THE MARRIED WOMAN’S SURNAME AFTER THE ANNULMENT DECISION OF THE ARTICLE 187 OF TURKISH CIVIL CODE BY THE DECISION OF THE CONSTITUTIONAL COURT

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 493 - 526

Seda Baş Sezgin Baş

https://doi.org/10.59909/khm.1446699

Öz

Article 187 of the TCC which stipulated that the married woman would take her husband’s surname, was annulled by the Constitutional Court on 22 February 2023. The annulment decision, published in the Official Gazette on 28 April 2023, entered into force nine months later according to the Court decision. After the annulment decision comes into force, Article 187 of the TCC has now become unenforceable. In addition, the legislator has not generated a new provision regulating the effect of marriage on a woman’s surname within nine months. Art. 22 of the Population Services Regulation contains a regulation with the same regulation as the art. 187 of the TCC. However, the annulment decision came into force, the provision of the regulation was not abolished. Therefore, these situations necessitated the examination of the surname issue of the woman, who married after the Constitutional Court’s annulment decision, from a constitutional perspective. When we look at the practice, it is seen that woman who marry after 28 January 2024 have to take their husband’s surname. Although it has no legal basis, art. 187 of the TCC continues to be implemented as if there was no annulment decision. This de facto situation causes rights violations and the expectation of a new regulation regarding the surname of the married woman continues to rightfully exist.

Anahtar Kelimeler

Surname, Surname of Woman, Family Surname, The Binding of Decisions of the Constitu-tional Court, Gap in Law

ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TMK m. 187 HÜKMÜNE İLİŞKİN İPTAL KARARINDAN SONRA EVLENEN KADININ SOYADI

Öz

Evlenen kadının kocasının soyadını alacağını öngören TMK m. 187 hükmü, 22 Şubat 2023 tarihinde Anayasa Mahkemesince iptal edilmiştir. 28 Nisan 2023’te Resmi Gazete’de yayımlanan iptal kararı, 9 ay sonra yürürlüğe girmiştir. İptal kararı yürürlüğe girdikten sonra TMK m. 187 hükmü uygulanamaz. Kanun koyucu, 9 aylık süre içerisinde evlenmenin kadının soyadına etkisini düzenleyen yeni bir hüküm ihdas etmemiştir. Nüfus Hizmetleri Yönetmeliği m. 22’de, TMK m. 187 ile aynı içerikte bir düzenlemeye yer verilmiştir. İptal kararının yönetmelik hükmüne etkisi de ayrıca incelenmelidir. Bu sebeple TMK m. 187 hükmüne ilişkin iptal kararından sonra evlenen kadının soyadı meselesinin anayasal perspektiften incelenmesi ihtiyacı hasıl olmuştur. Bu inceleme yapılırken Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığı ve iptal kararından sonra bir kanun boşluğu oluşup oluşmadığı hususlarının tartışılması gerekir. Uygulamaya bakıldığında 28 Ocak 2024’ten sonra, iptal kararı yürürlüğe girmesine rağmen, evlenen kadınların kocalarının soyadını almak zorunda kaldıkları görülmüştür. Kanuni bir dayanağı kalmamasına rağmen TMK m. 187, iptal kararı yokmuşçasına, uygulanmaya devam edilmektedir. Bu fiili durum, hak ihlallerine neden olmakta ve evlenen kadının soyadı konusunda yeni bir düzenleme beklentisi haklı olarak varlığını sürdürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Soyadı, Kadının Soyadı, Aile Soyadı, Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı, Kanun Boşluğu

