Türkçe Sözlüklerin Sözcük Vurgusu Bakımından Karşılaştırılması

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 187 - 200, 25.04.2020

Safa Çelebi Muhsine Börekçi

https://doi.org/10.31464/jlere.670551

Cited By: 1

Öz

Türkçe dil bilgisi kitaplarında ve telaffuz sözlüklerinde Türkçede sözcük vurgusunun genellikle son hecede olduğu belirtilmekte, istisnalar için verilen örneklerde kimi zaman tutarsızlıkların olduğu görülmektedir. Bu durum sözlük kullanıcılarının özellikle de Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin çelişki yaşamalarına sebep olmaktadır. Bu araştırmada, Türkçe sözlüklerin vurgu bakımından tutarlılık durumlarının sözcük türlerine göre tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Betimsel yöntemin kullanıldığı araştırmada “var olan bir durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini birden fazla heceli 300 basit, 100 türemiş ve 100 birleşik olmak üzere toplam 500 sözcük oluşturmaktadır. Bu sözcüklerin TDK Türkçe Sözlük (TS), Sesli Türkçe Sözlük (STS) ve Konuşma Dili ve Türkçenin Söyleyiş Sözlüğü’nde (KDTSS) bulunması ve Yazılı Türkçenin Kelime Sıklığı Sözlüğü”nde en sık geçen sözcüklerden olması göz önünde bulundurulmuştur. “KDTSS”de ve TS’de vurgu yerleri belirlenen sözcüklerin sesletimleri, STS’den indirilip kaydedilmiştir. Kaydedilen sesletimler Praat 6.0.12 programıyla temel frekans (F0) bakımından çözümlenerek sözcüklerin vurguları seslem düzeyinde tespit edilmiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlar, üç sözlüğün genel vurgu tutarlılık oranının düşük (%45,8) olduğunu göstermiştir. Ayrıca STS’de vurgu bakımından sesletim hatalarının olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

vurgu, TDK sesli Türkçe sözlük, TDK Türkçe sözlük, konuşma dili ve Türkçenin söyleyiş sözlüğü

Kaynakça

• Aksan, Doğan, (1996). Türkçenin Sözvarlığı, Engin Yayınları, Ankara. Boersma, P. and Weenink, D., “Praat: Doing phonetics by computer. [Computer Software] Amsterdam: Department of Language and Literature, University of Amsterdam.,” http://www.praat.org/, 2011. Börekçi, M. (2005). Türkçede vurgu-tonlama-ölçü-anlam ilişkisi. Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 187-207.
• Demir, İmdat (2009). Türkçe sözlüklerde vurgu. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/4 Summer 2009.
• Demircan, Ö. (2013). Türkçenin Ses Dizimi. İstanbul: Der Yayınları.
• Ergenç, İ. (2002). Spoken language and dictionary of Turkish articulation. Multilingual.
• Jones, D. (2011). Cambridge English pronouncing dictionary. Cambridge University Press.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi, Ankara: Nobel.
• Ölker, G. (2011). Yazılı Türkçenin Kelime Sıklığı Sözlüğü (1945- 1950 Arası). Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK.
• Üçok, N. (2007). Genel fonetik:(Ana çizgileri). Multilingual.
• Vardar, B. (2001). Dilbilimin temel kavram ve ilkeleri. İstanbul: Multilingual.