risk Değerlendirme Bülteni, 3, 1-40.
• Erdoğan, Y., Kök, O. E., ve Tanrıverdi, İ. (2017, Nisan). Çanakkale, Tuzla bölgesi jeotermal sondaj sahasının iş güvenliği açısından değerlendirilmesi ve risk analizi. Türkiye 25. Uluslararası Madencilik Kongresi Bildiriler Kitabı, 399-407, Antalya.
• Erzurumluoğlu, K., Köksal, K.N., ve Gerek, İ. H. (2015). İnşaat sektöründe fine-kinney metodu kullanılarak risk analizi yapılması. 5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu, 137-146, İzmir.
• Feili, H. R., Akar, N., Lotfizadeh, H., Bairampour, M., ve Nasiri, S. (2013). Risk analysis of geothermal power plants using failure modes and effects analysis (FMEA) technique. Energy Conversion and Management,72, 69-76.
• Genç, Ş.C., Dönmez, M., Akçay, A.E., Altunkaynak, Ş., Eyüpoğlu, M. ve Ilgar, Y. (2009). Biga yarımadası Tersiyer volkanizmasının stratigrafik, petrografik ve kimyasal özellikleri Biga yarımadası’nın genel ve ekonomik jeolojisi, MTA Rapor No: 11101, Ankara (yayımlanmamış).
• Hahn, J. L., (1979). Occupational hazards associated with geothermal energy (No. UCRL-15049; CONF-790906-7). California Dept. Of Health Services, Berkeley (USA).
• Hochwimmer, A., ve de Kretser, S. (2015). Safety by design processes for the engineering of geothermal facilities. Safety,19, 25.
• Huenges, E., ve Ledru, P. (2011). Geothermal energy systems: exploration, development, andutilization, John Wiley&Sons, Germany.
• Jharap, G., van Leeuwen, L. P., Mout, R., van der Zee, W. E., Roos, F. M., ve Muntendam-Bos, A. G. (2020). Ensuring safe growth of the geothermal energy sector in the Netherlands by proactively addressing risks and hazards. Netherlands Journal of Geosciences, 99, e6.
• Kachila, P. J. M. (2020). Assessment of the effects of geothermal well drilling occupation on the safety and health status of workers in Kenya: A case study of menengai geothermal prospect (Doctoral dissertation, JKUAT-IEET.
• Kıray, D., ve Cengiz, O. (2022). Jeotermal alanların jeolojik, jeokimyasal ve jeofiziksel yöntemlerle araştırılması. Mühendislik Bilimleri Alanında Yeni Trendler, Duvar Yayınları, 191-210, İzmir.
• Kinney, G. F., ve Wiruth, A. D. (1976). Practical risk analysis fo safety management (No. NWC-TP-5865). Naval Weapons Center China Lake CA.
• Korkmaz, G. (2020). L tipi (5x5 matris) risk analiz yöntemi ve fine kinney yöntemi ile yapı makinalarında risk değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çankaya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kutluay, F., ve Saygılı, S. S. (2005, Kasım). Jeotermal santrallerin işletilmesi. VII. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongre ve Sergisi, 291-306, İzmir.
• Kuyucu, M. (2016). Jeotermal sondajların iş sağlığı ve güvenliği yönünden değerlendirilmesi, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvelik Bakanlığı, İş Sağlığı ve güvenliği Genel Müdürlüğü, İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlık Tezi, Ankara.
• MTA, (2012). General and economic geology of the Biga Peninsula. Special Publication Series 28, 326 (in Turkish).
• Mohsen, O., ve Fereshteh, N. (2017). An extended VIKOR method based on entropy measure for the failure modes risk assessment-A case study of the geothermal power plant (GPP). Safety science, 92, 160-172.
• Okumuş, D., ve Barlas, B. (2016). Gemi inşaatı sektöründe 5x5 analiz matrisi ve fine-kinney yöntemlerinin Uygulamalı Bir Karşılaştırılması. GMO, 204-205, 95-106.
• Oturakçı, M., ve Dağsuyu, C. (2017). Risk değerlendirmesinde bulanık fine‐kinney yöntemi ve Uygulaması. Karaelmas İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 1(1), 17-25.
• Öngür, T. (1973). Çanakkale-Tuzla yöresinin volkanolojisi ve jeotermal enerji olanaktan: MTA Raporu, 5510 (yayımlanmamış), Ankara.
• Özkılıç, Ö. (2005). İş sağlığı ve güvenliği, yönetim sistemleri ve risk değerlendirme metodolojileri. TİSK Yayınları, Ankara.
• Sabins, F. (1999). Remote Sensing for Mineral Exploration, Ore Geol. Rev, 14, 157-183.
• Spada, M., Sutra, E., ve Burgherr, P. (2021). Comparative accident risk assessment with focus on deep geothermal energy systems in the organization for economic co-operation and development (OECD) countries. Geothermics, 95, 102142.
• Şahin, E. (2020). Jeotermal çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliği farkındalığının hata türü ve etkileri Analizi ile birlikte değerlendirilmesi: İzmir Jeotermal A.Ş örneği, Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Şamilgil, E. (1983). Geothermal energy fields of Çanakkale and Tuzla drillings. In Bulletin of Geology Congress Turkey, Vol. 4, 147-159.
• Şamilgil, E. (1992). Jeotermal enerji. Yıldız Teknik Üniversitesi Yayını, İstanbul.
• Şensoy, H. Ö., ve Kaya, İ. E. (2019). Tehlikeli atık bertaraf tesislerinde karşılaştırmalı risk analizi ve biyolojik faktörler açısından risk değerlendirmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (17), 1375-1382.
• Şimşek, Ş. (2015). Dünya’da ve Türkiye’de jeotermal gelişmeler. In III. Geothermal Resources Symposium Proceedings, 1-17, Ankara.
• Tonka, Ş. K., ve Ekmekci, I. (2022). A model proposal for occupational health and safety performance measurement in geothermal drilling areas. Sustainability, 14(23), 15669.
• Tunç, O., Yiğitbaşı, E., Şengün, F., Wazeck, J., Hofmann, M. ve Linnemann, U. (2012). U-Pb zircon geochronology of Northern metamorphic massifs in the Biga Peninsula (NW Anatolia-Turkey): New data and a new approach to understand the tectonostratigraphy of the region. Geodinamica Acta, 25(3-4), 202-225.
• Turan, A. (2015, Kasım). Kaynak İşlerinde İş Güvenliği. Kaynak Kongresi IX. Ulusal Kongre ve Sergisi Bildiriler Kitabı, 411-422), Ankara.
• Usanmaz, D., ve Köse, E. (2020). Kimyasal araştırma laboratuvarı risk değerlendirmesi için iki farklı metodun istatistiksel analizi. International Journal of Engineering Research and Development, 12(2), 337-348.
• Yurttaş, Ö. (2008). Ilıcabaşı (Aydın) jeotermal alanının hidrojeolojisi. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Yörükoğlu, H. (2014). Yenilenebilir enerji kaynakları risklerinin Fuzzy-FMEA yöntemi ile analizi, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
• URL-1. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/20120630-1.htm. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, (Erişim Tarihi: 15Eylül 2023).
• URL-2: https://www.mta.gov.tr/v3.0/hizmetler/jeotermal-harita. (Erişim Tarihi: 21.10.2023).
• URL-3: https://jesder.org/(Erişim Tarihi: 21.10.2023).
• URL-4:https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/10/20211001-20.htm. Acil Durumlar Hakkındaki Yönetmelik, (Erişim Tarihi: 12Eylül 2023).
• URL-5: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/12/20071219-2.htm. Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik, (Erişim Tarihi: 12Eylül 2023).
• URL-6:https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/02/20220218-1.htm. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği, (Erişim Tarihi: 12Eylül 2023).
• URL 7: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/07/20120711-11.htm/.TS 12820, (Erişim Tarihi: 16 Ekim 2023).
• URL-8: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2001/08/20010821.htm. Elektrik Tesislerinde Topraklama Yönetmeliği, (Erişim Tarihi: 16 Ekim 2023).
• URL-9: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/09/20130919-3.htm. Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, (Erişim Tarihi: 16 Ekim 2023).
• URL-10: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/10/20131005-2.htm. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği,(Erişim Tarihi: 12Eylül 2023).
• URL-11:https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=9949&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5. Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği, (Erişim Tarihi: 13 Eylül 2023).
• URL-12: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/03/20090303-4.htm. Makine Emniyeti Yönetmeliği, (Erişim Tarihi: 16 Ekim 2023).
• URL-13: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/20130717-2.htm. İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik, (Erişim Tarihi: 16 Ekim 2023).
• URL-14:https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/20130728-11.htm. Çalışanların Gürültüyle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik, (Erişim Tarihi: 15Eylül 2023).
• URL-15: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/01/20230127-1.htm. İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik, (Erişim Tarihi: 16 Ekim 2023).
• URL-16:. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/20130702-2.htm. Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik,(Erişim Tarihi: 13 Eylül 2023).
• URL-17:https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/12/20141213-1.htm. Zararlı Maddeler ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formları Hakkında Yönetmelik, (Erişim Tarihi: 16 Ekim 2023).
• URL-18:https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/04/20130430-6.htm. Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik, (Erişim Tarihi: 15 Eylül 2023).
• URL-19:https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/08/20130812-1.htm. Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik, (Erişim Tarihi: 12Eylül 2023).
• URL-20:https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/05/20180524-1.htm. Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik,(Erişim Tarihi: 15Eylül 2023).
• URL-21:https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/09/20130911-6.htm. Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliği, (Erişim Tarihi: 13Eylül 2023).
• URL-22:https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/10/20061007-1.htm. Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu, (Erişim Tarihi: 16 Ekim 2023).