ŞİRKETLER HUKUKUNDA TAHKİM

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 48 - İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık/Güz 2023, Cilt 22, Sayı 48, 1287 - 1284, 30.12.2023

Mehtap Şahin Altıntaş

https://doi.org/10.46928/iticusbe.1300494

Öz

Devlet yargısına alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinden biri olan ve hukuk sistemimizde 160 yıllık geçmişi bulunan tahkim, değişen ve gelişen ihtiyaçlar neticesinde günümüzde daha fazla önem kazanmış ve çeşitli alanlarda uygulanmaya başlanmıştır. Bu alanların başında, iş dünyasının hızlı ve uzmanlık gerektiren çözümlere ihtiyaç duyduğu ve dolayısıyla özel bir hukuk dalı olarak değerlendirilen şirketler hukuku gelmektedir. Bu çalışma, şirketler hukuku uyuşmazlıklarının tahkime elverişliliğini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda doktrindeki farklı görüşler ve yargı kararları çerçevesinde şirketler hukukundan doğan uyuşmazlıkların tahkime elverişlilik analizi yapılmıştır.
Amaç: Çalışmada alternatif uyuşmazlık yöntemlerinden biri olan tahkim yönteminin Türk hukukunda düzenleniş biçiminden yola çıkılarak, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun emredici hükümleri doğrultusunda şirketler hukukunda ortaya çıkan uyuşmazlıkların tahkime elverişli olup olmadığı hususunun doktrin görüşleri ve yargı kararları ışığında detaylıca incelenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Çalışmada tahkime ilişkin genel hususlar içeren 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun tahkime elverişlilik hususunda ortaya koyduğu ölçüler belirlenerek, şirketler hukuku pratiklerinde ortaya çıkan uyuşmazlıkların bu ölçüler uyarında tahkime elverişli olup olmadığı hususu, farklı yaklaşımlar üzerinden, mukayeseli hukuktaki gelişmelere de atıf yapılarak ele alınmıştır.
Bulgular: Taraf iradelerinin büyük ölçüde belirleyici olduğu ticaret hukuku uyuşmazlıklarında tahkime duyulan ihtiyaç ortada olmakla birlikte; şirketler hukuku uyuşmazlıklarının üçüncü kişiler üzerindeki etkilerinin iradîlik unsuru bakımından ortaya çıkardığı tereddütlerin yanı sıra, bu alanda mevzuatta açık düzenlemelerin bulunmaması, tahkime temkinli yaklaşılmasına sebebiyet vermiştir. Bununla birlikte doktrinde ortaya atılan çözümlerle iradîlik unsurunun sağlanması mümkün olurken, mukayeseli hukukta olduğu gibi Türk hukukunda da bu alanda açık düzenlemelerin yapılacağı düşünülmektedir. Böylelikle tahkimin hızlı ve uzmanlık gerektiren bu uyuşmazlıklara dair çözümleri ile şirketler hukukunda tahkimin yaygınlaşmaya başladığı söylenebilmektedir.
Özgünlük: Hukukçular tarafından şirketler hukukunda tahkime ilişkin oldukça zengin bir mecrada birçok akademik çalışma bulunmasına rağmen, en sık yaşanan uyuşmazlıklara doktrinde üretilen çözümlerin sentezlendiği bu çalışmada konunun farklı bir perspektifle ele alınması çalışmaya özgünlük kazandırmış olup, bu yönüyle literatüre katkı sağlanması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Tahkim, Tahkime Elverişlilik, Şirketler Hukuku, Emredicilik, Tek Borç İlkesi.
Jel Sınıflandırması: K12

Anahtar Kelimeler

TAHKİM, TAHKİME ELVERİŞLİLİK, ŞİRKETLER HUKUKU, EMREDİCİLİK, TEK BORÇ İLKESİ

Destekleyen Kurum

İSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ

Teşekkür

Danışman hocam Doç.Dr. Ebru Şensöz Malkoç'a teşekkürler...

