BELEDİYELERİN PAZAR YERLERİNE İLİŞKİN GÖREV VE YETKİLERİ BAĞLAMINDA İŞGAL HARCI SORUNUNUN İDARE HUKUKU BAKIMINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 225 - 252, 30.04.2024

Dilhun Ayaydın

https://doi.org/10.59909/khm.1409592

Öz

Modern dünyada insanlar gıda, giyim gibi temel ihtiyaçlarını satın alma yoluyla karşılamaktadırlar. Bu itibarla insanların bu temel ihtiyaçlarını kolaylıkla giderebilecekleri satın alma, yani alışveriş ortamlarının bulunması hem tüketiciler hem de üreticiler yönünden neredeyse bir zorunluluktur. Her ne kadar şehirlerde karşımıza büyük ve lüks alışveriş merkezleri çıkmakta ise de hem mali olarak daha avantajlı olması hem de üretici ile doğrudan buluşma imkânı açısından pazar yerleri halk arasında rağbet görmeye devam etmektedir.

Alışveriş merkezlerinin bulunmadığı köy ve küçük ilçe gibi yerlerde ise pazar yerleri çok daha fazla önem arz etmektedir. Mahalli halkın ortak ihtiyacı olan pazar yerlerinin kurulması hukukumuzda sadece belediyelerin ve belediye iştiraklerinin yetkisine bırakılmıştır. Pazar yerlerinin işletilmesi ise tahsis ya da kiralama yoluyla gene belediyelerce gerçekleştirilmektedir. Bu şekilde kullandırılan pazar yerlerinin ise ne zaman Belediye Gelirleri Kanunu’nda düzenlenmiş olan işgal harcının konusunu oluşturacağı ise uygulamada tartışma yaratmaktadır. Bu konuda belediyelerin pazar yerlerinden işgal harcından başka bir bedel alamayacaklarına ilişkin yargı kararları mevcuttur.

Bu makalede öncelikle belediyelerin pazaryeri kurma, denetleme ve işletme konusundaki görev ve yetkileri kamu hizmeti perspektifinden incelenecek, ardından pazar yeri içerisinde bulunan satış yerlerinin belediyelerce kullandırılması karşılığı tahsil edilen bedellerin niteliklerinin analizi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kamu Hizmeti, Pazar Yeri, Belediye, İşgal Harcı, Pazar Yerlerinin Kiralanması

THE OCCUPATION FEE PROBLEM IN THE OPERATION OF MARKETPLACES

Öz

In the modern world, people provide for their basic needs such as food and clothing through purchasing. In this respect, it is almost a necessity for both consumers and producers to have shopping environments where people can easily provide for these basic needs. Although there are large and luxurious shopping malls in cities, marketplaces continue to be popular among the public, both for their financial advantages and the opportunity to meet directly with the producer.

In places such as villages and small districts where shopping malls are not available, marketplaces are much more important. For the establishment of marketplaces, which is a common need of the local people, the law only authorised the municipalities and municipal subsidiaries. The operation of the marketplaces is carried out by the municipalities through allocation or leasing. In practice, it is controversial whether such marketplaces are subject to the occupation fee regulated in the Law on Municipal Revenues. In this regard, there are judicial decisions stating that municipalities cannot collect any other fee other than the occupation fee from marketplaces.

In this article, firstly, the duties and powers of municipalities in establishing, supervising and operating marketplaces will be examined from the public service perspective, and then the characterisation of the fees collected by the municipalities for the use of the sales places in the marketplace will be analysed.

Anahtar Kelimeler

Public Service, Marketplace, Municipality, Occupation Fee, Renting of Marketplaces

