MEDYA OKURYAZARLIĞI VE OKUL ÖNCESİ ÇOCUK: EBEVEYNLERİN MEDYA OKURYAZARLIĞI BİLİNCİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2010, Cilt: 1 Sayı: 39 - İletişim Fakültesi Hakemli Dergisi, 59 - 73, 17.08.2011

Özlem Gündüz Kalan

Öz

Günümüzde kitle iletişim araçlarının olumsuz etkilerinden korunabilmek ve bilinçli bir etkileşimin sağlanabilmesi ihtiyacı medya okuryazarlığı kavramını doğurmuştur. Medya okuryazarlığı, kitle iletişim araçlarıyla izleyici arasındaki iletişimin bilinçli ve sağlıklı bir etkinlik biçiminde gerçekleşmesini sağlamak amacını taşımaktadır. Televizyon, yaygınlığı ve görsel işitsel anlam aktarımı özelliğinden dolayı yetişkinler ve çocuklar üzerinde en etkili kitle iletişim aracıdır. Günümüzde çocukların da tüketimin hedef kitlesi olduğu ve onlara yönelik yayınların ağırlık kazandığı göz önüne alındığında ebeveynlerin çocuklarını televizyonun zararlarından koruyabilmeleri için medya okuryazarı olmaları önem taşımaktadır. Okul öncesi çocuklar televizyonun olumsuz etkilerine maruz kalmaya çok daha fazla açıktır. Bu nedenle okul öncesi çocuklarda televizyon izleme etkinliği, çocukların sağlıklı gelişimi açısından ebeveynlerin gözetimi altında olmalıdır. Bu araştırmada medya okuryazarlığı kavramından yola çıkarak okulöncesi çocuk ebeveynlerinin çocuğun televizyonla ilişkisinin belirleyicisi olarak bilinç düzeyleri sorgulanmıştır. Araştırmada nitel bir araştırma yöntemi olan yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşme yöntemi kullanılmıştır.  Görüşmelerde ebeveynlerin medya okuryazarlığı bilgisi, program içeriği, yaş özelliklerine uygunluğu ve izleme süreleri ölçütlerinden hangileri konusunda ne kadar bilinçli olduğu görülmeye çalışılmıştır.  Görüşmelerin değerlendirmesine göre; deneklerin “medya okuryazarlığı” kavramı hakkında bilgi sahibi olmadığı görülmüştür. Ancak buna karşın çocuklarının izlediği programları seçme konusunda yönlendirici olma eğilimi göstermektedirler. Özellikle tematik çocuk kanallarını tercih ettikleri görülmüştür. Öte yandan kendileri televizyon izlerken çocuklarının pasif izleyici olmasını engelleme bilincine ise sahip değiller. Değerlendirmenin toplamında deneklerin medya okur yazarlığı bilincine sahip olmadıkları ve bu konuda eğitilmeleri gerektiği ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Medya okuryazarlığı, televizyon, okul öncesi çocuk

Kaynakça

• Aktaş C. (2007). İlköğretim Okullarında Medya Okuryazarlığı Eğitimi. 4. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi.Vol.1, İstanbul:22-24 Ekim 2007.
• Binark M.& Bek M.G. (2007). Eleştirel Medya Okuryazarlığı: Kuramsal Yaklaşımlar ve Uygulamalar, İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
• Bostancı, N. (2007). İlköğretim Medya Okuryazarlığı dersi Öğretmen El Kitabı, Nisan 8, 2010, http://www.medyaokuryazarligi.org.tr/4.html
• Ertürk Y. D.& Gül A.A. (2006). Çocuğunuzu Televizyona Teslim Etmeyin: Televizyon Haberlerinin Çocuklar Üzerindeki Stres Etkileri ve Ailesel Haber İzleme Alışkanlıkları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Hobbs R. (2004). Medya Okuryazarlığı Alanında Yedi Büyük Tartışma M. Türkan Bağlı (Translated by) Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, cilt. 37, sayı:1, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları. (122-140).
• İnal K. (2009). Medya Okuryazarlığı El Kitabı. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Jols T.& Thoman E. (2008). 21. Yüzyıl Okuryazarlığı: Medya Okuryazarlığına Genel Bir Bakış ve Sınıfiçi Etkinlikler. Cevat Elma & Alper Kesken (Translated by) Ankara: Ekinoks Yayınevi.
• Kellner, D. (2010). Medya Gösterisi, Zeynep Paşalı (Translated by). İstanbul: Açılım Kitap.(Original Book Published in 2003).
• Morley, D. (2005). Etkin İzleyici Kuramı: Sarkaçlar ve Tuzaklar. Yiğit Yavuz (Translated by) Medya ve İzleyici:Bitmeyen Tartışma Şahinde Yavuz (Edited by). Ankara:Vadi Yayınları. (99-130).
• Postman N. (1995). Çocukluğun Yokoluşu. Kemal İnal (Translated by) Ankara: İmge Yayınevi (Original Book Published in 1994).
• Postman, N. (1994). Televizyon : Öldüren Eğlence. Osman Altınay (Translated by). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Original Book Published in 1985).
• RTÜK (2010). Medya Okuryazarlığı. Mart 20, 2010, http://www.medyaokuryazarligi.org.tr/4.html
• Şirin, M.R. (2006). Televizyon Çocuk ve Aile: Yeni Çocukluğun Televizyon Sarmalı. İstanbul:İz Yayıncılık.
• Tallim J. (2010). What is Media Lteracy. Media Awareness Network. http//www.media-awareness.ca/english/teachers media_literacy.cfm. 10. 02. 2010.
• Taşkıran, N.Ö. (2007). Medya Okuryazarlığına Giriş. İstanbul:Beta Yayınevi.
• Yavuzer, H. (2004). Çocuğu Tanımak ve Anlamak. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tablo 1: Araştırmaya katılan deneklerin demografik özellikleri görülmektedir. K E 18- 30 40 50 0-2 3-4 4-5 Çalışan Evde Cinsiyet 15 5 6 14 Yaş 1 17 2 Eğitim 2 12 6 Çocuk-yaş 1 10 9