Attempt to establish a hemp company in Kastamonu: Kastamonu Hemp Production and Export Company (1918)

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 2, 195 - 206, 10.12.2023

Gülşah Kaya

Öz

The hemp plant is among the oldest sources of raw materials. Hemp: It is a very important product in the fields of medicine, shipping and navy. Medicines were made from hemp flowers to treat certain diseases. In addition, since the ropes made of hemp are very strong, both the Romans and the Ottomans used sails, ropes, ropes and ropes made of hemp on their ships. No plant fiber is as strong as hemp in rope making. On the other hand, hemp is also among the export products of the Ottoman Empire. For this reason, the Ottoman Empire gave great importance to hemp production. Even in the XIX. In the 19th century, surplus hemp and seeds were exported from the ports of Istanbul and Izmir, albeit in small quantities. One of the regions where hemp was grown in the Ottoman Empire is Kastamonu and its surroundings. In order to improve the improvement and production of hemp in Kastamonu, an attempt was made to establish a company named Kastamonu Hemp Production and Export Company in 1918. Kastamonu Hemp Production and Export Company is important in that it is the first company planned to be established in the Ottoman Empire related to hemp. When the studies on Kastamonu hemp were examined, it was determined that such an initiative was never mentioned, and it was deemed appropriate to carry out this study in order to close the gap in this subject. When the press and sources of the period were examined, no information was found about this company. Therefore, there is not much information about whether this company is operational or not. But in the Ottoman Archives, there is a regulation under the title of Kastamonu Hemp Production and Export Company. This shows us that an attempt was made to establish such a company in Kastamonu in 1918.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu, Hemp, Production, Export.

Etik Beyan

Makale için etik onay alınmamıştır. Yazar(lar), çalışmasının etik kurul onayına tabi olmadığını beyan eder.

Kastamonu’da Bir Kendir Şirketi Kurma Girişimi: Kastamonu Kendir İstihsalat ve İhracat Şirketi (1918)

Öz

Kendir bitkisi en eski hammadde kaynakları arasında yer almaktadır. Kendir: Tıp, gemicilik ve donanma alanlarında oldukça önemli bir üründür. Bazı hastalıkları tedavi etmek amacıyla kendirin çiçeklerinden ilaçlar yapılmıştır. Ayrıca kendirden yapılan halatlar çok sağlam oldukları için gerek Romalılar gerekse Osmanlılar gemilerinde kendirden yapılan yelken, ip, halat ve urganları kullanmışlardır. Halat yapımında hiçbir bitkinin lifi kendir kadar sağlam değildir. Diğer taraftan kendir aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin ihraç ürünleri arasında yer almaktadır. Bu nedenle Osmanlı Devleti kendir üretimine oldukça önem vermiştir. Hatta XIX. yüzyılda İstanbul ve İzmir Limanlarından dışarıya, az miktarlarda da olsa, ihtiyaç fazlası kendir ve tohumu ihraç edilmiştir. Osmanlı Devleti’nde kendir yetiştirilen bölgelerden birisi de Kastamonu ve çevresidir. Kastamonu’da kendirin ıslahı ve üretiminin artırılabilmesi amacıyla 1918’de Kastamonu Kendir İstihsalat ve İhracat Şirketi nâmıyla bir şirket kurma girişiminde bulunulmuştur. Kastamonu Kendir İstihsalat ve İhracat Şirketi, Osmanlı Devleti’nde kendir ile ilgili kurulması planlanan ilk şirket olması bakımından önem arz etmektedir. Kastamonu kendiri ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde böyle bir girişimden hiç bahsedilmediği tespit edilmiş ve bu konudaki eksiği kapatmak amacıyla bu çalışmanın yapılması uygun görülmüştür. Dönemin basını ve kaynakları incelendiğinde ise bu şirketle ilgili hiçbir bilgiye rastlanmamıştır. Bu nedenle bu şirketin faaliyete geçip geçmediği konusunda fazla malumat yoktur. Osmanlı Arşivi’nde Kastamonu Kendir İstihsalat ve İhracat Şirketi başlığı altında bir nizamname bulunmaktadır. Bu da bize 1918 yılında Kastamonu’da böyle bir şirketin kurulması için bir girişimde bulunulduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu, Kendir, Kenevir, İstihsalat, İhracat.