Kaynakça

• Abik, Yıldız. Kadının Soyadı ve Buna Bağlı Olarak Çocuğun Soyadı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2005.
• Acabey, Beşir. “Türk Hukukunda Aile Adı (Eşlerin ve Çocukların Soyadı)”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan. 19/Özel Sayı (2017): s. 493-512.
• Aebi-Müller, Regine E. “Das neue Familiennamensrecht - eine erste Übersicht”. SJZ, 108 (2012): s. 449-457.
• Akıntürk, Turgut ve Derya Ateş. Aile Hukuku. İstanbul: Beta Basım, 2021.
• Aktaş, Sururi. “Pozitif Hukukta Boşluk Kavramı”. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fa-kültesi Dergisi. XIV/1-2 (2010): s. 1-28.
• Akyılmaz, Bahtiyar, Murat Sezginer ve Cemil Kaya. Türk İdare Hukuku. Ankara: Seç-kin Yayıncılık, 2023.
• Atasoy, Hakan. “Evli Kadının Soyadı Sorunu: ‘Anayasal’ mı? ‘Bireysel’ mi?”. Uyuş-mazlık Mahkemesi Dergisi. Sayı 5, (2015): s. 131-170.
• Ayan, Serkan. “Anayasa Mahkemesi Kararları ve Çocuklar ile Kadının Soyadına İliş-kin Değişiklik Tasarısı Taslağı Işığında Soyadının İlk Kez Edinilmesi, Kendiliğinden De-ğişmesi ve Değiştirilmesi”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XVI/4 (2012): s. 19-90.
• Başoğlu, Başak. “Soybağının Çocuğun Soyadına Etkisi”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 8/1 (2017): s. 351-378.
• Birinci Uzun, Tuba. “Aile Soyadı Çıkmazı”. Ankara Barosu Dergisi, 4 (2016): s. 97-137.
• Bräm, Verena und Franz Hasenböhler. Zürcher Kommentar Band/Nr. II/1c, Die Wirkungen der Ehe im allgemeinen, Art. 159-180, Kommentar zum Schweizerischen Zi-vilgesetzbuch, Das Familienrecht, 1. Abteilung: Das Eherecht (Art. 90-251 ZGB). Zürich: Schulthess Verlag, 1998.
• Brudermüller, Gerd. Palandt Bürgerliches Gesetzbuch. München: C. H. Beck, 2018.
• Ceylan, Ebru. “Yeni Türk Medeni Kanunu’na Göre Kadının Hukuki Durumu”, İs-tanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2/1 (2016): s. 75-125.
• Çakırca, Seda İrem. “Evli Kadının Soyadına İlişkin Güncel Gelişmelerin Değerlen-dirilmesi”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. LXX/2 (2012): s. 145-164.
• Çelebi, Özgün. “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bağlamında Kadının Soyadı ve Soyadı-nın Çocuğa Aktarımı”. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2 (2019): s. 537-614.
• Çelt, Dalma Özden. “TMK m. 187’nin İptali Kararının Çocuğun Soyadına Olası Et-kileri ve Olması Gereken Hukuk Bağlamında Bir Öneri”. Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 13/2 (2023): s. 1065-1095.
• Doğan, Murat. “Türk Medeni Kanunu’nun Evliliğin Genel Hükümleri Bakımından Getirdiği Yenilikler”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 52 (4) 2003: s. 93-129.
• Dural, Mustafa, Tufan Öğüz ve Mustafa Alper Gümüş. Türk Özel Hukuku, Cilt III, Aile Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2021.
• Dursun, Esra. Türk Medeni Hukukunda Kadın ve Çocuğun Soyadı. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018.
• Erbek Odabaşı, Özge. “Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay Kararları Çerçevesinde Evli Kadının Soyadı”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 18/1 (2017): s. 43-109.
• Erdoğan, İhsan. “Şahsiyeti İncitici Soyadı Meselesi”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fa-kültesi Dergisi, 6/1-2 (1998): s. 705-712.
• Eren, Abdurrahman. Anayasa Hukuku Dersleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2020.
• Ergene, Deniz. “İnsan Hakları Hukukundaki Gelişmeler Işığında Türk Hukukunda Kadının ve Çocuğun Soyadı Meselesi ve Medeni Kanun’da Değişiklik Önerisi”. Public and Private International Law Bulletin. 21/2 (2011): s. 123-176.
