FACTORS IN THE FORMATION OF THE OTTOMAN SEA/MARITIME POWER IN THE MEDITERRANEAN IN THE 15th AND 16th CENTURIES

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 48 - İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık/Güz 2023, Cilt 22, Sayı 48, 1145 - 1163, 30.12.2023

Bahri Sarp Yılmaz Mim Kemal Bülent Öke

https://doi.org/10.46928/iticusbe.1271539

Öz

The needs that changed and diversified with the political, technological and scientific developments in the 21st century have brought about new risks and threats. New dimensions of security have started to be discussed against newly emerging risks and threats in international relations. Among the new security issues, the sea comes to the fore both as an area of expansion of states and as an area that gains importance in terms of military, energy, economic and ecological (environmental) security aspects. At this point, maritime policies, which have become a geostrategic need for states in regions that have become areas of power struggle due to their geopolitical positions, tend to change and develop too. Today, the Mediterranean is one of the regions where these power struggles take place just like in history. The necessities and basic factors that paved the way for the 15th and 16th century Turkish (Ottoman) domination in the Mediterranean basin, which is the cradle of Turkish seafaring, were evaluated within the framework of sea power theories and the decision-making model put forward within the scope of the study in terms of shedding light on the present day.
Objective: In this study, an evaluation from a historical perspective was made based on the analysis model of the maritimization policy, which was formed within the framework of philosophical, cultural and theoretical foundations in the Mediterranean. With this evaluation, the building blocks in the formation of the Turkish maritime policy were tried to be shown.
Methodology: In this study, a qualitative research method was used and a literature review was conducted on the subject. In the light of the historical and theoretical information that was obtained, an analysis of the period, which is the subject of the study, was tried to be made.
Findings: The necessities and opportunities arising from the external conjuncture in the formation of the Turkish (Ottoman) maritime policy in the 15th and 16th centuries were determined with this study, and accordingly, the abilities of the decision-makers to benefit from these opportunities were shown. In addition, the events that formed the basis of the Turkish (Ottoman) maritime domination and sea power in the period in question were handled from a different perspective; and in this context, the emergence of the Turkish pirates, who constituted the source of the Turkish sea power of the period, and the Christianization policies that Spain applied to the Muslim and Jewish peoples in the Iberian Peninsula were associated.
Originality: Within the scope of the study, a new decision-making model has been developed for the formulation of maritimization policies. In addition, the effect of the deportation policy implemented by Spain in the relevant period on the formation of the Turkish sea power was revealed for the first time.