ARBITRATION IN CORPORATE LAW

Öz

Arbitration, which is one of the alternative dispute methods to the state jurisdiction and has a history of 160 years in our legal system, finds its application in different media every day as a result of changing and developing needs. In particular, the need for fast and expert solutions in business life has strengthened the interest in the application of arbitration in company law, which is a special branch of commercial law. In this study, disputes arising from company law are examined in the context of arbitrability, within the framework of different views in the doctrine and judicial decisions.
Purpose: In this study, it is aimed to examine in detail the doctrine opinions and judicial decisions on whether the disputes arising in corporate law are suitable for arbitration in accordance with the mandatory provisions of the Turkish Commercial Code No. 6102, starting from the way the arbitration method, which is one of the alternative dispute resolution methods, is regulated in Turkish law.
Method: In the study, by determining the measures put forth by the International Arbitration Law No. 4686, which includes general matters related to arbitration, and the Civil Procedure Law No. 6100 on the issue of suitability for arbitration, the matter of whether the disputes arising in corporate law practices are suitable for arbitration in accordance with these measures is addressed, with references to developments in comparative law, through different approaches.
Findings: While the need for arbitration in commercial law disputes, where the intentions of the parties are largely determinative, is apparent; the doubts raised by the effects of corporate law disputes on third parties regarding the element of voluntariness, as well as the absence of explicit regulations in this area, have led to a cautious approach towards arbitration. However, with the solutions proposed in doctrine, it is possible to ensure the element of voluntariness, and it is believed that, as in comparative law, explicit regulations will be made in Turkish law in this area as well. As a result, it can be said that arbitration has started to become widespread in corporate law, with its fast and expertise-required solutions for such disputes.
Originality: Despite the existence of numerous academic studies in a considerably rich field concerning arbitration in corporate law by legal scholars, synthesizing the solutions produced in doctrine for the most frequently occurring disputes in this study and approaching the subject from a different perspective have added uniqueness to the work. In this regard, it is aimed to contribute to the literature.
Keywords : Arbitration, Arbitrability, Corporate Law, Mandatory Provisions, Single Obligation Principle.
Jel Classification: K12

