Türk Şiirinde Türlerin Gelişimi

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 95 - 104, 15.01.2024

Rokhila Ruzmanova

Öz

Günümüzde Türk halklarının dil, edebiyat, tarih ve eğitim alanlarında ortak payları vardır ve bunların incelenmesi için ortak bilimsel yaklaşımlar gerekmektedir. Türk Devletleri Teşkilatı faaliyeti ve kuruluşun benimsediği programlar, Türk dili konuşan halkların sosyal, siyasi ve kültürel anlamda yaklaşmalarını resmi bir statüye yükseltmektedir. Dünya uygarlığının belirli dönemlerinde Türk halklarının, insanlığın gelişimine büyük katkı sağlayan ulu şahsiyetler yetiştirdiğini hepimiz biliyoruz. Özellikle, Ali Şîr Nevai eserlerinin ideolojik ve sanatsal etkisi sadece Orta Asya'da değil, Avrupa'da yaşayan Türkçe konuşan halkların eserlerine de yansıyor. Türk bilginlerine göre 15. yüzyılın son çeyreğinde başlayan bu süreç, Türk edebiyatının lirik ve liro-epik türleri için bir model olmuştur. Ali Şîr Nevai’nin şiirleri, yazıldığı yıllardan itibaren hem Orta Asya’da hem de Osmanlı Türk devletinde buyuk ilgi gördü. Şiirleri, yaşadığı dönemde Osmanlı şairlerinin ilgisini çekmiş ve onlara nazire yazmak bir gelenek haline gelmiştir. Nevai’nin çalışmalarının etkisi, sadece naziranın değil, aynı zamanda diğer bazı şiir türlerinin gelişiminde de açıkça görülmektedir. Makalede Ali Şîr Nevai eserlerinin Türk edebiyatında şiir türlerinin gelişimine olan etkisi tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk şiiri, türler, nazire, sanatsal etki, Osmanlı şairleri.

Kaynakça

• Абдуғафуров А. Хазойин ул - маоний девонларининг тартиб берилиши ҳақида. //Ўзбек тили ва адабиёти, 1995, №3; 5.
• Алишер Навоий. Мукаммал Асарлар Тўплами. Йигирма жилдлик. 16-жилд. - Тошкент, Ўз Р ФА: “Фан”. 1998;131.
• Бобур. Мухтасар. - Тошкент, Ўз Р ФА: “Фан”. 1959;155.
• Валихўжаев Б. Алишер Навоий туркий ва туркийгўйлик ҳақида. - Самарқанд, СамДУ: СамДУ илмий мақолалар тўплами. 1988, №2;56.
• Орзибеков Р. Ўзбек лирик поэзиясида ғазал ва мусаммат. - Тошкент: Ўз Р ФА: “Фан”. 1976;34.
• Исҳоқов Ё. Навоий ва ўзбек шеъриятидаги услублар масаласи. //Ўзбек тили ва адабиёти, 1990, №5:3-8.
• Salohiy D. Nevaiy lirikasida qadimiy turkey she’riyat an’analari takomili.// Turkologik tadqiqotlar, 2023, №1:55-62.