Anahtar Kelimeler

Mediterranean, Sea Power, Maritimization Policy, International Security

15. ve 16. YÜZYILLARDA AKDENİZ’DE OSMANLI DENİZ(CİLİK) GÜCÜNÜN OLUŞUMUNDAKİ ETKENLER

Öz

21. yüzyılda yaşanan siyasi, teknolojik ve bilimsel gelişmelerle değişen ve çeşitlenen ihtiyaçlar yeni risk ve tehditleri beraberinde getirmiştir. Uluslararası ilişkilerde yeni gelişen risk ve tehditlere karşı güvenliğin yeni boyutları ele alınmaya başlamıştır. Yeni güvenlik konuları arasında hem devletlerin genişleme alanı olarak, hem de askeri, enerji, ekonomik ve ekolojik (çevresel) güvenlik pencerelerinden önem kazanan bir saha olarak deniz ön plana çıkmaktadır. Bu noktada jeopolitik konumları dolayısı ile güç mücadelesi alanları haline gelen bölgelerde devletler için jeostratejik bir ihtiyaç haline gelen deniz politikaları da değişim ve gelişim eğilimi göstermektedir. Bugün de tarihte olduğu gibi Akdeniz bu güç mücadelelerinin yaşandığı bölgelerin başında gelmektedir. Günümüze projeksiyon tutması açısından Türk denizciliğinin beşiği olan Akdeniz havzasında 15. ve 16. yüzyıl Türk (Osmanlı) hakimiyetinin zeminini hazırlayan zorunluluklar ve temel etkenler, deniz gücü kuramları ve çalışma kapsamında ortaya atılmış olan karar verme modeli çerçevesinde değerlendirilmiştir.
Amaç: Bu çalışmada, Akdeniz özelinde felsefi, kültürel ve kuramsal temeller çerçevesinde oluşturulmuş olan denizcileşme politikasını çözümleme modeli esas alınarak, tarihsel perspektiften bir değerlendirme yapılmıştır. Bu değerlendirme ile Türk denizcilik politikasının oluşumundaki yapı taşları ortaya konmaya çalışılmıştır.
Metodoloji: Bu çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış ve konuya ilişkin literatür taraması yapılmıştır. Elde edilen tarihsel ve kuramsal bilgiler ışığında çalışmanın konusu olan döneme ilişkin analiz yapılmaya çalışılmıştır.
Bulgular: Bu çalışma ile 15. ve 16. yüzyıllarda Türk (Osmanlı) deniz politikasının oluşumundaki dış konjonktür kaynaklı zaruretler ve fırsatlar tespit edilmiş, buna bağlı olarak karar vericilerin bu fırsatları değerlendirmedeki yetenekleri ortaya konulmuştur. Ayrıca, söz konusu dönemdeki Türk (Osmanlı) deniz hakimiyetinin ve deniz gücünün zeminini oluşturulan olaylar farklı bir bakış açısıyla ele alınmış ve bu kapsamda dönemin Türk deniz gücünün kaynağını oluşturan Türk korsanlarının ortaya çıkışı ile İspanya’nın İber Yarımadası’nda Müslüman ve Musevi halklara uyguladığı Hristiyanlaştırma politikaları ilişkilendirilmiştir.
Özgünlük: Çalışma kapsamında denizcileşme politikalarının oluşturulmasına ilişkin yeni bir karar verme modeli geliştirilmiştir. Bunun yanı sıra, ilgili dönemde İspanya’nın uygulamış olduğu tehcir politikasının Türk deniz gücünün oluşumundaki etkisi ilk kez ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Akdeniz, Deniz Gücü, Denizcileşme Politikası, Uluslararası Güvenlik

