Türkiye’de Atık Yönetiminde Uygulanan Mali Tedbirlerin Analizi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 14 - 34, 07.03.2024

Melek Tunç Barış Yıldız

https://doi.org/10.23834/isrjournal.1381831

Öz

Yoğun doğal kaynak kullanımı ve ekonomik faaliyetlerin artış göstermesi atıkların oluşumunda ciddi artışlar meydana getirmiştir. Atık miktarlarındaki artışlar ise, ülkeler için önemli konuların başında yer almaya başlamıştır. Bu önem atık yönetimini zorunlu kılmıştır. Atık yönetimi bir takım politikaları içermektedir. Diğer yandan politikaların etkinliği için alınacak hukuki ve teknik birtakım tedbirlerde önem arz etmektedir. Bu tedbirlerin en önemlilerinden biri ise mali tedbirlerdir. Türkiye’de atık yönetiminde uygulanan mali tedbirler ile ilgili hukuki, teknik ve akademik çalışmalar sınırlı düzeydedir. Çalışmanın amacı, son tahlilde Türkiye’de atık yönetimi konusunda uygulanan mali tedbirleri analiz etmektir. Bu kapsamda, atık yönetimi içerisinde yer alan mali tedbirler genel olarak tespit edilerek çeşitli biçimlerde sınıflandırmalar yapılmıştır. Türkiye için yapılan sınıflandırmada atık yönetimine ilişkin yasal dayanaklara bağlı kalınmıştır. Tespit edilen her bir mali tedbir ayrı ayrı ele alınarak Türkiye için mevcut durum ortaya konulmaya çalışılmıştır. Son olarak, atık yönetimi konusundaki doğrudan mali tedbirlerin nasıl daha etkin kullanılabileceği tartışılmıştır. Sonuç olarak, Türkiye’de atık yönetimi konusunda farklı yasal düzenlemeler kapsamında bir dizi tedbir uygulamasının bulunduğu ve konunun ele alınış biçimine göre farklı açılardan sınıflandırmalar yapılabileceği ifade edilebilir. Tedbirler, doğrudan ve caydırıcılık etkisi oluşturabilecek şekilde atıkların oluşumundan bertaraf edilmesi sürecine kadar geniş kapsamda ve sistemli bir biçimde düzenlenmelidir.

Anahtar Kelimeler

Atık, atık yönetimi, mali tedbir uygulamaları

Analysis of Fiscal Measures Applied in Waste Management in Türkiye

Öz

Yoğun doğal kaynak kullanımı ve ekonomik faaliyetlerin artış göstermesi atıkların oluşumunda ciddi artışlar meydana getirmiştir. Atık miktarlarındaki artışlar ise, ülkeler için önemli konuların başında yer almaya başlamıştır. Bu önem atık yönetimini zorunlu kılmıştır. Atık yönetimi bir takım politikaları içermektedir. Diğer yandan politikaların etkinliği için alınacak hukuki ve teknik birtakım tedbirlerde önem arz etmektedir. Bu tedbirlerin en önemlilerinden biri ise doğrudan mali tedbirlerdir. Türkiye’de atık yönetiminde uygulanan doğrudan mali tedbirler ile ilgili hukuki, teknik ve akademik çalışmalar sınırlı düzeyde ve güncel değildir. Çalışmanın amacı, son tahlilde Türkiye’de atık yönetimi konusunda uygulanan mali tedbirler analiz etmektedir. Bu kapsamında, atık yönetimi içerisinde yer alan mali tedbirler genel olarak tespit edilerek çeşitli biçimlerde sınıflandırılmaya gayret edilmiştir. Türkiye için yapılan sınıflandırmada atık yönetimine ilişkin yasal dayanaklara bağlı kalınmıştır. Tespit edilen her bir mali tedbir ayrı ayrı ele alınarak Türkiye için mevcut durum ortaya konulmaya çalışılmıştır. Son olarak, atık yönetimi konusundaki doğrudan mali tedbirlerin nasıl daha etkin kullanılabileceği tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Atık, atık yönetimi, mali tedbir uygulamaları

Kaynakça

• 29314 sayılı Atık Yönetimi Yönetmeliği, {https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=20644&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5], Erişim tarihi: 12.12.2023.
• Acet, H. ve Şakalak, A. (2020). Yeşil ekonomi kapsamında kamu politikaları ve çevre politikalarının değerlendirilmesi: Türkiye örneği, Journal Of Social And Humanities Sciences Research, 7(56), 2136-2153.
• Acun, S. (2014). Entegre katı atık yönetiminde biyoreaktör depolama alanı yaklaşımı- İstanbul örneği, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• AGED (2021). Depozito iade sistemi Türkiye nihai rapor, [https://aged.org.tr/raporlar/AGED_2021_Depozito_Raporu.pdf], Erişim tarihi: 13.12.2022.
• Ağacan, İ. (2014). Çevre kirliliği sorunları ile mücadelelerde Türkiye’de uygulanan çevre vergileri ve çevre vergisi bilinci, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Amasuomo, E. ve Baird, J. (2016). The concept of waste and waste management. Journal of Management and Sustainability, 6, 88-96.
• Arıkboğa, Ü. (2019). Çevre politikasının ekonomik araçları ve Türkiye’de belediye uygulamaları, Marmara Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 41(1), 23-50.
• Atıkların Sınır Ötesine Taşınımı Kılavuzu (t.y). sektörel atık kılavuzları atıkların sınırlar ötesi taşınımı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, [https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/editordosya/atiklarin_sinirlar_otesi_tasinimi_kilavuzu(1).pdf], Erişim tarihi: 19.10.2022.
• Aydın, A. H. ve Çamur, Ö. (2017). Avrupa Birliği çevre politikaları ve çevre eylem programları üzerine bir inceleme. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 21-44.
• Aydin, M. ve Deniz, K. (2017). Atık yönetiminde vergi politikasının rolü: Türkiye değerlendirmesi, Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30), 435-461.
• Aygül, H. H. ve Yıldız, D. (2018). Kentsel katı atık yönetimi kapsamında “Çevreci Komşu Kart Uygulaması”. Mediterranean Journal of Humanities, 8(2), 79-100.
• Battal, E. R. (2011). Entegre katı atık yönetimi Türkiye uygulaması, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü, Gebze.