KONUŞMA DİLİ OLARAK TÜRKÇENİN İKİ TEMEL ALANDA İNCELENMESİ: TONLAMA VE SÖZCELEME

Yıl 2006, Cilt: 35 Sayı: 35, 197 - 228, 07.08.2012

Selim Yılmaz Arsun Yılmaz

Öz

Her şeyden önce eklemeli bir dil olması, Türkçe üzerine yapılan araştırmaların konusu ne olursa olsun, biçim ve söz diziminden başlamak ve burada yoğunlaşmak kaçınılmazdır. Bu açıdan bakıldığında, dilimizin morfolojik ve söz dizim görünümü ve işleyişi, kuşkusuz bu çalışmamızın da temelini oluşturacaktır. Bu makalede, ana dil olarak konuşulan günümüz Türkçesinin çeşitli söylem oluşumlarında ortaya çıkabilecek bazı yapısal özellikler incelenecektir. Sözlü dile ilişkin bu yapısal özellikler, çağdaş dilbilimin iki önemli alanını ilgilendirir: Tonlama ve Sözceleme

Anahtar Kelimeler

Ana dil, söylem, sözce, sözceleme, sözlü dil, tonlama, Türkiye Türkçesi

Kaynakça

• Banguoğlu. Tahsin (1995), Türkçenin Graıııeri, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları: 528.
• Bazin, Louis (1987), Introduction a L'Etude Pratique de la Langue Turque (Türk Dilinin
• Uygulamalı Öğrenimine Giriş), Paris, Librairie d'Amerique et d'Orient, Adrien Maisonneuve. Deınircan, Ömer (1996), Türkçenin Sesalizinıi, İstanbul, Der Yayınevi.
• Deny, Jean (1921), Grammaire de la Langue Tin-qua (Türk Dilinin Grameri), Dialecte Osmanli,
• Paris, Editions Ernest Leı'oux. Ergin. Muharrem (1990), Türk Dil Bilgisi. İstanbul, Bayrak Basım Yayım Tantım 19. Baskı.
• Kawaguchi, Yuji & Selim Yılmaz (2005), “Sözlü Türkiye Türkçesi Derlemi (STTD)” in Usage
• Based Linguistic Informatics (UBLI), The 21 st Century COB Program at the Graduate School ol' Area and Culture Studies. Tokyo University of Foreign Studies (TUFS), el’. (http:/lwww.coelang.tuI's.ae.jp/turkish/indexhtml). Morel, Mary-Annick & Laurent Damon—Boileau (1998), Grammaire de l’lıııonation. L’exemple du français ((Tonlamanın Grameri. Fransızcanın Durumu), Paris, Ophrys.
• Sarıca, Mustafa [ed] (2005), Sözlii Dil Yapısı : Yeni Dilbilim Kuramları Işığında, Ortak kitap,
• İstanbul, Multilingual. Uras Yılmaz, Arsun ( I998), Réalisalions Liııgııistiqııes (les Prédicats d ’Attribution ele Propriéré en Turc Contenıporain (Çağdaş Türkçe'de Nitelik Bildiren Yüklemlerin Dilbilimsel Oluşumları), Yayımlanmış Doktora Tezi, 1999, Paris III ~ Sorbonne Üniversitesi, Lille, ANRT, Septentrion.
• Uras Yılmaz Arsun, Yılmaz Selim, Morel Mary—Annick [ed.] (2004), Vers une Grammaire
• Linguistique du Turc (Türkçenin Dilbilim ve Grameri), Ortak kitap, İstanbul, Multilingual. Uras Yılmaz, Arsun (2006), “Karşılıklı Konuşmada Söylem Sonuna Getirilen Ek ve Tamamlayıcı
• Bilgi" in XX. Ulusal Dilbilim Kurultayı, Maltepe Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, İstanbul. 12—13 Mayıs 2006.
• Yılmaz, Selim (2000), Le Systeme Hypothâıiqııe en Turc : De la Moı'plıasyntaxe â l’Enoııcı'atı'on
• (Türkçe'de Olasılık—Varsayım Sistemi: Yapısal Söz diziminden Sözcelemeye), Yayımlanmış Doktora Tezi, 2001, Paris lll — Sorbonne Üniversitesi, Lille, ANRT, Septentrion.
• (2005), “Bir Sözlü Dil Çalışması : Türkçe ve Fransızcada Yorumdan Sonra