• Felder, Wilhelm und Heinz Hausheer. Familienrecht für Einsteiger - Familienrecht verständlich beschrieben. Stämpfli Verlag, 2021.
• Gezder, Ümit ve Maja Holmlund. “Evlenen ve Boşanan Kadının Soyadı Meselesi”. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. VI/10 (2021): s. 233-247.
• Gören, Zafer. Türk-Alman-İsviçre Hukukuna Göre Farklı Cinslerin Eşit Haklara Sa-hip Olması. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, 1998.
• Gözler, Kemal. Hukuka Giriş. Bursa: Ekin Kitabevi, 2016.
• Gözler, Kemal. Türk Anayasa Hukuku. Bursa: Ekin Yayınevi, 2020.
• Göztepe, Ece. “Anayasal Eşitlik Açısından Evlilikte Kadınların Soyadı”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 54/2 (1999): s. 101-130.
• Güler Özer, Zeynep. “Anayasa Mahkemesinin TMK m. 187’nin İptaline İlişkin Ka-rarının Analizi ve Düzenleme Önerisi”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi. 14/55 (2023): s. 523-556.
• Gülgeç, Yahya Berkol. Normlar Hiyerarşisi. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018.
• Gümüşlü Tunçağıl, Gülce. “Evlenmede Eşlerin Farklı Vatandaşlığa Sahip Olmasının Aile Soyadı Üzerindeki Etkisine İlişkin Bazı AİHM Kararlarının Değerlendirilmesi”. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 10/1 (2024): s. 19-34.
• Güven, Kudret. İsviçre Medeni Kanunu’ndaki Son Gelişmeler. Ankara: Savaş Yayı-nevi, 2023.
• Hausheer, Heinz, Ruth Reusser und Thomas Geiser. Berner Kommentar Band II, Nr. 1/2, Die Wirkungen der Ehe im allgemeinen, Art. 159-180 ZGB, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Familienrecht, Das Ehrecht. Bern: Stämpfli Verlag, 1999.
• Havutçu, Ayşe ve Yasemin Kalkancı. “Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararları Işığında Kadının Soyadı”. İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2 (2020): s. 135-180.
• Helvacı, Serap. Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar. İs-tanbul: Beta Basım Yayım, 2001.
• Helvacı, Serap. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ve Anayasa Mahkemesinin Ka-rarları Işığında Evli Kadının Soyadı”. Public and Private International Law Bulletin. 35/1 (2015): s. 157-169.
• Helvacı, Serap ve Gediz Kocabaş. “Fransız, Alman, İsviçre ve Türk Hukuklarında Kadının Soyadı”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Mehmet Akif Aydın’a Armağan. 21/2 (2015): s. 615-644.
• Işıktaç, Yasemin ve Sevtap Metin. Hukuk Metdolojisi. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2016.
• İnce, Nurten. “Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı”. International Journal of Political Studies. 3/2 (2017): s. 37-58.
• Kamelya Efedayıoğlu, Kübra. “Evli Kadının Soyadı Problemi”. Ankara Barosu Der-gisi. 4 (2019): s. 1-36.
• Kanadoğlu, Osman Korkut ve Ahmet Mert Duygun. Anayasa Hukukunun Genel Esasları. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2020.
• Karakaş, Fatma Tülay. Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar. Ankara: Turhan Kitabevi, 2015.
• Karaman, Ebru. “Türk Hukukunda Evli Kadının Soyadı”. Akademik Sosyal Araştır-malar Dergisi. Yıl 5, Sayı 49 (2017): s. 42-66.
• Karan, Ulaş. Öğretide ve Uygulamada Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018.
• Kılıçoğlu, Ahmet M. Aile Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi, 2022.
• Kılıçoğlu Yılmaz, Kumru. “Kadının Bitmeyen Soyadı Sorunu”. Ankara Barosu Der-gisi. 4 (2014): s. 579-592.
• Kırca, Çiğdem. “Örtülü (Gizli) Boşluk ve Bu Boşluğun Doldurulması Yöntemi Ola-rak Amaca Uygun Sınırlama (Teleologische Reduktion)”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakül-tesi Dergisi. 50/1 (2001): s. 91-119.
• Kocabaş, Gediz. Evlenmenin Kadının Soyadına Etkisi. İstanbul: Legal Yayıncılık, 2022.
