35 mm Film Projeksiyonundan Akıllı Telefonlara Türkiye’deki Sinema Salonlarının Dijitalleşmeye Geçiş Süreci: 2010-2015

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 19, 14.05.2024

Ferhat Zengin

https://doi.org/10.53804/izlek.1347659

Öz

Bu çalışma Türk sinemasının film gösterim sürecinin dijitalleşmesine odaklanmaktadır. Çalışmada alan araştırması çerçevesinde sektör raporları ve istatistiksel veriler derlenmiştir. Bu verilerin sağlaması için ise derinlemesine görüşme tekniğinden elde edilen veriler kullanılmıştır. Çalışmanın amacı, dijitalleşmenin Türk Sineması’nın gösterim aşamasına eklemlenmesiyle ortaya çıkan gelişmeleri saptamaya çalışmaktır. İşletmelerdeki dijital dönüşümün sağlandığı 2010-2015 yılları ile sınırlandırılan bu araştırmanın bulgularına göre, Türkiye’deki sinema işletmelerinin dijitalleşmesi zamana yayılmamış, çok kısa bir zaman diliminde gerçekleşmiştir. Bundan dolayı da işletmeler ve sinemacılar bir dizi sorunlarla karşı karşıya kalmıştır. Bu bağlamda sinema salonlarında zincirleşmenin arttığı, bağımsız sinema işletmelerinin sayısının ise azaldığı görülmüştür. Ayrıca projeksiyon sistemlerinin dijitalleşmesiyle işletmelerde 35 mm filmciliğe ait tüm süreçler ortadan kalmıştır. Bundan dolayı da emektar sinema emekçileri işlerinden çıkarılmış, yerlerine ise bilgisayardan anlaması yeterli olan genç kişiler istihdam edilmiştir. Böylelikle teknolojik değişiklik film gösterimlerinde kültürel bir değişikliğe de neden olmuştur. Ek olarak Sanal Kopya Bedeli (VPF) sistemi kapsamında film yapımcılarından film başına gösterim bedeli alınmaya başlanmıştır. Bu anlamda işletmelerin dönüşümü bağımsız film yapımcılarını ve sanatçılarını da doğrudan etkilemiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Sineması, Dijitalleşme, Teknoloji ve Sinema, Sinema Salonları, Sinema Makinisti, Projeksiyonist, Sinema İşletmeleri

From 35 mm Film Projection to Smartphones, the Transition Process of Movie Theaters in Turkey to Digitalization: 2010-2015

Öz

This study focuses on the digitalization of the film screening process of Turkish cinema. In the study, sector reports and statistical data were compiled within the framework of field research. In order to provide these data, data obtained from in-depth interviews were used. The aim of the study is to try to identify the developments that emerged with the incorporation of digitalization into the screening stage of Turkish Cinema. According to the findings of this research, which is limited to the years 2010-2015, when the digital transformation in the enterprises was achieved, the digitalization of cinema enterprises in Turkey did not spread over time and took place in a very short period of time. Therefore, businesses and filmmakers have faced a series of problems. In this context, it has been observed that the chainization of movie theaters has increased, while the number of independent cinema businesses has decreased. In addition, with the digitalization of projection systems, all processes belonging to 35 mm filmmaking were eliminated. Therefore, veteran cinema workers were laid off from their jobs and replaced by young people with sufficient computer skills. In this way, technological change led to a cultural change in movie screenings. In addition, under the Virtual Copy Fee (VPF) system, filmmakers began to be charged a per-film screening fee. In this sense, the transformation of businesses directly affected independent filmmakers and artists.

Anahtar Kelimeler

Turkish Cinema, Digitization, Technology and Cinema, Movie Theaters, Cinema Projectionist, Projectionist, Digital Cinema