Anahtar Kelimeler

ARBITRATION, ARBITRABILITY, CORPORATE LAW, MANDATORY PROVISIONS, SINGLE OBLIGATION PRINCIPLE

Kaynakça

• Akdağ, G. N. (2014). Anonim şirketlerde kuruluş. İstanbul: Legal Kitabevi.
• Akın, M. Y. (2002). Şirketler hukukunda ve özellikle anonim şirketlerde pay sahibinin sadakat borcu (1. Baskı). İstanbul: Menkul Kıymetler Borsası Yayınları.
• Akın, M. Y. (2014). Anonim ortaklıkta bağlı nama yazılı hisseler. İstanbul: Vedat Kitapçılık.
• Akıncı, Z. (2013). Milletlerarası ticari uyuşmazlıkların alternatif çözüm yolları. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi. 18 (4), 93-109.
• Akıncı, Z. (2007). Milletlerarası tahkim (2. Baskı). İstanbul: Vedat Kitapçılık.
• Akıncı, Z. (1994). Milletlerarası ticari hakem kararları ve tenfizi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, No:44.
• Alangoya, H. Y., Yıldırım, M. K. ve Yıldırım Deren, N. (2011). Medeni usûl hukuku esasları (8. Baskı). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Altay, S. A. (2018). Tahkimde sözleşmesel ortak girişimler, şirketler hukuku uyuşmazlıkları ve tahkim. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Altay, İ. (2021). Anonim Ortaklıklarda Ortaklıktan Çıkarma Hakkı Uyuşmazlıklarının Tahkim ile Çözümü. Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarının Çözümünde Tahkim Semineri 16 Ekim 2021, İstanbul Ticaret Odası Tahkim ve Arabuluculuk Merkezi (İTOTAM). İstanbul Ticaret Odası Yayınları, 29-64.
• Altuğ, Y. ve Yasan, M. (2003). Milletlerarası özel hukukta kamu düzeni, Prof. Dr. Ergun Önen’e armağan. İstanbul: Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
• Arslan, R., Yılmaz, E. Y. ve Taşpınar Ayvaz, S. (2017). Medeni usul hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Arsarı, D. (2014). Ortak girişim sözleşmelerine uygulanacak hukuk (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Türkiye.
• Aydemir, F. (2017). Tahkim sözleşmesinin kaynakları tanımı hukukî niteliği ve yapılış türleri. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Ayoğlu, T. (2018). Sermaye şirketleri özelinde şirketler hukuku uyuşmazlıklarının çözümünde tahkim. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Ayoğlu, T. (2021). Esas sözleşmede yer verilecek tahkim şartının bağlayıcılığı ve şirketler hukuku davalarının tahkime elverişliliği, şirketler hukuku uyuşmazlıklarının çözümünde tahkim semineri 16 Ekim 2021. İstanbul Ticaret Odası Tahkim ve Arabuluculuk Merkezi (İTOTAM), İstanbul Ticaret Odası Yayınları, 85-96.
• Bahtiyar, M. (2017). Ortaklıklar hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Bahtiyar, M. (2001). Anonim ortaklık ana sözleşmesi. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Balak, A. C. (2021). Şirket sözleşmelerinde tahkim şartı, şirketler hukuku uyuşmazlıklarının çözümünde tahkim semineri 16 Ekim 2021. İstanbul Ticaret Odası Tahkim ve Arabuluculuk Merkezi (İTOTAM), İstanbul Ticaret Odası Yayınları, 9-15.
• Bozkurt, S. B. (2015). Milletlerarası tahkimde yargılama masraflarının hak arama özgürlüğüne etkisi ve sonuçları. Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10 (2), 129-130.
• Büyüksağiş, E. (2023). Tahkimde güncel sorunlar V-VI, Türk Tahkim Akademisi. Şirketler hukukunda tahkim anlaşmasının üçüncü kişilere teşmili, 69-83.
• Craig, W. L., Park, W. & Paulsson, J. (1990). International Chamber of Commerce Arbitration (2nd Edition). New York: Oceana Publications, Inc.
• Çavuşoğlu, A. E. (2007). Telekomünikasyon hizmetlerine ilişkin imtiyaz sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklarda tahkim (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, Türkiye.
• Çelikel, A. ve Erdem, B. (2021). Milletlerarası özel hukuk (17. Baskı). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Dayınlarlı, K. (2007). Joint venture sözleşmesi (3. Baskı). Ankara: Dayındarlı Yayınları.
• Doğan, M. (2022). Anonim Ortaklıklarda Şirket İçi Uyuşmazlıkların Milletlerarası Tahkime Elverişliliği (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi, Türkiye.
• Domaniç, H. (1988). Anonim şirketler hukuku ve uygulaması, TTK şerhi (Vol. II). İstanbul: Temel Yayıncılık.
• Ekşi, N. (2013). Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda tahkim. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Emdi, G. (2008). Milletlerarası ticari tahkimde tahkim şartının bağımsızlığı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 548-549.
• Eminoğlu, C. (2021). Anonim şirketler hukuku uyuşmazlıklarının arabuluculuğa elverişliliği ve elverişliliğin tespitinde ölçüt önerileri. Ticaret ve Fikri Mülkiyet Dergisi, 7 (2), 265-284.
• Erdem, H. E. (2020). Şirketler hukuku uyuşmazlıklarının tahkime elverişliliği, tahkim anlaşması. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Erdem, H. E. (2021). Şirketler hukuku uyuşmazlıklarında tahkim: İsviçre örneği, alınacak dersler ve öneriler. Şirketler hukuku uyuşmazlıklarının çözümünde tahkim semineri 16 Ekim 2021. İstanbul Ticaret Odası Tahkim ve Arabuluculuk Merkezi (İTOTAM). İstanbul Ticaret Odası Yayınları, 67-84.
• Erkan, M. (2013). Tahkim şartının ayrılabilirliği prensibinin asıl sözleşmenin yokluğu durumunda değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17 (1-2), 535-562.
• Esen, E. (2008). Uluslararası ticari tahkimde tahkim anlaşmasının üçüncü kişilere teşmili. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Giray, F. K. (2015). Milletlerarası tahkimde gizlilik. Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, 2015/2, 65-121.