• Gelen Unsurlar" in XVIII. Ulusal Dilbilim Kurultayı, Ankara Üniversitesi, Dil—Tarih ve Coğrafya Fakültesi, Dilbilim Bölümü, Ankara, 20—21 Mayıs 2004.
• (2006), “Konuşulan Türkçede Görüş Bildirme Göstergeleri (Fransız Dilbilim
• Kuramı Çerçevesinde)” in XX. Ulusal Dilbiliın Kurultayı, Maltepe Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, İstanbul, 12-13 Mayıs 2006. ed.] (2006), Fairs de Langue en Français e en Turc Motlernes (Çağdaş
• Fransızca ve Türkçede Dil Olayları), Ortak kitap, München, Lincom-Europa. SÖZLÜKLER Groussier, M.—L. & C. Riviöre (1996), Les Mors de la Linguitique. Lexique de Linguistique
• Enonciaıive (Dilbilim Terimleri. Söyleyiş Dilbilimi Sözlüğü), Paris, Ophrys. Korkmaz. Zeynep (1992), Graıner Terimleri Sözlüğü, Ankara, TDK Yayınları: 575.
• Vardar, Berke (2002), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Multilingual.
• Türkçe Sözlük, TDK, Ankara, 2005, 10. Baskı. EK : Ses Grafikleri Grafik 1 (Örnek 3) âHHPRDZ etude 19990518 / C:\CURPUS\UN8.UŞU 16b ZZOSOHZ 1mn11.503 mn0+ brut Tc: FCI-4339 F0(400 30 3 5)
• _g. ___—- _:ı ___—.- _,—. .-;' .::—:.... peki diyeceksiniz ki n. {v 'ı ı "'. "\ ) ’\\ ("'x' , ."W X ,» ,v—w—x XR...— .. .. “ ,,f/ı'ıFv-şjff X ., [r \_ ___—__».__.__/:f:..._...:f...__.__.“......_......__.... $'a..." .. “K””"'““'““'"""""" .... ...... ,. sag—~13..- bitr) mantik guruiîiıebiıir eh daga?" '«1. 5' 6 _ temps (s ) ——> , nNnPRDZ beh13 19990520 CINCDRPUSNBEHIBMRU 16b ZZOSGHZ 1mn10.508 rant-)'ı- brut le FaL—SG) FOMOO 30 3 S) 00
• W _ MJ,—Ahm _ A flv/VN“. /\ “Z ,r’ / h / f X __— » ,. __ ben bl; pa~~~~zara hitap ‘1 2. 3.‘ "~-"’\«-._z::xZ\‘~ ”Kırı—Dm... “*” F AJ. , ," f" ’ Ml 'un—_ A J bu (((((( tüfegi dağılım—etmek zum-unda— ‘4 6 ' temps (s) ———> . HHRPBDZ etude 19990521 / C:\CURPUS\UN10.MRU 15b 22050Hz 37.003 brut Ie FCI—50 F0(400 30 3 5) dinizle çeliği Q6 düsüğorsunuzw 'ĞgEP &. S. Bf temps(s) ———>
• Konusma Dili Olarak Türkçe'nin İki Temel Alanda İncelenmesi: Tonlama Ve Sözceleme 223 HNHPBUZ etude 19990514 / mn0+ brut le FcîwSO F0(400 30 3 5) sonny-w»
• C:\CORPUS\UM4.WHU 16b ZZOSOHZ 1mn9.503 J _.. n.” ./\ — W N w """""""""""""""""" tabi yanl is biraz sonra yanl is kullandiginiz- 19. 20. 21' 22. <br>mwuw * 23. ' ' ' 24.“ temps(s) ———> Selim YLLMAZ —— Arsun Uras YILMAZ HNHPRDZ um21 1999061? C:NCGRPUSNUH21.URU 16b ZZOSOHz 44.003 993 brut Ie FCI 50 F0(400 30 3 5) ‘ fMX fîfN fkf rm. ı/NX ? /X”
• —li gibidir aucinin yaninda. <br> ? ' ' 58 .' ' ' 59. ' 60 .' temps (3) ——> GraŞk 7 (Örnek 10) HNHPBÜZ umZ 19990512 CACÜRPUSNUNZMRU 16b ZZOSGHZ 111116.503 rrmO—I' brut Ie FCI—"'Em F0(400 30 3 S) e : : : : : : sinirlandi————rilabil——ir 31. 32. 33 ' M çün————kü - avci [ ik ha— 34 . 35 . 36 .' temps£sl w) Grafik 8 (Örnek 11) ŞNnPRDZ etude 13990519 /
• C:\CORPU3\BEH10.NHU 16b 22050Hz 1mn0.508 mn0+ brut It:: Fal—50 FGHOG 30 3 5) /\‘ r /\ göîğkdîîîğaxiif'x ”"X f"“- : &“ XX r- ''''''' zx :_l'jgı \ *;
• . K“ ._\\ x_— XXX lxx '*'—— fx.“ ___.“ x __," ”* —lerine ugu—-—— Mtg—“:35 bir ü———:EEG' ıki a———-—tar*uç % 3?. 38. 39.’ fx :, 1“ ”awaz—.::; _ “* A— (if: ........ )xulzwşcmmmwnmuu “__ a fx ' V"“ __ _. at;; dördüncü taxi-:3; (Sgk—nez u onun el innî '40 . ' '41 . ' 42 .' temps (s ) ——>