Osmanlı-Ukrayna Serhattinde Özi Bozkırı

Yıl 2020, Sayı: 35, 17 - 34, 10.11.2021

Oleksandr Sereda

https://doi.org/10.26650/gaad.821615

Öz

Ukrayna tarihi ve Türkiye tarihi karşılıklı ve çelişkili münasebetler içinde uzun yüzyıllara dayanan bir geçmişe sahiptir. Güney Ukrayna bozkırlarında Osmanlı ve Kırım-Tatar egemenliği zamanında özellikle bölgenin yönetim sistemi, yerleşme şebekesi ve yaşam şartları incelenmeye muhtaç konuların başında gelir. Bu uzun zaman döneminde Osmanlı devleti tarafından bölgenin yönetimi ve idarî taksimatı kurulmuş, aynı zamanda Kırım Hanlığı bölgesinde de önemli ekonomik faaliyetler geliştirilmiştir. XVIII. yüzyılda Osmanlı hâkimiyetinde Özi Kırı’na dair en münakaşalı mesele Kuzeybatı Karadeniz toprağında Ukraynalıların yerleşimi, Rusya tarafından Osmanlı toprağının işgali ve sınır bölgelerindeki insanların yerlerini terk ederek burasının şenliksiz kalıp çöle çevrilmesidir. Çeşitli etnik ve dinsel farklılıklar arz eden halkları bünyesinde barındıran bir imparatorluk olarak Osmanlı devleti için Kuzey sınırlarında aynı anlamda farklılıklar gösteren Ukrayna toprakları büyük bir sınır ülkesi olarak iki devletin karşılıklı ilişkilerinde önemli bir rol oynadı. Özellikle Kuzeybatı Karadeniz bölgesi Ukrayna ve Türkiye tarihinde üçyüz seneden fazla süren bir zaman dilimini paylaşmıştır.

Anahtar Kelimeler

Özi Kırı, Güney Ukrayna, Yönetim, Yerleşim, Osmanlıca Kaynaklar

Ozi Steppe on the Ottoman-Ukraine Border

Öz

Ukrainian history and the Ottoman history has a history of opposing and contradictory relations based on many centuries. Especially Northwest Black Sea region have more than three hundred years united period. During this long period, the administration and administrative divisions of the region were established by the Ottoman state. During the Ottoman and Crimean-Tatar sovereignty in the southern Ukrainian steppes, especially the administrative system of the region, the settlement network and living conditions are among the issues that need to be examined. The most controversial issue regarding Özi Kırı during the Ottoman rule in the 18th century is the settlement of Ukrainians in the land of the Northwest Black Sea, the occupation of the Ottoman land by Russia and the people in the border regions leaving their places and important economic activities were also developed in the Crimean Khanate controlled region. As an

empire that includes peoples with various ethnic and religious differences, the Ukrainian lands, which differ in
the same sense in the northern borders Ottoman state, played an important role in the mutual relations of the
two states as a large border region.

Anahtar Kelimeler

Özi Kırı, South Ukraine, Administration, Settlement, Ottoman Sources

Kaynakça

• Abrahamowicz Z., Staraya turetskaya karta Ukrainy s planom vzryva Dneprovskih porogov i ataki turetskogo flota na Kiev. – In: Vostochnye istochniki po istorii narodov Yugo-Vostochnoy Evropy. Т.II. М., 1969.
• Argatiuk S.S., Levchuk V.V., Sapozhnikov I.V., Adzhider – Ovidiopol: ocherki po arheologii i istorii goroda i kreposti. Odessa-Ovidiopol. 2014.
• Antonov A., Vazhen document za Krimskiya pat (Sağ kol) I negovite otkloneniya prez XVII-XVIII v. – In: Tradicii I priemstvenost v Bulgaria I na Balkanite prez srednite vekove. Veliko Tarnovo, 2003.
• Devolant., Karta geograficheskaya izobrazhayushchaya Oblast Ozu ili Edizan inache nazyvaemuyu Ochakovskoyu zemleyu I prisoedinennuyu nyne k Rossiyskomu gosudarstvu v silu zaklyuchennogo v Yassah mirnogo dogovora. 1791.
• Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî., Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. V. Kitap. Topkapı Sarâyı Kütüphanesi Bağdat 307 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu – Dizini. İstanbul, 2001.
• Topaktaş H., Arslantürk H. A., Kanuni Sultan Süleyman Dönemi Osmanlı-Leh İlişkilerine Dair Belgeler (1520-1566). İstanbul, 2014.
• Katalog dokumentów tureckich. Dokumenty do dziejów polski i krajów ościennych w latach 1455-1672. Opracował Zygmunt Abrahamowicz. / Katalog rękopisów orientalnych ze zbiorów polskich. Tom I. Część 1. Warszawa, 1959.
• Kolodziejczyk D., Podole pod panowaniem tureckim. Eyalet Kamenetskiy 1672-1699. Warszawa, 1994.
• Materialy dlia istorii Krymskogo hanstva, izvlechennye po rasporiazheniu İmperatorskoy Akademii Nauk, iz Moskovskogo Glavnogo Arhiva Ministerstva İnostrannyh Del. İzdal V.V.Veliaminov-Zernov. St. Petersburg, 1864.
• Osmanlı belgelerinde Kırım Hanlığı/Crimean Khanate in Ottoman documents. – İstanbul. 2013.
• Otchet otnositelno geograficheskogo i topograficheskogo polozhenia provintsii Ozu ili Edisan obichno nazyvaemoy Ochakovskaya step, sluzhashchiy poyasneniem k kartam i planam, sniatym po vysochayshemu ukazaniyu. 1792 g. – In: Nasledie F.P. De-Volana. İz istorii porta, goroda, kraya. Odessa, 2002.
• Sbornik Russkogo İmperatorskogo İstoricheskogo Obshchestva. Т.41, St. Petersburg, 1884.
• Skarbiec dyplomatów papieskich, królewskich, książęcych; uchwal narodowych, postanowień różnych władz i urzędów posługujących do krytycznego wyjaśnienia dziejów Litwy, Rusi Litewskiej i ościennych im krajów. Zebrał i w treści opisał Ignacy Daniłowicz. Tom II, Wilno.
• Tuncer, H. Aynî Ali Efendi – In: Osmanlı İmparatorluğu’nda Eyalet Taksimatı. Ankara 1964.
• Zayonchkovskiy А., Letopis Kipchakskoy stepi (Tevarih-i Desht-i Kipchak) kak istochnik po istorii Kryma. – In: Vostochnye istochniki po istorii narodov Yugo-Vostochnoy Evropy. Т.II. Мoskva., 1969.