Kaynakça

• Akman, Elvettin. “Özel Kolluk Kuvveti Olarak Belediye Zabıtası: Zabıtaların Temel Sorunlarının Isparta Ölçeğinde Nitel Bir Analizi”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, Yıl: 2018, Cilt: 1, Sayı: 3.
• Aksoy, Yıldız. “Pazar Yerlerinin Şehir Planlaması Standart ve İlkeleri Yönünden İncelenmesi: İstanbul İli Bakırköy İlçesi Örneği”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 18, Sayı:2, 2009.
• Atasayan, M. Gözde. Kamu Hizmetlerinin Süreklilik ve Düzenlilik İlkesi, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 1. Baskı, 2012.
• Atay, Ender Ethem. İdare Hukuku, 9. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2023.
• Akyılmaz, Bahtiyar ve Sezginer, Murat ve Kaya, Cemil. Türk İdare Hukuku, Seçkin Kitabevi, 12. Baskı, Ankara, 2020.
• Akyılmaz, Bahtiyar ve Sezginer, Murat ve Kaya, Cemil. Türk İdare Hukuku, Seçkin Kitabevi, 17. Baskı, Ankara, 2023.
• Batı, Murat. Vergi Reformları ve Öneriler, Türkiye Barolar Birliği Yayını, No.417, Ankara, 2023.
• Demir, Hakan ve Mehmet Karakütük. “Yerel Yönetimler ve Hizmette Yerellik; Subsidiarite İlkesi” Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 2, 2003.
• Gözler, Kemal. İdare Hukuku, Ekin Yayınevi, Bursa, 2003
• Gözler, Kemal ve Kaplan Gürsel. İdare Hukuku Dersleri, 22. Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa, Haziran 2020.
• Gülan, Aydın. Kamu Mallarından Yararlanma Usullerinin Tabi Olduğu Hukuki Rejim, Alfa Yayınları, İstanbul, 1999.
• Günday, Metin. İdare Hukuku, İmaj Yayıncılık, 2002.
• Günday, Metin. İdari Yargılama Hukuku, Turhan Kitabevi, 2. Baskı, Ankara, 2022.
• Kaman, Nur. “Mahalli İdarelerin Yetkilerinin ve Sınırlarının Kaynağı Olarak Mahalli Müşterek İhtiyaç”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1, 2020.
• Karaarslan Mehmet. Özerklik ve Denetim Açısından Yerel Yönetimler Reformu, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008.
• Karahanoğulları, Onur. Kamu Hizmeti – Kavramsal ve Hukuki Rejim, Turhan Kitabevi, 3. Bası, Ankara, 2015.
• Karahanoğulları, Onur. İdare Hukuku, 2. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2023.
• Kaya, Cemil. Kararlarından Hareketle Kamu Yararı Kavramına Danıştay’ın Bakışı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2011.
• Nadaroğlu Halil. Mahalli İdareler, Beta Yayınları, Yenilenmiş 7. Bası, İstanbul, 2001.
• Sancakdar, Oğuz ve Önüt Lale Burcu ve Doğan Eser Us ve Kasapoğlu Turhan Mine ve Seyhan Serkan. İdare Hukuku, 10. Baskı, Seçkin Kitabevi, Ankara, 2021.
• Tan, Turgut ve Bayazıt, Bahar. İdare Hukuku, 11. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2023.
• Ulusoy, Ali Dursun. Türk İdare Hukuku, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• Zabunoğlu, H. Gökçe. Kolluğun Sivil Gözetimi, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 2, 2016. https://www.worldhistory.org/trans/tr/1-512/agora/ErişimTarihi: 25.11.2023
• Anayasa Mahkemesi’nin E:1994/43, K:1994/42, K.T: 09.12.1994, normkararlarbilgibankası.anayasa.gov.tr, Erişim Tarihi: 25.11.2023
• Anayasa Mahkemesi’nin E:1994/71, K:1995/23, K.T:28.06.1995, normkararlarbilgibankası.anayasa.gov.tr, Erişim Tarihi: 27.11.2023
• Anayasa Mahkemesi’nin E:2005/32, K:2007/3, K.T:18.01.2007, normkararlarbilgibankası.anayasa.gov.tr, Erişim Tarihi: 25.01.2024
• Anayasa Mahkemesi’nin E:1994/43, K:1994/42-2, K.T:09.12.1994, normkararlarbilgibankası.anayasa.gov.tr, Erişim Tarihi: 25.01.2024
• Anayasa Mahkemesi E:2011/6, K:2012/16, K.T:26.01.2012, R.G:21.07.2012 Tarihli Kararı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/07/20120721-24.htm, Erişim Tarihi: 28.01.2024
• T.C. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun, 07.05.2015 tarih ve E:2013/4129, K:2015/1776 sayılı kararı, Lexpera, Erişim Tarihi: 26.01.2024
• T.C. Danıştay 10. Daire’nin, 17.12.2020 tarih, E:2016/8605, K:2020/6500 sayılı kararı, Lexpera, Erişim Tarihi: 26.01.2024
• T.C. Danıştay 10. Daire’nin, 21.12.2020 tarih, E:2019/12285, K:2020/6727 sayılı kararı, Lexpera, Erişim Tarihi: 26.01.2024
• T.C. Danıştay 8. Daire’nin E:2004/348, K:2004/3313, K.T: 17.09.2004 Sinerji Web Mevzuat, Erişim Tarihi: 15.11.2023
• T.C. Danıştay 13. Daire’nin E:2016/4991, K:2020/1387, K.T: 16.06.2020 Sinerji Web Mevzuat, Erişim Tarihi: 15.11.2023
• T.C. Danıştay 13. Daire’nin E:2022/1860, K:2022/2327, K.T:26.05.2022 https://karararama.danistay.gov.tr, Erişim Tarihi: 28.01.2024,
• T.C. Danıştay DİİK, E:1996/79, K:1996/83, K.T:3.10.1996, DD, S: 93, s.34-37, https://www.danistay.gov.tr/assets/pdf/yayinlar/dergi/2021-02-24-02-25 3045471.pdf, Erişim Tarihi: 28.01.2024
• T.C. Danıştay 13. Daire’nin, 16.06.2020 tarih ve E:2016/4991, K:2020/1387 sayılı kararı, Lexpera, Erişim Tarihi: 28.01.2024
• T.C. Danıştay 13. Daire’nin, 16.03.2023 tarih ve E:2020/2187, K:2023/1224 sayılı kararı, Lexpera, Erişim Tarihi: 28.01.2024
• T.C. Danıştay 8. Daire’nin 24.02.2021 tarih, E:2018/4313, K:2021/1118 sayılı kararı, Lexpera, Erişim Tarihi: 28.01.2024
• T.C. Danıştay 10. Daire’nin, 19.03.2018 tarih, E:2017/4108 K:2018/1126 sayılı kararı, Lexpera, Erişim Tarihi: 28.01.2024
• Ankara BİM 9. İdare Dava Dairesi’nin 16.09.2020 tarih, E:2020/489, K:2020/1183 sayılı kararı, Lexpera, Erişim Tarihi: 26.01.2024