Kaynakça

• Abisel, N. (1994). Türk Sineması Üzerine Yazılar. Ankara: İmge.
• Boz, Y. (1974, Nisan-Mayıs). Tv ve Türk Sineması. Çağdaş Sinema, s. 63-74.
• Clarke, J. (2012). Sinema Akımları: Sinema Dünyasını Değiştiren Filmler. İstanbul: Kalkedon.
• Daly, K. (2010). Cinema 3.0: The Interactive-Image. Cinema Journal , 81-98.
• Erkılıç, H. (2012, Nisan). Türkiye’de Sinema Salonlarının Dijital Dönüşümü. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication (TOJDAC), 2(2), s. 94-99.
• Esen, Ş. K. (2010). Türk Sinemasının Kilometre Taşları. İstanbul: Agora.
• Güngör, E. (2004, Ekim 23). Görüntü perdenin dışında. Ağustos 20, 2016 tarihinde http://www.radikal.com.tr: http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php/?ek=cts&haberno=3947 adresinden alındı
• Hancock, D. (2016). Sinemaların Dijital Dönüşümü. İngiltere: İHS Technology.
• Jenkins, H. (2016). Cesur Yeni Medya Teknolojiler ve Hayran Kültürü. İstanbul: İletişim.
• Keskin, K. (2004, Kasım 4). Ankara’ya underground club. Temmuz 9, 2023 tarihinde www.Hurriyet.com.tr: https://www.hurriyet.com.tr/ankara-ya-underground-club-270106 adresinden alındı
• Kuburlu, C. (2016, Nisan 4). Güney Koreli CJ CGV, Mars Cinema'yı 800 milyon dolara aldı. Ağustos 13, 2016 tarihinde Hürriyet: http://www.hurriyet.com.tr/guney-koreli-cj-cgv-mars-cinemayi-800-milyon-dolara-aldi-40081235 adresinden alındı
• Kuburlu, C. (2016, Haziran 15). Seyirci biletini kesti. Ağustos 13, 2016 tarihinde Hürriyet.com: http://www.hurriyet.com.tr/seyirci-biletini-kesti-40118066 adresinden alındı
• Rekabet Kurulu. (2013). Önaraştırma Karar Sayısı. Ankara: Rekabet Kurulu Başkanlığı. Rekabet Kurulu. adresinden alındı
• SEYAP. (2014). Dijital Devrim ve Sanal Kopya Bedeli. İstanbul: SEYAP.
• Statista. (2016). Number of cinema screens in the United States from 2008 to 2015, by format. Ağustos 21, 2016 tarihinde http://www.statista.com/: http://www.statista.com/statistics/255355/number-of-cinema-screens-in-the-us-by-format/ adresinden alındı
• Statista. (2016). Number of cinema screens worldwide in 2015, by region and format. Ağustos 21, 2016 tarihinde www.statista.com: http://www.statista.com/statistics/255353/number-of-cinema-screens-worldwide-by-region-and-format/ adresinden alındı
• Swartz, C. S. (2005). Understanding Digital Cinema A Professional Handbook. Massachuetts, USA: Focal Press.
• Tomur, K., Kol, İ., & Bilaçlı, C. (2016). Sinema Hizmetleri Sektör Raporu. Ankara: Rekabet Kurulu.
• Yavuz, D. (2012). Türkiye Sinemasının 22 Yılı. İstanbul: Antrakt Sinema Kitaplığı.
• Youngblood, G. (2020). Expanded Cinema. New York: Fordham University Press.
• Zengin, F. (2016). Dijitalleşmenin Türk Sinemasında Yarattığı Dönüşüm: Üretim Dağıtım ve Gösterim. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Tv Sinema Ana Bilim Dalı Yayımlanmış Doktora Tezi.
• Zengin, F., & Kapır, B. (2023). Beyaz Perdeyi Aydınlatanlar: Sinema Makinistlerinin Gözünden Yeşilçam. İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Görüşmeler:
• Ali Aktaş, 28 Ocak 2018, İstanbul.
• Ali Koçoğlu, 8 Aralık 2017, İstanbul.
• Baki Nayın, 12 Nisan 2018, İzmir.
• Burcu Karakaş, 8 Aralık 2017, İstanbul.
• David Hancock, 22 Mayıs 2016, Çevrimiçi.
• Fatih Emir, 26 Aralık 2017, İstanbul.
• Hacı Gülbay, 15 Ocak 2018, İstanbul.
• Hüseyin Akgün, 9 Nisan 2018, Ankara.
• Mehmet Navruz, 24 Kasım 2017, İstanbul.
• Mehmet Rıfat Akbala, 21 Kasım 2017, İstanbul.
• Mesut Erdoğan, 11 Aralık 2017, İstanbul.
• Mevlüt Beşer, 12 Kasım 2017, İstanbul.
• Nihat Çiçek, 16 Aralık 2017, İstanbul.
• Oktay Taşkıran, 15 Ocak 2018, İstanbul.
• Özcan Uslu, 11 Aralık 2017, İstanbul.
• Sadi Çakıroğlu, 15 Ocak 2018, İstanbul.
• Yılmaz Atadeniz, 8 Şubat 2018, İstanbul.