Kaynakça

• Altıntaş, A. (2018-2019). Kenevir tohumunun Osmanlı tıbbındaki yeri. Ş. Karataş, (Ed.), Endüstriyel Kenevir Formu I-II. İstanbul Aydın Üniversitesi yayınları.
• Akpınar, D., Nizamoğlu, A. (2019). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e kenevir üretimi. Turkish Studies- Social Sciences, International Balkan University. (14/4).
• Arslan, N. (2018). Tartışmalar Işığında Kenevire Bakış. TURKTOB. Sayı:28, 23-28.
• Arslan, N. (2018-2019). Kenevirin Avrupa ile Türkiye’deki durumu ve yasal mevzuat. Ş. Karataş (Ed.), Endüstriyel Kenevir Formu I-II. İstanbul Aydın Üniversitesi yayınları.
• BOA, Bâbıâli Evrak Odası, 257/19213.
• BOA, Bâbıâli Evrak Odası, 4525/339364.
• BOA, Dâhiliye Nezareti İdare, 108/1.
• BOA, İrade İmtiyazat ve Mukavelat, 3/9.
• BOA, Meclis-i Vükela Mazbatası, 249/128.
• BOA, Şura-yı Devlet Evrakı, 1263/26.
• Ceylan, O. (2021). Cumhuriyet’in ilk döneminde geleneksel bir ürün: Kastamonu kendirinin (kenevir) tarihsel gelişimi (1923-1950). Belgi. (22/II).
• Cunbur, M. (1988). Kastamonu tarihinde ahiler ve esnaf kuruluşları. Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu Tebliğler (19-21 Ekim 1988). Ayyıldız Matbaası.
• Eski, M. (2016). İmparatorluktan Cumhuriyet’e Kastamonu ekonomisi (1880-1960). KATSO.
• Kankal, A. (2004). Türkmen’in kaidesi Kastamonu (XV-XVIII. yüzyıllar arası şehir hayatı). Zafer Matbaası.
• Kastamonu Kendiri. (1935). Kastamonu Ticaret ve Sanayi Odası yayınları.
• Maden, F. (2007). XVIII. yüzyıl sonu XX. yüzyıl başlarında Kastamonu’da esnaf grupları, zanaatkârlar ve ticari faaliyetler. Karadeniz Araştırmaları. (15). 149-167.
• National Archives, United States Consulate of Smyrna, No:3.
• National Archives, United States Consulate of Smyrna, No:7.
• National Archives, Consulate General of U.S, Constantinople, No:8.
• National Archives, United States Consulate of Smyrna, No: 14.
• National Archives, United States Consulate of Smyrna, No:22.
• National Archives, Consulate General of U.S, Constantinople, No: 54.
• National Archives, Consulate General of U.S, Constantinople, No: 151.
• Öğütçü, M. (1934). Kastamonu vilayeti merkezinde kendir ziraatı ve urgancılık sanatı. Kastamonu Vilayet Matbaası.
• Pullukçuoğlu Yapucu, O. (2018). Tire ve çevresinin başkent ekonomisindeki rolü, M. Sanus, A. Özçelik (Eds.), Uluslararası Küçük Menderes Araştırmaları ve Tire Tarihi Sempozyumu Bildiriler. Tire Belediyesi kültür yayınları.
• Salnâme-i Vilayet-i Kastamonu. (1299). Def’a 14. Kastamonu Vilayet Matbaası. Servet-i Fünun, Cilt:30, Sayı:768, s. 207.
• Taşlıgil, N., Şahin, G. (2019). Türk tarım hayatında kenevir/kendir (Cannabis sative L.) yetiştiriciliğinin yeniden başlaması ve yaşanan gelişmeler 1. İstanbul Uluslararası Coğrafya Kongresi Bildiri Kitabı, İstanbul University Press. 456-478.
• Ulaş, E. (2009). Mucize bitki kenevir, Hiper yayınları.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1988). Osmanlı Devleti’nin merkez ve bahriye teşkilatı. TTK yayınları.