• Hacıbekiroğlu, E. (2012). Milletlerarası tahkim hukukunda deliller ve delillerin değerlendirilmesi. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Helvacı, M. (2001). Anonim ortaklıkta yönetim kurulu üyesinin hukukî sorumluluğu (2. Baskı). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Helvacı, M. (2019). Anonim ortaklık genel kurul kararlarının iptali davalarının tahkim yargılaması üzerine düşünceler. II. Uluslararası Özel Hukuk Sempozyumu, 179-202.
• Huysal, B. (2010). Milletlerarası ticari tahkimde tahkime elverişlilik. İstanbul: Vedat Yayıncılık.
• İmregün, O. (1991). Kara ticaret hukuku dersleri ( 9. Baskı). İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Kaldırım, N. (2019). Şirketler hukukundan doğan uyuşmazlıklarda tahkim (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, Türkiye.
• Karan, H. (2001). Milletlerarası ticarî tahkimin hukukî mahiyeti ve bu alandaki kanunlaştırmalara etkisi”, Prof. Dr. Mahmut Tevfik Birsel'e Armağan.
• Karasu, R. (2015). Anonim şirketlerde emredici hükümler ilkesi. Ankara: Yetkin Yayınları. Kaya, A. (2001). Anonim ortaklıkta pay sahibinin bilgi alma hakkı. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Kayıklık, A. (2020). Anonim şirket genel kurul kararlarının hükümsüzlüğü ihtilaflarında tahkim. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 36 (4), 133-176.
• Kayıklık, A. (2023). Bir BAM Kararı Vesilesiyle Şirketler Hukuku İhtilaflarında Tahkim Üzerine Notlar. https://nasamer.ku.edu.tr/bir-bam-karari-vesilesiyle-sirketler-hukuku-ihtilaflarinda-tahkim-uzerine-notlar/ Erişim Tarihi: 01.12.2023.
• Kayış, F. (2022). Anonim ortaklıkta tek borç ilkesi çerçevesinde TTK 421/2-a bendinin değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 30 (3), 1209-1252.
• Kuru, B. ; Aydın, B. (2022). Medenî usul hukuku ders kitabı (7. Baskı). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Moroğlu, E. (2014). Anonim ortaklıkta genel kurul kararlarının hükümsüzlüğü. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Nomer, F. (1999). Anonim ortaklıkta pay sahibinin sadakat yükümlülüğü. İstanbul: Beta Yayınları.
• Nomer, E., Ekşi, N. ve Öztekin Gelgel, G. (2013). Milletlerarası tahkim hukuku 1. Cilt (4. Baskı). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Özkorkut, K. (2009). Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’nın sermaye şirketlerine getireceği yenilik ve değişiklikler. Yaklaşım. S: 194, Şubat 2009, 239-245.
• Pekcanıtez, H., Atalay, O. A. ve Özekes, M. (2022). Medeni usul hukuku (6. Baskı). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Poroy, R., Tekinalp, Ü. ve Çamoğlu, E. (2014). Ortaklıklar ve kooperatif hukuku I. İstanbul: Vedat Yayıncılık.
• Pulaşlı, H. (2021). Şirketler hukuku genel esaslar ( 7. Baskı). Ankara: Adalet Yayınevi.
• Saka, Z. (2004). Anonim ortaklıklarda genel kurul. İstanbul: Vedat Yayıncılık.
• Sulu, M. (2022). Pay sahipleri sözleşmelerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümünde arabuluculuk ve tahkim. Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, 8 (2), 511-528.
• Şener, O. H. (2017). Teorik ve uygulamalı ortaklıklar hukuku ( 3. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Taş, M. (2007). Türk hukukunda anonim şirket genel kurul kararlarının iptali davalarının milletlerarası ticari tahkimde görülmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Türkiye.
• Taşkın, A. (2000). Hakem sözleşmesi. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Tekil, F. (1996). Adî, kolektif ve komandit şirketler hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Tekinalp, Ü. (2012). Yeni anonim ve limited ortaklıklar hukuku ile tek kişi ortaklığının esasları ( 2. Baskı). İstanbul: Vedat Kitapçılık.
• Tekinalp, G. ve Tekinalp, Ü. (1989). Joint venture, Prof. Dr. Yaşar Karayalçın’a 65. yaş armağanı. İş Bankası Kültür Yayınları, 143-176.
• Tekinay, S. S., Akman, S., Burcuoğlu, H. ve Altop, A. (1988). Borçlar hukuku genel hükümler (6. Baskı). İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Üçışık, G. ve Aydın, Ç. (2013). Anonim ortaklıklar hukuku. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Veziroğlu, C. (2021). Anonim ortaklıklar hukukunda esas sözleşme özgürlüğü ve sınırları. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Yıldırım, B. (2012). Anonim ortaklıklarda şirket içi uyuşmazlıkların milletlerarası tahkim yoluyla çözümlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Galatasaray Üniversitesi, Türkiye.
• Yıldırım, N. D. (2004). UNCITRAL model kanunu ve milletlerarası tahkim kanunu çerçevesinde milletlerarası tahkimin esaslı sorunları. İstanbul: Alkım Kitabevi.
• Yılmaz, L. (1993). Çeşitli hukuk sistemlerinde joint venture anlaşmalarının yorumu ve hukukî düzenlemeye kavuşturulması ihtiyacı. Mahmut R. Belik’e Armağan, 475-491.
• Yılmaz, S. ve Çavuşoğlu, G. F. (2019). Türk hukukunda tahkime elverişlilik kavramı ve taşınmaz aynına ilişkin uyuşmazlıkların tahkimde görülmesi. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10, 594-613.
• Yongalık, A. (1991). Adi şirkette sermaye payı. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü.
• Yüksel, S. H. (2018). Pay sahipleri sözleşmelerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümünde tahkim, şirketler hukuku uyuşmazlıkları ve tahkim. İstanbul: ISTAC Yayınları.