• Kroll-Ludwigs, Kathrin. Erman Bürgerliches Gesetzbuch. Köln: Otto Schmidt Ver-lag, 2023.
• Metin, Yüksel. Anayasanın Yorumlanması. Ankara: Asil Yayıncılık, 2008.
• Moroğlu, Nazan. “Kadının Kimlik Sorunu ‘Kadının Soyadı’”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 99 (2012): s. 245-268.
• Mortaş, Süleyman. “Evlenen Kadın ile Velayeti Kadına Bırakılan Çocuğun Soyadı-nın Belirlenmesinde “Kocanın Soyadı” Parametresi”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. XX (2) 2016: s. 311-369.
• Oğuzman, M. Kemal, Özer Seliçi ve Saibe Oktay-Özdemir. Kişiler Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2021.
• Oktay-Özdemir, Saibe. “Soyadı ile İlgili İsviçre Medeni Kanunu’nda 2013 Yılında Yürürlüğe Giren Değişiklikler ile Türk Hukukundaki Durumun Karşılaştırılması”. MÜHF-HAD, Cevdet Yavuz’a Armağan. 22/3 (2016): s. 2017-2032.
• Oruç, Murat. “Evli Kadının Münhasıran Bekarlık Soyadını Kullanabilmesi”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi. 27 (2016): s. 451-465.
• Öcal Apaydın, Bahar. “Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı Meselesi Çözü-me Kavuşturulmuş Mudur?”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 6/2 (2015): s. 425-458.
• Özdemir, Hayrunnisa. “Türk ve İsviçre Medeni Hukukunda Ad Üzerindeki Hak ve Korunması”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 57 (3) 2008: s. 561-598.
• Pulaşlı, Hasan ve Ömer Korkut. Temel Hukuk Bilgisi. Adana: Karahan Kitabevi, 2021.
• Pürselim Arning, Hatice Selin. Türk, Alman ve İsviçre Milletlerarası Özel Hukukun-da Ad. Ankara: Adalet Yayınevi, 2014.
• Reyhani Yüksel, Sera. “Türk Medeni Kanunu Bakımından Kadın-Erkek Eşitliği”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. XVIII/2 (2014): s. 175-200.
• Sakalllı, Nuray, Heyyem Hürriyetoğlu ve Fulya Şat. “Evlilikte ve Boşanmada Kadınla-rın Soyadı Değişimi Üzerine Sosyal Psikolojik Bir Derleme”. Nesne Piskoloji Dergisi. 9/22 (2021): s. 884-903.
• Schlumpf, Michael und Christian Fraefel. Handkommentar zum Schweizer Privat-recht, Personen und Familienrecht, Art. 1-456 ZGB. Zürich: Schulthess Juristische Me-dien AG, 2023.
• Sturm, Fritz. “Künftiges Schweizer Namensrecht”, Annales de la Faculté de Droit d’Istanbul, 32/49 (2000): s. 25-45.
• Şimşek, Mürşide. “Aile Birliğinin ve Kişilik Hakkının Korunması Bağlamında Evle-nen Kadının Soyadı”. Yasama Dergisi. 48 (2023): s. 48-79.
• Tuhan Boz, Reyhan. “Mahkeme Kararı Aranmaksızın Adın Değiştirilmesi ve Düzel-tilmesine Dair Bazı Meseleler”. Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 10/2 (2022): s. 437-454.
• Ülgen, Özen. Anayasa Yargısında İptal Kararlarının Etkileri. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2016.
• Ünal Özkorkut, Nevin. “Kadının Vazgeçilebilir Kişilik Hakkı: Soyadı – Kadının So-yadı Üzerindeki Hakkının Türkiye’deki Tarihsel Gelişimi”. I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2014, s. 21-30.
• Weibel, Fleur. “Kein gemeinsamer Name mehr?”. FamPra.ch. 2018: s. 959-978.
• Yılmaz, Merve. “Evli Kadının Soyadı”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi. 10 (2012): s. 129-151.
• Yılmaz, Süleyman ve Gökçe Filiz Çavuşoğlu. “Soyadı Üzerine Güncel Hukuki So-runlar”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. XXIV/1 (2020): s. 3-30.
• Zeiter, Alexandra. Handkommentar zum schweizerischen Zivilgesetzbuch und Ob-ligationenrecht, Kommentar zu Art. 159 - 169 und 270 ZGB, Art. 43 - 65 IPRG und zum PauRG, in: Peter Breitschmid/Andreas Furrer/Daniel Girsberger/Claire Hugue-nin/Markus Müller-Chen/Vito Roberto/Alexandra Rumo-Jungo/Anton K. Schnyder (Hrsg.). Zürich: Schulthess Juristische Medien AG, 2012.