Kaynakça

• Abulafia, D. (2012). Büyük deniz, Gül Çağalı Güven (Trans.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Akad, M. T. (2018). Türk tarihinin yönünü değiştiren savaşlar II: deniz savaşları-Anadolu Selçuklu Devleti’nden Osmanlı İmparatorluğu’na. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Attali, J. (2017). Denizin tarihi. B. Günen, (Ed.) İstanbul: Kırmızı Kedi.
• Bostan, İ. (2009). Fatih Sultan Mehmed ve Osmanlı denizciliği. In İ. Bostan, & S. Özbaran (Eds.), Başlangıçtan XVII. yüzyılın sonuna kadar türk denizcilik tarihi (Vol. 1). İstanbul: Deniz Basımevi Müdürlüğü.
• Bostan, İ. (2009). İmparatorluk donanmasina doğru: Tersâne-i Âmire'nin kuruluşu ve denizlerde açılım. In İ. Bostan, & S. Özbaran (Eds.), Başlangıçtan XVII. yüzyılın sonuna kadar Türk denizcilik tarihi (Vol. 1). İstanbul: Deniz Basımevi Müdürlüğü.
• Bostan, İ. (2017). Osmanlı akdenizi. İstanbul: Küre Yayınları.
• Bostan, İ., & Özbaran, S. (2009). Giriş. In İ. Bostan, & S. Özbaran (Eds.), Başlangıçtan XVII. yüzyılın sonuna kadar türk denizcilik tarihi (Vol. 1). İstanbul: Deniz Basımevi Müdürlüğü.
• Çelebi, K. (2007). Deniz savaşları hakkında büyüklere armağan, Orhan Şaik Gökyay (Trans.). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Erbaş, F. (2019). Doğu Akdeniz'de güç mücadelesi: 19. yüzyılda donanmalar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gürdeniz, C. (2013). Hedefteki donanma. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi,.
• Gürkan, E. S. (2020). Sultanın korsanları-Osmanlı Akdenizi'nde gazâ, yağma ve esaret, 1500-1700. İstanbul: Kronik Kitap.
• Hatipoğlu, H. N. (2005). Orta çağda Akdeniz'de deniz güçlerinin incelenmesi-Anadolu'da ilk Türk denizciliği (Umur Bey'in Epir Harekâtı). İstanbul: Deniz Basımevi Müdürlüğü.
• Hess, A. (2010). Unutulmuş sınırlar-16. yüzyıl Akdeniz’inde Osmanlı-İspanyol mücadelesi, Özgür Kolçak (Trans.). İstanbul: Küre Yayınları.
• İnalcık, H. (2009). Batı Anadolu'da yükselen denizci gâzî beylikleri, Bizans ve Haçlılar. In İ. Bostan, & S. Özbaran (Eds.), Başlangıçtan XVII. yüzyilin sonuna kadar Türk denizcilik tarihi (Vol. 1, pp. 31-47). İstanbul, İstanbul: Deniz Basımevi Müdürlüğü.
• Kafesoğlu, İ. (1984). Türk milî kültürü. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Kaşgarlı, M. (2005). Divan-ü Lügati’t-Türk. S. E. Yurteser (Ed.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Köprülü, M. F. (2020). Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Kumrular, Ö. (2009). XVI. yüzyılın ilk yarısında Orta ve Batı Akdeniz'de üstünlük mücadeleleri. In İ. Bostan, & S. Özbaran (Eds.), Başlangıçtan XVII. yüzyılın sonuna kadar Türk denizcilik tarihi (Vol. 1). İstanbul: Deniz Basımevi Müdürlüğü.
• Lea, H. C. (2011). İspanya Müslümanları - Hıristiyanlaştırılmaları ve sürülmeleri, Abdullah Davudoğlu (Trans.). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Öke, M. K. (2020). Biat-bir Turgıt Reis hikayesi. İstanbul: Turkuvaz Kitap.
• Oran, E. (2012). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e bir kurum olarak bahriye vekâleti. (Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi - Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
• Öztuna, T. Y. (1965). Türkiye tarihi (Vol. 6). İstanbul: Hayat Yayınları.
• Piri Reis Araştırma Merkezi. (2007). Türk deniz harp tarihinde iz bırakan gemiler, olaylar ve şahıslar: büyük Türk denizcisi Kemal Reis (Vol. 6). C. Ülkekul (Ed.). İstanbul: Deniz Basımevi Müdürlüğü.
• Piri Reis. (1973). Kitab-ı Bahriyye 932/1526. 1001 temel eser. No:19. Y. Senemoğlu (Ed.). İstanbul: Kervan Kitapçılık.
• Sancar, E. (2006). 21. yüzyıl stratejilerinde Türk denizcilik tarihi. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Şeyban, L. (2021). Endülüs: direniş ve soykırım. İstanbul: Muhit Kitap.
• Tabakoğlu, H. S. (2019). Akdeniz’de savaş: Osmanlı-İspanya mücadelesi. İstanbul: Kronik Kitap.
• Tarakçı, N. (2009). Osmanlı deniz gücünün Osmanlı tarihi üzerindeki etkileri. İstanbul: Deniz Basımevi.
• Togan, Z. V. (1972). Oğuz Destanı: Reşideddin Oğuznamesi, tercüme ve tahlili. İstanbul: Ahmet Sait Matbaası.
• Tutak, E. (2021). 21. yüzyılda denizlerin ve deniz gücünün artan önemi kapsamında Türkiye'nin deniz stratejisi: bir deniz gücü analiz model önerisi. (Doktora Tezi), Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, B. S. (2023). 21. Yüzyıl’da Türkiye Cumhuriyeti deniz politikasının jeostratejik değerlendirmesi: Libya politikası açmaz ve açılımları. (Doktora Tezi), İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü.